درجست و جوی مافیا
مروری بر برنامه‌های شبکه نمایش خانگی در سال 1402
شبکه نمایش خانگی بستر پخشی است که در سال‌های اخیر تبدیل به رقیبی برای صداوسیما و تلویزیون شده است. بستری که البته عمده مخاطب آن گروه سنی جوان و نوجوان است و برای تلویزیون و شبکه آی‌فیلم جای هیچ نگرانی نیست؛ چرا که در پی این رقابت، آن‌ها مخاطب میان‌سال آی‌فیلم‌بین خود را از دست نخواهند داد. تاک‌شو، گیم‌شو و رئالیتی‌شو از جمله برنامه‌های جذاب و پرمخاطب برای قشر جوان و نوجوان است که بسترهای پخش نمایش خانگی نیز به آن واقف هستند و تمام توان خود را در ساخت رئالیتی‌شوها به کار می‌گیرند. سال ۱۴۰۲ را شاید بتوان سالی دانست که تعداد قابل توجهی رئالیتی‌شو در آن پخش شده که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
سعید ابوطالب و قرق رئالیتی‌شوهای نقش منفی
ابوطالب به یک شخصیت اصولگرا معروف است و به عنوان نماینده مردم تهران در مجلس هفتم نیز حضور داشته است. وی پس از حمله آمریکا به عراق، با یک گروه فیلمبرداری به آمریکا رفته و در آنجا دستگیر می‌شود و پس از ۴ ماه آزاد می‌شود و به ایران بازمی‌گردد. فردی با چنین سابقه‌ای وقتی در قامت کارگردان رئالیتی‌شوهای مافیا و امثالهم که صرفا جنبه سرگرمی و تجاری دارند قرار می‌گیرد، کمی تا قسمتی انگشت‌ها به دهان می‌ماند. به هر حال ابوطالب انتخاب کرده که وقت و هنر خود را صرف برنامه‌هایی از جمله شام ایرانی، رالی ایرانی، شب‌های مافیا، پدرخوانده، ارتش سری و ضد کند. برنامه‌هایی با ماهیت محتوایی خنثی که هیچ پیام خاصی را به مخاطب منتقل نمی‌کند. از جمله این برنامه‌هایی که در سال ۱۴۰۲ از شبکه نمایش خانگی پخش شده‌اند، پدرخوانده۲ و ضد است. بخشی از ارتش سری نیز در اواخر سال ۱۴۰۱ و بخشی دیگر در اوایل سال ۱۴۰۲ پخش شده است.
«پدرخوانده۲» از ۲۸ مرداد ۱۴۰۲ از بستر فیلم‌نت شروع به پخش کرد. گرداننده این رئالیتی‌شو طبق روال سابق، کامبیز دیرباز است. تفاوت این رئالیتی‌شو با فصل اول آن در گریم بازیکنان و تغییر اندکی در قوانین بازی است.
«ضد» رئالیتی‌شوی دیگری است که سعید ابوطالب آن را کارگردانی کرده و همزمان با پدرخوانده۲ از بستر تماشاخونه پخش می‌شد. گرداننده یا «ضد» این برنامه نیز، مجید واشقانی است.
«ارتش سری» نیز مانند دیگر رئالیتی‌شوها، یک مسابقه نقش منفی با سناریو و سبکی متفاوت نسبت به پدرخوانده و ضد است که از اواخر سال ۱۴۰۱ از بستر فیلیمو شروع به پخش کرد. گرداننده این برنامه، ستاره درخشان رئالیتی‌شوهای شب‌های مافیا و پدرخوانده، امیرعلی نبویان است که این‌بار به جای بازیکن در نقش گرداننده بازی ظاهر می‌شود.
ناتو
«ناتو» نیز یک رئالیتی‌شو با سناریوی نقش منفی است که تفاوتش با دیگر رئالیتی‌شوهای مافیایی این است که در این برنامه جنبه طنز و سرگرمی بیشتر و هیجان و رقابت در آن کمتر دیده می‌شود. کارگردان این برنامه مهدی صفی‌یاری و گرداننده آن محمدرضا علیمردانی است. این برنامه در اردیبهشت ۱۴۰۲ از بستر فیلیمو شروع به پخش کرد.
شب‌های مافیا زودیاک
فصل اول رئالیتی‌شوی شب‌های مافیا زودیاک از مرداد ۱۴۰۲ شروع به پخش کرد. فصل دوم آن نیز هم‌اکنون در حال پخش است. کارگردان این برنامه برخلاف انتظار محمدرضا رضائیان و گرداننده آن نیز محمد بحرانی است. در واکنش به ساخت این رئالیتی‌شو، سعید ابوطالب در لایوی اینستاگرامی که با امیرعلی نبویان داشت، به شوخی آن را مافیای فیک دانست. سازندگان این برنامه می‌توانند رقبای قابل‌توجهی برای ابوطالب و تیمش باشند.
اسکار
در برابر سایر رئالیتی‌شوهای نمایش خانگی، اسکار سبک کاملا متفاوتی با آن‌ها دارد. مجری و کارگردان این برنامه مهران مدیری و دستیار او نیما اصغرنژاد و یا همان شعبان‌نژاد است که در همه قسمت‌ها در کنار مدیری حضور دارد. این برنامه محصول فیلیمو است و هم‌اکنون نیز در حال پخش است. بازیکنان این مسابقه از بازیگران و هنرمندان عمدتا کمدین هستند و آن‌ها برای رسیدن به بیشترین امتیاز و در نهایت اسکار با یکدیگر رقابت می‌کنند. این برنامه برگرفته از رئالیتی‌شوی Taskmaster (کارفرما) ساخته بریتانیا است که در اولین قسمت نیز مهران مدیری به آن اشاره می‌کند. نحوه امتیازدهی به بازیکنان کاملا سلیقه‌ای و برعهده مدیری است. فضای حاکم بر بازی نیز مطابق با سبک خاص مدیری و راحتی و آسان‌گیری‌اش در فیلم‌سازی است. به گونه‌ای که نمی‌توانی تشخیص دهی سوتی‌هایی که مشاهده می‌شود ناشی از اهمال‌کاری سازندگان برنامه است یا اینکه عمدا درون برنامه گنجانده شده‌اند. همان استراتژی که در سریال‌های دهه هشتاد مدیری نیز مشاهده می‌کردیم.
هر سیستمی به این نکته واقف است که امروزه رسانه تبدیل به ابزار قدرتمندی شده که از آن می‌توان در جهت فرهنگ‌سازی استفاده کرد. فضای حاکم بر شبکه‌های نمایش خانگی نشان‌دهنده این است که سیاست‌گذاران این رسانه در خواب غفلت فرو رفته‌اند یا شاید هم عمدا خود را به خواب زده‌اند. در زمانه‌ای که خوراک فکری جوانان و نوجوانان کشور تبدیل به مفاهیمی مبتذل و عبث شده، هیچ تلاشی در جهت تغییر این ذائقه از سمت رسانه‌ها و مسئولان امر دیده نمی‌شود. البته خود این رسانه‌ها نیز باعث به وجود آمدن این ذائقه ابتذال‌پسند شده‌اند و نمی‌توان از آن‌ها انتظاری جز این داشت. گویی ساختن برنامه‌های سرگرمی‌محور و خنثی تنها کاری است که از آن‌ها برمی‌آید.