ارزیابی سفارت امریکا از اسدالله علم

پس از تسخیر سفارت امریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام، اسناد زیادی از فعالیت‌های مختلف سیاسی، اطلاعاتی، اقتصادی و نظا‌می ‌امریکا در ایران کشف شد که بخش مهمی‌ از آنها مربوط به سالهای پیش از انقلاب بود. اسدالله علم دوست صمیمی ‌شاه که در کارنامه‌اش یازده سال وزارت دربار، یک سال و نیم نخست‌وزیری و چند دوره وزارت داشت. یکی از چهره‌های مهم معادلات ایران پیش ازانقلاب بود. او فروردین 57 در نیویورک درگذشت. در اسناد به‌جا مانده سفارت امریکا در تهران نام اسدالله علم بارها تکرار شده، اما درباره شخص وی چند سند اختصاصی وجود دارد که به ارزیابی او پرداخته است. یکی از مهمترین اسناد در اردیبهشت 1351 است که در ادامه می‌آید: 
اسدالله علم، وزیر دربار
سرّی
اسدالله علم، به عنوان وزیر دربار از تمام مقامات دیگر به شاه نزدیک‌تر است. ما عموماً او را مرد شماره دو ایران و بالاتر از رقیب سیاسی وی، یعنی هویدا، نخست‌وزیر ایران، قلمداد ‌می‌کنیم. او نخست‌وزیر سابق (1964_1962) و از قدیم‌الایام یکی از معتمدان نزدیک شاه بوده است. مشهور است که وی تا حد بسیار زیادی در جریان‌های محافل اقتصادی و تجاری ایران دست دارد. به سهولت قابل دسترسی ‌است و غالباً مشتاق است که سودمند واقع شود.
باوجود اینکه علم مدت‌های مدید به عنوان فردی اصولاً طرفدار انگلیس شناخته شده بود، ولی به نقل از وی گفته ‌می‌شود که از چند سال قبل به این نتیجه رسیده است که آینده ایران در گرو روابط نزدیک با ایالات متحده ‌می‌باشد، ما تصور می‌کنیم که این مطلب به طور اساسی درست باشد. سفرای سابق، وی را معتبرترین کانال برای تماس غیرمستقیم با شاه ‌می‌دانستند. به نظر می‌رسد وی دیدگاه‌های امریکا را به نحو مطلوبی درک می‌کند و احتمالاً در بیان این دیدگاه‌ها و نظرات معتدل خود برای شاه و به همین ترتیب در انعکاس عقاید شاه در مورد مسائل مهم مورد علاقه مفید ‌است. علم کارراه‌اندازی است که تقریباً تما‌می ‌اطلاعات واصله یا حاصله از شاه را به صورتی دقیق و موثق زیر نظر دارد. با وجود این، وی در مسائل نظا‌می ‌اطلاعات خاصی ندارد. گهگاه نسبت به شغل خود اظهار دلتنگی و خستگی مفرط می‌کند. اما واقعاً معتقدیم که از قدرت لذت می‌برد و بین خودش و هویدا، مجادله محتاطانه‌ای در جریان است. علم از این حقیقت که قوانین فعلی به وی اجازه ‌می‌دهند روابط نسبتاً منظ‌می‌ با نمایندگان ارشد دیپلماتیک در تهران داشته باشد، کاملاً خوشحال است.
علم 45 سال دارد و عضو یک خانواده ثروتمند بلوچستان ‌است. علم با دختر یک زمیندار ثروتمند شیرازی ازدواج کرده است و دو دختر دارد، وی در رشته اقتصادی دانشگاه آکسفورد تحصیل کرده است و انگلیسی را به روانی تکلم می‌کند.
‌می‌1972