وقتی حجاب کافی نیست
زهره عیسی‌خانی
نویسنده و کارشناس مسائل زنان
حجاب با لباس زنان کار دارد و پوشیدگی. شاید در فرهنگ‌های جورواجور لباس‌های زنان با حجاب مشابه هم نباشند اما پوشاندن سر همه جا نماد اطاعت خداوند و به معنای دینداری است. محجبه انسانی است که برای اطاعت از دستور خداوند گرمای روسری را تحمل می‌کند و این رنج را برای هدف ارزشمند بندگی خداوند به جان می‌خرد. حجاب یک ملاحظه لازم در پوشش است اما برای محجبه ماندن و یک زن اثرگذار بودن کافی نیست. توجه به پوشاندن موها و لباس مناسب و حتی چادر، شروعی برای زن مسلمان است که نیازمند پشتیبانی فکری است.
فرد باحجاب اراده کرده است حضورش در جامعه با هویت انسانی‌اش باشد و نه جذابیت‌های ظاهری. دیگران را به دیدن اندیشه‌‌اش دعوت می‌کند، نه اندام و صورت. یکی از تهدیدهای باحجاب‌ها، افتادن در دام کلیشه‌های زیبایی است. چالشی که در جریان مسابقه ملکه زیبایی زنان محجبه در مقیاسی کوچک قابل درک است. این مسابقات به اعتراف برگزارکنندگان برای اثبات این باور است که می‌توان باحجاب بود و زیبا. در این مسابقه اندازه‌های مشخصی از قد و وزن پذیرفته می‌شود و آرایش چهره‌ها مطابق استانداردهای زیبایی دنیاست. تلاش دختران محجبه در تصاویر این مسابقات برای شبیه شدن چهره و اندامشان به معیارهای زیبایی تعریف شده در مسابقه ملکه زیبایی کشورهای اروپایی و امریکایی محسوس است. هرچند ادعا می‌شود در انتخاب ملکه زیبایی زنان محجبه، پایبندی به دین هم لحاظ می‌شود اما آنچه در ضمن این مسابقه تقویت می‌شود و حجاب را تهدید می‌کند، نگرانی نسبت به چگونه دیده‌شدن در نگاه‌ها و تشویق به تلاش برای شبیه شدن به زیبایی‌های تعریف شده است. کلیشه‌هایی که ذهن و توان زنان را در دلمشغولی‌های ظاهری درگیر می‌کند و تضمینی است برای سود صاحبان سرمایه، صنعت مد و جراحی‌های زیبایی. مسابقه ملکه زیبایی زنان محجبه نمایشی مینیاتوری است از آنچه در جهان برای زنان مسلمان تدارک دیده شده است. موفقیت این برنامه‌ریزی در مصرف بالای لوازم آرایش، تن دادن به جراحی‌های زیبایی و مدگرایی در برخی کشورهای مسلمان مشهود است. به انحراف کشاندن دغدغه‌های زنان مسلمان محجبه از نتایج این ظاهرگرایی حساب‌شده است. باحجابی که «چه بپوشم» مهم‌ترین درگیری ذهنی‌اش باشد، کودک گرسنه یمنی را فراموش می‌کند و اخبار مد برایش جذاب‌تر از وضعیت زنان و کودکان غزه است. این محجبه بی‌تفاوت نسبت به مسائل جهان اسلام، در همراهی با استانداردهای زیبایی و مد، به اجبار حجاب را به سمت معیارهای زیبایی متمایل می‌کند تا از مسابقه به‌روز بودن عقب نماند. در مقایسه با این زن مسلمان محجبه، شیرین ابوعاقله که حجاب نداشت، اثرگذارتر بود.
شیرین فرزند یک خانواده عرب مسیحی فلسطینی بود و تابعیت امریکا داشت. خبرنگار شبکه خبری الجزیره بود. در جریان تهیه خبر از حمله ارتش اسرائیل به شهر جنین در کرانه باختری با گلوله ارتش اسرائیل به شهادت رسید. شیرین ابوعاقله حلقه اتصال بین عرب‌ها و مسلمانان با جهان خارج بود و شاهدی علیه جنایات صهیونیست‌ها در دادگاه بین‌المللی کیفری. نکته اینجاست که یک خبرنگار فلسطینی-امریکایی مدافع حقوق فلسطینیان بود و اندونزی کشوری با بیشترین جمعیت مسلمان برگزارکننده مسابقه ملکه زیبایی. هرچند برگزاری این مسابقه به دلیل مخالفت‌ها نتوانست در اندونزی ادامه پیدا کند اما زیبایی‌گرایی را در جامعه زنان مسلمان گسترش داد. اگر به کشورهایی مانند مالزی و ترکیه سفر کنید محجبه‌هایی را از فرودگاه تا خیابان و هتل می‌بینید که شاید حجابی حداقلی در حد پوشاندن سر داشته باشند اما در فرهنگ آن کشورها محجبه به حساب می‌آیند و نمادی از زن مسلمان هستند. این زنان هرچه هم خودشان را بپوشانند، نه دلارهای سرمایه‌دار کم می‌شود و نه تهدیدی است برای سیاست‌های ظالمانه. صنعت مد با قوت در این کشورها جولان می‌دهد، ترکیه صادرکننده مد می‌شود و مدلینگ محجبه‌ها شغلی پردرآمد. دختران محجبه به سوی مدل شدن با اندام باریک و صورت زاویه‌دار هدایت می‌شوند و همان معیارهایی که در جامعه بی‌حجاب‌ها تحسین می‌شود و نگرانی از ظاهر شدت می‌یابد.
باحجاب بودن یک ارزش است اما به تنهایی کافی نیست و نمی‌تواند از زنان یک انسان اثرگذار بسازد. زن مسلمان باید دغدغه زنان جهان، مسائل جهان اسلام، کشورش و رشد فکری خودش را داشته باشد. چنین زنی در چهارچوب‌های تحمیلی مخالفان حجاب حل نمی‌شود و در برابر دغدغه‌های ساختگی مقاوم است. دغدغه این زن باحجاب پیدا کردن وقت برای خواندن کتاب‌های نخوانده است و از یک خال و جوش روی صورت اعصابش به هم نمی‌ریزد.