سعیده احسانی‌راد/ تاکنون بیش از ۳۵ هزار اثر تاریخی، طبیعی، فرهنگی و معنوی ثبت ملی و ۲۶ اثر ثبت جهانی شده است. این اعداد کمتر از ۴ درصد کل آثار موجود در کشور را شامل می‌شود. با توجه به اینکه ایران در رده‌های اول دارنده آثار باستانی و ابنیه‌های تاریخی و فرهنگی در جهان است، بهره‌گیری از مشارکت مردم برای حفظ آثار پرشمار که در تمام نقاط کشور پراکنده است، ضرورت دارد.

احیا و تقویت انجمن‌های میراث فرهنگی
مشاور اجرایی معاونت میراث فرهنگی و تجهیز یگان حفاظت از میراث فرهنگی در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» بر ضرورت احیا و تقویت انجمن‌های مردمی میراث فرهنگی تأکید کرد و گفت: انجمن‌های میراث فرهنگی نقش مهمی در حفاظت از آثار فرهنگی دارند. این انجمن‌ها تا اواسط دهه ۸۰ فعال بودند و گزارش حفاری‌های غیرمجاز را به سازمان میراث فرهنگی منتقل می‌کردند. حتی در بیشتر اوقات اعضای انجمن با خودروی شخصی و برای بازدید آثار تاریخی به مناطق دوردست می‌رفتند که متأسفانه با از دست دادن کارکرد قبلی انجمن‌ها، تمام مسئولیت‌ها به گردن نیروهای یگان حفاظت افتاد. به همین منظور برای احیا و تقویت انجمن‌های میراث فرهنگی و ایجاد بستر مناسب برای همکاری بیشتر انجمن‌ها و نهادهای مردمی با یگان حفاظت میراث فرهنگی، از سال گذشته جلساتی با این انجمن‌ها در تمام استان‌ها برگزار شد تا با تصمیمات سازنده، فعالیت‌های گذشته آنها تداوم داشته باشد.
هادی میرزایی افزود: با توجه به اینکه آثار فرهنگی در مناطق وسیعی از کشور پراکنده است و برخی از آنها در مناطق صعب‌العبور قرار دارد، حفاظت از آنها نیازمند امکانات و تجهیزات ویژه‌ای است. در بیشتر اوقات نیروهای یگان برای حفاظت از آثار فرهنگی با حفاران غیرقانونی و قاچاقچیان درگیر می‌شوند به همین منظور با تلاش‌های صورت گرفته، تجهیزات حفاظتی لازم تأمین شده است تا این نیروها بتوانند با امکانات لازم در برابر سودجویان کارهای حفاظتی را انجام دهند.
 
حفاظت از میراث فرهنگی لازمه توسعه پایدار
به گفته مشاور اجرایی معاونت میراث فرهنگی، حفاظت از میراث فرهنگی سه بخش اصلی دارد: اعطای مجوز کاربری و ایجاد فعالیت‌های مجدد در این مناطق، ضرورت حفاظت از اصالت بناهای تاریخی و فرهنگ‌سازی در زمینه گردشگری و بازدید بدون آسیب زدن به این آثار.

توصیه‌هایی مهم برای کاهش خسارات فیزیکی بازدیدکنندگان به آثار تاریخی
بازدید‌کنندگان بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، از عوامل تهدید‌کننده آثار تاریخی محسوب می‌شوند. میرزایی در این باره گفت: متأسفانه آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر با افزایش بازدیدها، تعداد آثار تاریخی باقی مانده در اطراف ابینه تاریخی به طرز چشمگیری کاهش یافته و خسارات فیزیکی افزایش یافته است.
وی تصریح کرد: آثار تاریخی سرمایه‌ای جهانی است که باید اصول مراقبت از این اماکن را رعایت کنیم و به دوستان و بازدیدکنندگان دیگر نیز بیاموزیم و با آنان به اشتراک بگذاریم.
مشاور اجرایی معاونت میراث فرهنگی در زمینه نکاتی که بازدیدکنندگان باید در هنگام حضور در مکان‌های تاریخی رعایت کنند، متذکر شد: برداشتن آثار باستانی غیرقانونی است. برای حفاظت از آنها تنها کافی است هر چه پیدا کرده‌اید را سر جایش بگذارید. از لمس کردن، تکیه دادن، ایستادن یا بالا رفتن از هر بنای تاریخی -هر چقدر هم که هموار به نظر برسد- خودداری کنید. هنگام پیاده‌روی یا کمپینگ در نزدیکی اماکن تاریخی، از کیسه‌های زباله قابل حمل استفاده کنید. به کودکانتان اهمیت و مراقبت از این اماکن را یادآور شوید. از نزدیک مراقب باشید تا بچه‌ها به آثار قدیمی آسیب نزنند یا به طور تصادفی مشغول بازی در این مکان‌ها نشوند.
وی، کمپینگ، روشن کردن آتش و غذا خوردن را از دیگر عوامل آسیب‌‌زا به محیط‌های تاریخی بیان کرد و به گردشگران توصیه کرد: برای جلوگیری از این آسیب‌ها در مکانی دور از آثار باستانی کمپ بزنید. اجازه دهید تنها تغییر شما در محیط، رد پایتان باشد. از جابه‌جایی یا جمع کردن خاک، چوب و... خودداری کنید. اجازه دهید طبیعت به همان حالت همیشگی‌اش باقی بماند. در جایی که روشن کردن آتش مجاز است، از حلقه‌های کوچک یا از ظروف مخصوص این کار استفاده کنید. در مسیرهای مشخص شده حرکت کنید تا از خاک و طبیعت گذشته محافظت شود، چون با قدم گذاشتن بر هر سطح ممنوع، ممکن است آسیبی به محیط وارد کنید که تا سال‌های طولانی قابل برگشت نباشد. برای دسترسی به اماکن باستان‌شناسی از وسایل کوهنوردی مثل طناب استفاده نکنید و اگر فسیل، استخوان‌های قدیمی، رد پا و سایر بقایای دیرینه‌شناسی را دیدید، به آنها دست نزنید و جایشان را تغییر ندهید.