روزنامه‌ای برای مُلک ایران
مسعود کوثری
مدرس دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر
روزنامه‌نگاری به‌سرعت در حال تغییر است. این تغییر تنها به دلیل حضور بلافصل شبکه‌های اجتماعی نیست، بلکه مفهوم خبر و گزارش و هرچه مربوط به آن است، تا حدود زیادی تغییر کرده است. در این میان، همواره خاطره آغازها با ما می‌ماند، آغازهایی خوب، بجا و حرفه‌ای. روزنامه ایران در روزهایی شروع به کار کرد که همگان چشم‌انتظار روزنامه‌ای خوب و حرفه‌ای بودند، روزنامه‌ای که پروپاگاندای صرف دولتی نباشد، حرفه‌ای بنویسد، اگرچه در شبکه‌ای از روابط دولتی کار می‌کند. انتظار، انتظار بجایی بود و جمعی از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای به آن پاسخ دادند. روزنامه‌ای با سر و شکل خوب و با تیترهایی که خالی از غلو و بزرگنمایی بیهوده، نخ‌نما و جانبدارانه پیام خود را به مخاطب می‌رساند. روزنامه ایران در روزگار تولدش نوعی ادای احترام به خواننده فهیم مطبوعات بود. البته، همه آنهایی که در کار شروع این فصل از کار روزنامه‌نگاری بودند، می‌دانستند که در ایران روزنامه‌نگاری کاری است بس دشوار و سرنوشت مطبوعه‌ها و مطبوعه‌‌چی‌ها را از روزگار مشروطیت به این سو، همگان می‌دانستند. امروزه هر یک از بنیانگذاران روزنامه یا در جای دیگری مشغول به کارند یا دیگر در قید حیات نیستند. اما، روزنامه ایران همچنان به حیات خود ادامه داده است. واقعیت آن است که روزهای شکوه روزنامه‌نگاری در ایران سپری شده است، اما روزنامه‌نگاری همچنان کاری مهم و البته پر دردسر است. فراز و نشیب دولت‌ها در ایران، روزنامه ایران را گاه به اصلاح‌طلبان و گاه به اصولگرایان نزدیک کرده است، با این همه کیست که نداند این سرنوشت روزنامه‌نگاری در ایران است. توازی‌گری سیاسی همواره در ملک ایران وجود داشته و وجود دارد. با این همه، رخدادهایی که روزنامه ایران از سر گذرانده است، حاکی از آن است که حداقل در یکی دو دهه اول تاریخ خود، کوشیده است که میانداری کند و از جاده انصاف و حرفه‌ای بودن خارج نشود. روزنامه‌ها درباره تاریخ همه چیز و همه کس می‌نویسند، اما به‌ندرت درباره تاریخ پر و فراز و نشیب خود در این مُلک پر فراز و نشیب می‌نویسند. این شاید کار کسانی که تماماً تعلق کاری به روزنامه‌های متبوع‌شان دارند، میسر نباشد، اما مورخان مطبوعاتی متعددی هستند که می‌توانند چنین وظیفه مهمی را برعهده گیرند. تاریخ شفاهی مطبوعات را نباید از یاد برد. باید تاریخ شفاهی روزنامه‌ها در ایران نگاشته شود تا برای آیندگان بماند. هرچند به قول نوام چامسکی و خلاف تصور بسیاری، تاریخ برای درس عبرت گرفتن نیست. با این همه، تاریخ برای هرچه باشد، حق آیندگان است که بدانند که روزنامه ایران چه بود، از چه شرایطی سر برآورد و چگونه با ریز و درشت وقایع سیاسی مواجه شد.
