سخن از کتاب نویسنده‌­ای که طبابت را به خاطر ادبیات رها کرد

شاید شما هم یکی از شخصیت­‌های این کتاب باشید

شنیتسلر نویسنده اتریشی قرن بیستم در جرگه نویسندگانی قرار دارد که طبابت را رها کردند و پا در مسیر ادبیات گذاشتند. با این حال از او به عنوان روانشناسی متبحر نیز یاد می­‌کنند. «گریز به تاریکی» عنوان یکی از داستان­‌های بلند اوست که در کنار پنج داستان کوتاه و بلند دیگر در مجموعه‌­ای با همین عنوان از نشر ماهی منتشر شده است.

لادن عظیمی
         خبرنگار

شخصیت­‌هایی که شنیتسلر در این مجموعه خلق کرده است؛ عمدتاً از اختلالات روانی جدی­‌ای رنج می‌برند. اما کاری که شنیتسلر در خلق شخصیت‌‌هایش و طرح داستان­‌ها انجام می‌­دهد؛ کاری است در هیأت یک نویسنده و نه روانشناس.
او در آفرینش شخصیت­‌ها و پی‌­ریزی طرح داستان­‌ها به پررنگ­ کردن اغراق‌آمیز اختلال­‌ها نمی‌­پردازد؛ بلکه طوری وارد هزارتوی پیچیده روان شخصیت­‌هایش می‌­شود که مخاطب آشنا با علم روانشناسی، خود بدان پی می­‌برد و مخاطب بیگانه با این علم؛ از باریک­‌بینی و چیره ­دستی نویسنده در شخصیت پردازی متحیر می­‌شود.
علاوه بر این­ها او می‌­داند که چگونه شخصیت­‌های بیمارش را در موقعیت‌‌هایی قرار دهد که داستانش از جذابیت خالی نشود و عناصر داستانی قدرتمندانه و در جای درست خود یکه‌­تازی کنند. رئالیسم در داستان­‌های شنیتسلر، وجهه پررنگی دارد. توصیفات او از وقایع و آدم­‌ها به مقدار کفایت است.
آنقدر کافی که تو گویی به تماشای صحنه­‌ای واقعی از یک زندگی واقعی نشسته‌­ای. صحنه­‌هایی آنقدر واقعی که فکر می‌­کنی شخصیت­‌هایش را، با تمام اختلالات و مشکلاتشان، می‌­شناسی. انگار دوستی، فامیلی، همسایه‌­ای داری که شبیه شخصیت‌­های داستان­‌های شنیتسلر است و یا اصلاً یکی از همین شخصیت­‌ها در گوشه‌­ای از وجود تو نفس می­‌کشد و فقط خود تو از وجودش با خبرهستی.
اما شنیتسلر در داستان‌­های این مجموعه تنها به ابعاد فردی انسان قرن بیستم نمی‌­پردازد. بلکه کاملاً زیرکانه فضای اجتماعی وین قرن بیستم را نقد می­‌کند. او انحطاط روابط انسانی را در داستان­‌هایش به نمایش می­‌گذارد. و این کار هم به سان توصیفات به قاعده و به قدر کفایتش، چنان در فضای داستان حل می‌­شود که ­ممکن است در ابتدا به چشم نیاید. و البته نکته مهم و مثبت این امر هم همین توی ذوق نزدن نقدی است که در جریان داستان­­‌ها بیان می­‌شود.
عناوین داستان­‌هایی که در این مجموعه از نشر ماهی منتشر شده‌­اند به ترتیب عبارتند از: گریز به تاریکی، مرده‌ها سکوت می‌­کنند، مردن، جرونیموی کور و برادرش، دفترچه خاطرات ردگوندا و فرولاین الزه که از این میان فرولاین الزه در زمان انتشارش با توجه و استقبال قابل توجهی از سوی مخاطبان مواجه شد.
با وجود مترجم کتاب، نسرین شیخ‌­نیا، «الزه» یکی از زنده‌­ترین تصاویر زن، در ادبیات جهان است. شیخ‌­نیا الزه را در کنار قهرمان زن اثر جیمز جویس «مولی» و قهرمان دیگر زن ادبیات «خانم دالووی» ویرجینیا وولف قرار می‌­دهد.
در مجموع باید بگویم که بررسی آثار شنیتسلر ما را مجاب می­‌کند که به او برای رها کردن دنیای طبابت و ورود به دنیای ادبیات حق بدهیم. و چه بسا از او متشکر هم باشیم.