سخن از کتاب نویسنده‌ای که طبابت را به خاطر ادبیات رها کرد
شاید شما هم یکی از شخصیت‌های این کتاب باشید
شنیتسلر نویسنده اتریشی قرن بیستم در جرگه نویسندگانی قرار دارد که طبابت را رها کردند و پا در مسیر ادبیات گذاشتند. با این حال از او به عنوان روانشناسی متبحر نیز یاد می‌کنند. «گریز به تاریکی» عنوان یکی از داستان‌های بلند اوست که در کنار پنج داستان کوتاه و بلند دیگر در مجموعه‌ای با همین عنوان از نشر ماهی منتشر شده است.
لادن عظیمی
خبرنگار
شخصیت‌هایی که شنیتسلر در این مجموعه خلق کرده است؛ عمدتاً از اختلالات روانی جدی‌ای رنج می‌برند. اما کاری که شنیتسلر در خلق شخصیتهایش و طرح داستان‌ها انجام می‌دهد؛ کاری است در هیأت یک نویسنده و نه روانشناس.
او در آفرینش شخصیت‌ها و پی‌ریزی طرح داستان‌ها به پررنگ کردن اغراق‌آمیز اختلال‌ها نمی‌پردازد؛ بلکه طوری وارد هزارتوی پیچیده روان شخصیتهایش می‌شود که مخاطب آشنا با علم روانشناسی، خود بدان پی می‌برد و مخاطب بیگانه با این علم؛ از باریک‌بینی و چیره دستی نویسنده در شخصیت پردازی متحیر می‌شود.
علاوه بر اینها او می‌داند که چگونه شخصیت‌های بیمارش را در موقعیت‌‌هایی قرار دهد که داستانش از جذابیت خالی نشود و عناصر داستانی قدرتمندانه و در جای درست خود یکه‌تازی کنند. رئالیسم در داستان‌های شنیتسلر، وجهه پررنگی دارد. توصیفات او از وقایع و آدم‌ها به مقدار کفایت است.
آنقدر کافی که تو گویی به تماشای صحنه‌ای واقعی از یک زندگی واقعی نشسته‌ای. صحنه‌هایی آنقدر واقعی که فکر می‌کنی شخصیتهایش را، با تمام اختلالات و مشکلاتشان، می‌شناسی. انگار دوستی، فامیلی، همسایه‌ای داری که شبیه شخصیت‌های داستان‌های شنیتسلر است و یا اصلاً یکی از همین شخصیت‌ها در گوشه‌ای از وجود تو نفس می‌کشد و فقط خود تو از وجودش با خبرهستی.
اما شنیتسلر در داستان‌های این مجموعه تنها به ابعاد فردی انسان قرن بیستم نمی‌پردازد. بلکه کاملاً زیرکانه فضای اجتماعی وین قرن بیستم را نقد می‌کند. او انحطاط روابط انسانی را در داستان‌هایش به نمایش می‌گذارد. و این کار هم به سان توصیفات به قاعده و به قدر کفایتش، چنان در فضای داستان حل می‌شود که ممکن است در ابتدا به چشم نیاید. و البته نکته مهم و مثبت این امر هم همین توی ذوق نزدن نقدی است که در جریان داستان‌ها بیان می‌شود.
عناوین داستان‌هایی که در این مجموعه از نشر ماهی منتشر شده‌اند به ترتیب عبارتند از: گریز به تاریکی، مرده‌ها سکوت می‌کنند، مردن، جرونیموی کور و برادرش، دفترچه خاطرات ردگوندا و فرولاین الزه که از این میان فرولاین الزه در زمان انتشارش با توجه و استقبال قابل توجهی از سوی مخاطبان مواجه شد.
با وجود مترجم کتاب، نسرین شیخ‌نیا، «الزه» یکی از زنده‌ترین تصاویر زن، در ادبیات جهان است. شیخ‌نیا الزه را در کنار قهرمان زن اثر جیمز جویس «مولی» و قهرمان دیگر زن ادبیات «خانم دالووی» ویرجینیا وولف قرار می‌دهد.
در مجموع باید بگویم که بررسی آثار شنیتسلر ما را مجاب می‌کند که به او برای رها کردن دنیای طبابت و ورود به دنیای ادبیات حق بدهیم. و چه بسا از او متشکر هم باشیم.