زهرا داورپناه
عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده

تصویب کلیات لایحه ارتقای امنیت زنان منجر به ایجاد گفت‌وگوهای جدی و مهمی در کشور شد که نویدبخش طرح اندیشه‌های نو و قوانین کارآمدتر است ولی گاهی در برخی نقدها به نظر می‌رسد کمتر به این امور توجه می‌شود که:

این لایحه اصیل، بومی و البته به روز است

یکی از اتفاق‌های خوبی که در این لایحه افتاده، پرهیز از ماندن در سطح ادبیات موجود یا انفعال در مقابل نظریه‌های غربی از جمله فمینیسم است. نگارندگان با شجاعت از واژگان اسلامی و به تبع آن دستگاه مفهومی دینی برای تدوین قانونی به‌روز استفاده کرده‌اند؛ هرچند مانند هر قانون دیگری می‌توان نقدها یا پیشنهادهایی را درباره آن مطرح کرد اما نفس این فرآیند و به نتیجه رساندن آن مایه امید کسانی است که با ایمان به جاودانگی اسلام، از جمهوری اسلامی و کارآمدی‌اش دفاع می‌کنند.

تمام آن درباره زوج‌ها نیست

یکی از نقدهای پربسامد ناظر به لایحه آن است که موجب افزایش آمار طلاق و طغیان زنان در مقام همسر و ظلم به شوهران خواهد شد که البته برخی از این ناقدان بزرگوار لایحه را کامل مطالعه نکرده‌اند؛ بخش‌های متعدد لایحه ناظر به مسائل مختلف زنان است و بسیاری از آن نه تنها به روابط همسران ارتباطی ندارد بلکه اساساً مسأله آن اتفاق‌های درون خانواده نیست؛ به عنوان نمونه می‌توان به این موارد اشاره کرد: اقدامات مربوط به مقابله با قاچاق و آوارگی و پناهندگی زنان، آموزش مهارت‌های اجتماعی و کنترل خشم در مدرسه، توجه به زنان بدون مدارک شناسایی و مسائل آنان، اصلاح محیط‌های شهری ناامن برای زنان، کمک به زنان زندانی جهت بازگشت به جامعه، مجازات افرادی که از طریق فضای مجازی محتواهای جنسی برای اغفال یا آزار زنان تولید و ارسال می‌کنند و... این مباحث بخش‌های مهمی از این لایحه هستند که اگر ارتباطی با خانواده و مشخصاً زوج داشته باشند، صرفاً ارتباط مثبت است.

خانواده، در هیچ حکومت و دینی، رهاشده نیست

یکی دیگر از تأملات خوبی که در مباحث ناظر به لایحه مطرح می‌شود، درباره نسبت حاکمیت با خانواده است. البته افرادی که از عدم دخالت حاکمیت در روابط خانوادگی به استناد دین دفاع می‌کنند، شاید توجه ندارند که این نگاه، لیبرالیستی است و نه اسلامی وگرنه در اسلام، شریعت نسبت به خانواده و مسائل آن احکام متعددی دارد و امور را به توافق افراد واگذار نکرده است. همچنین همه حکومت‌ها حتی لیبرال‌ترین آن‌ها نسبت به خانواده هم قواعدی دارند. از بدو تشکیل نظام اسلامی با توجه به احکام اسلامی، در حوزه خانواده قوانینی ایجاد یا اصلاح شد. پس این ادعا که دولت نباید در خانواده دخالت کند هیچ نسبتی با اسلام یا جمهوری اسلامی ندارد.

قانون، معجزه نمی‌کند

مدافعان لایحه باید بدانند این لایحه به تنهایی سبب بهبود وضعیت زنان نمی‌شود. به همین ترتیب مخالفان نیز نباید چنین تلقی یا القا کنند که یک لایحه که بخش‌های زیادی از آن متشکل از قوانین قبلاً موجود است، ناگهان در همه ارکان خانواده و امور مربوط به زنان، اتفاق‌های عجیب و غریب رقم خواهد زد. تغییرات در جامعه انسانی هرچند تا حدی از قوانین هم تأثیر می‌پذیرند اما بیش از آن، معلول تحولات پیچیده اقتصادی، ارزشی، فرهنگی و... است.

آشغال‌ها را نباید زیر فرش بریزیم

برخی با توجه به حمایت‌های برآمده از لایحه اظهار نگرانی می‌کنند که آستانه صبر زنان کاهش خواهد یافت. در اینجا باید پرسید کدام صبر را تحسین می‌کنید؟ اگر دختر شما توسط یک هکر تهدید و اخاذی شود، صبر او را خواهید پذیرفت؟ اگر مطلع شوید خواهرتان به اجبار از همسرش طلاق داده شده و زندگی خانوادگی‌اش از هم پاشیده، به او صبر را توصیه می‌کنید؟ اگر دامادتان بعد از یک دعوای معمولی دخترتان را نصف شب از خانه بیرون بیندازد و تا صبح اتفاقی برای او رخ دهد، چه؟ اگر نوه‌تان دزدیده و به کشوری قاچاق شود، صبر پیشه می‌کنید؟ چرا فکر می‌کنیم دفاع از ظلم، ولو ظلم شوهران و برادران و پدران مورد رضایت خداوند و اسلام است؟ آیا پیامبر نفرمود: «انسان باید برادر (دینی) خویش را یاری کند چه ظالم باشد چه مظلوم. اگر ظالم باشد او را بازدارد که این به منزله یاری کردن اوست و اگر مظلوم باشد یاری‌اش کند.» (نهج الفصاحه2422) و صدها آیه و روایت دیگر در مذمت ظلم و دعوت به نجات مظلومین.