در حافظه موقت ذخیره شد...
به بهانه وبینار جدال خرد و تکنولوژی در وب ارتباطی آینده
قدرت تکنولوژی رسانه نگران‌کننده است؟
وبینار «جدال خرد و تکنولوژی در وب ارتباطی آینده» از سلسله نشست‌های هفته ارتباطات، در دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره با حضور مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم برگزار شد تا یکی از مهمترین موضوعاتی را که در آینده نه چندان دور گریبانگیر ما کاربران رسانه خواهد شد مورد بررسی قرار دهد.
قدرت‌گیری تکنولوژی بویژه در ارتباطات آینده دیگر قابل انکار یا چشم‌پوشی نیست تا جایی که پژوهشگران را به هشدار واداشته و می‌خواهد از واقعیت سلطه تکنولوژی بویژه هوش مصنوعی بر خرد سخن بگوید.
فوکو می‌گوید قدرت صرفاً بر افراد آزاد یعنی کسانی که در موضع انتخاب قرار دارند اعمال می‌شود زیرا هدفش نفوذ بر گزینش‌های انسان و شکل دادن به اعمال اوست.
به تعبیر این اندیشمند نمی‌توان از قدرت زمانی که حق انتخاب وجود ندارد، سخن راند. رابطه آزادی و قدرت به حدی درهم تنیده است که به موازات هم در جوامع و سایه به سایه یکدیگر حرکت می‌کنند. هر زمان بخشی پرقوت‌تر بوده، بخش دیگر به ضعف گراییده است.چنین زورآزمایی در لایحه‌های پنهان رسانه‌ها نیز دیده می‌شود.
رسانه که قرار است سردمدار بازی تبادل اطلاعات در جامعه باشد، در بازی قدرت میان حاکمیت‌ها و کاربران خود به یکی از ارکان قدرت تبدیل شده است. هرچند از آن به عنوان رکن چهارم دموکراسی یاد می‌شود اما عملاً ورق برگشته و بشر در حال تجربه شکل جدیدی از حکمرانی آن هم توسط رسانه‌ها است. امروز دیگر امپراطورها و رهبران سیاسی نیز کرنش خود را در مقابل رسانه اعلام می‌کنند و در مقطعی که رسانه از انعکاس خواسته و سیاستشان سرباز می‌زند، فریاد اعتراض سرمی‌دهند. زمانی با بروز و ظهور اولین ابزارهای رسانه‌ای مانند روزنامه‌ها و کتب، ارتباط کاربر با رسانه یکسویه و کاربر صرفاً مصرف‌کننده بود. بعدها تلویزیون، موبایل و اینترنت این تعامل را دو سویه کرد و این بار کاربران خود به حاکمان رسانه تبدیل شده بودند. هرچه می‌خواستند آزادانه طرح می‌کردند و تازه بعد از انتشار بود که این امکان وجود داشت از صحنه کاربری یک رسانه خاص حذف شوند. آبی که کاربر ریخته بود هیچ رقم جمع نمی‌شد و می‌توانست با یک تصویر یا متن، حتی موجی از اتفاقات و رویدادها را در منطقه‌ای وسیع یا در مرزهای متعدد رقم زده و در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه خود تأثیر‌گذار باشد. به مرور زمان رسانه‌ها متوجه تهدید قدرت‌نمایی کاربران خود شدند. آن فرزندی که اجازه یافته بود نظر خود را طرح کند، امروز به بالغی غیرقابل مهار تبدیل شده بود و حتی در مقابل والدین خود طغیان می‌کرد. به دیگران آسیب می‌زد و اولیه‌های اخلاق و قانون تعریف شده در جغرافیای زیستی خود را زیر پا می‌گذاشت؛ این بود که رسانه‌ها که زمانی ابزار قدرت‌نمایی حکمرانی‌ها و زمانی خود به تنهایی حکمران بودند، متوجه ضعف رفتاری خود و وانهادگی کاربران شدند اما ورق برگشت. هوش مصنوعی به یکی از ارکان گزینش به جای انسان تبدیل شد تا جایی که امروز به عنوان تنها رکن گزینش و اقدام به جای انسان تصور می‌شود.
در وبینار جدال خرد و تکنولوژی، نویسنده کتاب شیوه‌نامه روزنامه‌نگاری با اشاره به جدال انسان و هوش مصنوعی این سؤال را طرح کرد که «محور جهان ر وباتیک هوش مصنوعی است و حالا این پرسش به وجود می‌آید که هوش مصنوعی چه آینده‌ای را برای ما رقم می‌زند؟»
وی با شرح مزایا و معایب وب ارتباطی آینده خاطرنشان کرد: «آنقدر پیش رفته‌ایم که اینها دیگر مزایا نیست، بلکه ویژگی است. هوش مصنوعی اقامه برهان نمی‌کند بلکه این توانایی را دارد که محیط را شناسایی کرده و تشخیص دهد.»
این روزنامه‌نگار پیشکسوت یادآور شد: «مثلاً تا سال ۲۰۳۵ روبات‌ها ادراک و ارتباط دارند. روبات‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و استاد راهنما یک روبات است که درس می‌دهد و می‌تواند پرسش کند، پاسخ بگیرد و واکنش ما را تغییر دهد. این اتفاق مهمی است و به دست آمدن آن نیز اتفاق عجیبی است.»
رضاییان با اشاره به تغییرات صورت گرفته در سبک اندیشه و زندگی انسان و ماهیت نظم و تحقق آن خاطرنشان کرد: «هر نوع توسعه بر مبنای یک نظم استوار است و دارای یک مدل و بستر است. مفهوم اصلی و موتور محرکه توسعه، نظم است و درک مفهوم آن با آمدن جهان روباتیک دچار تغییر خواهد شد و این تغییرات ما را وارد یک تغییر مدام و سردرگمی خواهد کرد.»
این استاد ارتباطات گفت: «وقتی تغییر تبدیل به یک فرایند دائمی شود معنای جهان سایبر کم‌کم برداشته می‌شود و عملاً جهان واقعی و سایبر یکی می‌شود. ما در فضای سایبر زندگی می‌کنیم و این مفهومِ نظم را دچار خدشه می‌کند. سرعت این تغییرات آنچنان زیاد است که عنصر نظم را از ما می‌گیرد.»وی با اشاره به لزوم تحلیل دقیق اکنون و آینده تصریح کرد: «انسان با این تغییر همراه است، این نظم نیست و یک نوع سردرگمی و افراط است. هوش مصنوعی می‌تواند تشخیص بدهد و تحلیل کند اما از منطق صوری برخوردار نیست و اقامه برهان ندارد. اگر داده دریافت کند به پاسخ می‌رسد و بنابراین فقط پاسخ دارد اما این پاسخ بر مبنای استدلال نیست.»
رضاییان معتقد است: «هوش مصنوعی مانند انسان حافظه دارد اما فاقد حس و تخیل است. انسان خردمند می‌تواند آرمان‌خواهی کند و روبات‌ها براساس آنچه دریافت می‌کنند پاسخ می‌دهند اما هرگز نمی‌توانند آرمان‌خواهی کنند یا چیزی را احساس کنند.»مؤسس مدرسه روزنامه‌نگاری و مطالعات رسانه تأکید دارد که: «در سال ۲۰۳۵ انسان علیه تکنولوژی شورش خواهد کرد، به دلیل ملال‌آور بودن آن.ما اسیر تکنولوژی نشده‌ایم بلکه تکنولوژی ما را بلعیده و بیش از این هم اتفاق خواهد افتاد. همه‌چیز تا درودیوار هم دارای هوش و داده‌ورزی شده و سپس انسان برای زندگی واقعی خود دلتنگ می‌شود.»امروز بشر به مرحله‌ای رسیده است که رسانه او را به چالش فراخوانده است. این مخلوق دست بشر، چنان قدرت یافته است که امروز مقوله بازیگردانی هوش مصنوعی به یک دغدغه جدی تبدیل شده است. رسانه‌ها با یکدست کردن فرهنگ و تاریخ، فرهنگ و تاریخ خواسته خود را شکل داده‌اند و از بشر می‌خواهند فرزند مطیعی باشد. بازی قدرت ما با رسانه، ادامه دارد؛ تا زمانی که روزنه‌ای برای انتخاب بشر و تعمیر و اصلاح آینده از هم‌اکنون وجود دارد، چگونه در مقابل قدرت جدید قد علم کرده و آزادی خرد خود را تضمین خواهد کرد؟