زهرا بزرگ‌­زاده
روانشناس کودک

کودکان در حدود دو سالگی متوجه می­‌شوند که می­‌توانند طور دیگری هم با جهان برخورد کنند. اگر قبلاً باید تمام حرف­‌های پدر و مادر را گوش می­‌دادند و به آن عمل می­‌کردند، اکنون می‌توانند مخالفت کنند و نظر خودشان را به کرسی بنشانند. در این سن، طنین نه گفتن­‌هایشان در خانه می‌­پیچد و ما باید ترفندهای قبلی را کنار بگذاریم و راه­‌های دیگر را امتحان کنیم. اگر در این دوره به کودک هیچ حق انتخابی داده نشود و در واقع قدرت­‌طلبی او نادیده گرفته شود، می‌­بینیم که او سراغ قوای دیگری در درون خود می­‌رود و آن خشم است! ممکن است کودک ما وقتی می‌­بیند که نظرش را نمی‌­تواند با حرف زدن عملی کند، صدایش را بالا ببرد و فریاد بزند یا پا به زمین بکوبد و حرف­‌هایی بزند که توجه منفی ما را جلب کند و یا در مرحله آخر به خودش، به ما و یا به وسایل آسیب بزند. در این شرایط والدین کوتاه می­‌آیند و درخواست کودک عملی می‌­شود و این همان تله آشنای قدیمی است. او می‌­آموزد که پرخاشگری دستاوردهای خوب و سریعی دارد پس مدام این کار را تکرار
می­‌کند.
راه حل چیست؟ به پرخاشگری­‌اش بی‌­توجه باشیم تا بفهمد این ابزار هم بی‌­فایده است و هیچ راهی برای رسیدن به خواسته­‌هایش وجود ندارد؟ این راه حل رایجی در میان والدین است. راهی که اغلب همیشه هم اجرا نمی‌شود چون بی‌­توجهی به فریادها و گریه­‌های کودک همیشه کار راحتی نیست. اما مهم­ترین ضرر این راه‌حل این است که کودک ما بی راه‌­حل می­‌شود و احساس بی‌­ارزشی می­‌کند.
پس چه کنیم؟ 1- از پیش به او در برخی امور قدرت بدهیم. بگذاریم بیاموزد که می­‌تواند انتخاب کند و بعد مسئولیت انتخابش را بپذیرد. 2- نه! هایمان را به جا و برای خطوط قرمزمان خرج کنیم و خطوط قرمزمان را هم بازبینی کنیم. 3- سعی نکنیم احساس خشم را در او از بین ببریم. خشم هیجانی لازم و ضروری است و برای وقتی که از او حقی گرفته شده باشد لازم
 است.
و مهم­ترین قسمت اینکه حالا که او خشم را می­‌شناسد باید بیش از پیش با او درباره‌­اش حرف بزنیم. دراین نوشتار چند کتاب در مورد خشم و پرخاشگری معرفی خواهم کرد.

ببر دیگر عصبانی نمی­‌شود

این کتاب نوشته سوگریوز است و نشر نردبان آن را منتشر کرده. ببر این داستان هم زیاد عصبانی می‌‌شود و هر چیزی می‌­تواند او را خشمگین کند. اما این داستان با وجود کتاب­‌های قبلی بیشتر بر روش­‌های کنترل خشم متمرکز است. این کتاب را برای کودکان 5 تا 8 ساله بخوانید.

خشم قلمبه

این کتاب نوشته میری دلانسه و ترجمه سید محمدمهدی شجاعی است و انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را منتشر کرده است. این کتاب هم شبیه کتاب قبلی داستان عصبانی شدن و توصیف حالات عصبانیت است که به کودک کمک می­‌کند این احساس را بیشتر بشناسد. اما تفاوت این کتاب این است که شخصیت داستان پسربچه‌­ای‌ است که عصبانی می‌‌شود و این می‌­تواند برای کودکان کمی بزرگتر یعنی نیمه دوم سه سال و چهارسالگی، جالب‌­تر باشد.

گوسفندی که عصبانی بود، خیلی عصبانی!

این کتاب نوشته ژوزف تئوبالد و ترجمه معصومه انصاریان است که انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را منتشر کرده است. گوسفندی که عصبانی بود در مورد گوسفندی است که زیر یک درخت سیب می‌­نشیند تا سیب سرخ و آبداری از آن زمین بیفتد اما خوابش می‌­برد و وقتی بیدار می­‌شود می­‌بیند دوست صمیمی‌اش سیبی که افتاده را خورده است. او عصبانی می‌­شود، خیلی عصبانی! این کتاب برای توصیف حالات عصبانیت مناسب است و کمتر روی راه‌حل­‌های کنترل خشم تمرکز می­‌کند. من این کتاب را برای کودکان 3 ساله خوانده‌­ام و به خوبی به آن جذب می­‌شوند و با علاقه گوش می­‌کنند. اما فکر می­‌کنم کودکان 2 سال و نیمه هم متوجه روند داستان بشوند و تصاویر برایشان جالب باشد.