کیمیا آقابگلو
گروه گزارش

شب‌ها وقتی چراغ‌ خاموش می‌شود و خانه در سکوت فرومی‌رود، رختخواب امن‌ترین پناه ماست. جایی برای استراحت و فرار از خستگی روز. اماهمین تشک و بالش می‌توانند زیستگاه موجوداتی باشند که بی‌صدا، بی‌دیده‌شدن و بی‌اجازه، کنار ما زندگی می‌کنند. موجوداتی که از گرمای بدن، رطوبت محیط و ردِ نامرئی پوست‌های مرده انسان تغذیه و در همان جایی که خواب‌مان می‌برد، زاد‌و ‌ولد می‌کنند. 
خارش‌های شبانه، عطسه‌های مکرر صبحگاهی، آبریزش بینی بعد از بیدار شدن یا سوزش چشم‌هایی که انگار بی‌دلیل تحریک شده‌اند، برای خیلی‌ها تجربه‌ای آشناست؛ علائمی که اغلب به گردوغبار، سرماخوردگی یا حساسیت‌های فصلی نسبت داده می‌شود. اما گاهی منشأ این نشانه‌ها، بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی است که تصورمی‌کنیم: درست زیر ملحفه‌ها. مایت‌ها (Dermatophagoidespteronyssinus) بندپایانی میکروسکوپی با اندازه‌ای کمتر از نیم میلی‌متر هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، اما حضورشان می‌تواند اثرات محسوسی بر سلامت انسان بگذارد. این موجودات ازگردوغبار خانگی، قارچ‌های سطح پوست و سلول‌های مرده انسان تغذیه و محیط‌های گرم، مرطوب و کم‌تهویه را به‌عنوان خانه ایده‌آل خود انتخاب می‌کنند. خطر اصلی مایت‌ها نه خودشان، بلکه مواد دفعی وبقایای بدن آن‌هاست؛ ذراتی که به‌راحتی در هوا معلق می‌شوند و از راه پوست یادستگاه تنفسی وارد بدن انسان می‌شوند. 
سیستم ایمنی برخی افراد این ذرات را به‌عنوان عامل مهاجم شناسایی می‌کند و با واکنش‌های آلرژیک پاسخ می‌دهد؛ واکنش‌هایی که می‌توانند به شکل تشدید اگزمای پوستی، خارش و سوزش پوست، حساسیت‌های تنفسی، گرفتگی بینی، تشدید آسم، سرفه و التهاب چشم بروز پیدا کنند. ابتلا به مایت می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد، اما در این گزارش تمرکز اصلی بر واکنش‌های آلرژیکی است که در اثر تماس با مایت‌ها، بویژه مایت‌های موجود در گردوغبار خانگی، ایجاد می‌شود. این نوع مواجهه یکی از شایع‌ترین علل بروز علائم آلرژیک پوستی و تنفسی در محیط‌های بسته محسوب می‌شود.
دکتر سیدمسعود داوودی، متخصص پوست و مو، در گفت‌وگو با «ایران» توضیح می‌دهد: «مایت‌های گردوغبار از طریق مواد دفعی خود می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تحریک کنند. این مواد به‌عنوان آنتی‌ژن عمل کرده و باعث بروز واکنش‌های آلرژیک مانند خارش پوست، التهاب، قرمزی و در برخی موارد تشدید بیماری‌های زمینه‌ای پوستی می‌شوند.» 
به گفته داوودی، شدت این واکنش‌های آلرژیک به میزان تماس فرد با گردوغبار، شرایط محیطی مانند رطوبت و تهویه نامناسب و همچنین آمادگی ژنتیکی بدن برای واکنش‌های آلرژیک بستگی دارد. او تأکید می‌کند که در بسیاری از موارد، افراد بدون آنکه از حضور مایت‌ها آگاه باشند، فقط با علائم آلرژیک مداوم مواجه می‌شوند. علائمی که ممکن است به اشتباه به عوامل دیگری نسبت داده شود. 
داوودی معتقد است آلرژی ناشی از مایت‌ها یکی از مهم‌ترین اما کمتر دیده‌شده‌ترین مشکلات پوستی و محیطی است که با اصلاح شرایط زندگی و کاهش تماس با گردوغبار می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد. مایت دمودکس و گال از دیگر انواع ابتلا شدن به این بندپا هستند. مایت با انتخاب میزبان و نفوذ در پوست او تونلی در زیر پوست می‌سازد و منجر به خارش پوستی شدید در فرد می‌شود. دمودکس هم با اکنه شدید در بزرگسالان بروز پیدا می‌کند. از نظر داوودی آلرژی به مایت‌ می‌تواند علائمی همانند حساسیت به فرآورده‌‎های خوراکی و تنفسی داشته باشد. مایت‌ها یکی از عوامل شایعی هستند که باعث بروز علائم پوستی می‌شوند. 
گردگیری، کنار زدن پرده‌ها و هرنوع فعالیتی که باعث شود گرد و خاک در محیط خانه پراکنده شود، احتمال بروز آلرژی توسط مایت به خصوص در کودکان را بالا می‌برد. در سنین کودکی هنوز سیستم ایمنی تکامل پیدا نکرده است و مایت‌ها یکی از مواردی هستند که باعث تحریک آسم و اگزما در کودک می‌شود. او می‌گوید: «شروع اگزمای سرشتی، معمولاً در کودکی است. تغذیه نامناسب می‌تواند در برخی کودکان مستعد، به عنوان عامل تشدید کننده اگزما باشد و اگزمای نهفته را بیدار کند. 
همچنین مایت در کودک مبتلا به اگزمای سرشتی عامل تشدید بیماری است. برای کودکانی که آلرژی دارند و یا در خانواده‌ای هستند که سابقه آلرژی وجود دارد؛ باید برای پیشگیری از ابتلا به آلرژی مایت به چند نکته مهم توجه کنید. تغذیه کودک تا شش ماهگی چیزی غیر از شیر مادر نباشد، همچنین باید از شیرخشک و غذاهای ناسالم پرهیز شود.»

پماد، مایت را درمان نمی‌کند
مصرف خودسرانه پماد‌ها می‌تواند وضعیت را بدترکند چون تشخیص درست و تمیز دادن آلرژی از مایت به عهده پزشک متخصص است. در وهله اول باید مشخص شود که آیا این آلرژی پوستی ناشی از مایت است یا نه. چون همان‌طور که گفته شد آلرژی ناشی از مواد خوراکی و مایت علائمی یکسان دارند. داوودی می‌گوید: «برای درمان حساسیت باید دارویی که پزشک مختصص تشخیص داده است، مصرف شود. به صورت کلی مایت خطرناک نیست و نباید نگران شد. 
پزشک با تجویز دارو سعی بر کنترل آلرژی دارد و به مرور با نتیجه بخشی، دوز دارو هم کمتر می‌شود. پیشگیری و معالجه سریع‌تر در درمان باعث می‌شود درمان نتیجه بهتری داشته باشد و داروی کمتری هم تجویز شود. چون قرص و پماد در عین اثربخشی با عوارض همراه هستند.» باتوجه به بررسی‌های علمی، مایت با اسپری‌های حاوی سم، به طور کامل از بین نمی‌رود، چون اثری موقتی دارند و ممکن است باعث بروز آلرژی شوند. درنتیجه این موجود به طور کامل از بین نمی‌رود بلکه کنترل می‌شود. 

بــــرش

عروسک‌های پشمی؛ تهدیدی پنهان برای سلامت کودکان 

مایت‌ها رطوبت‌پسند هستند و بیشتر مناطق دارای رطوبت را به عنوان خانه برای خود انتخاب می‌کنند. شاید تصور شود این بندپا فقط در خانه‌هایی پیدا می‌شود که در آنها نظافت و تمیزی حرف اول را نمی‌نزند. اما وجود مایت در خانه ربطی به نظافت ندارد. اگر خانه رطوبت بالا داشته باشد، تهویه هوا درست نباشد و از پارچه و فرش که لانه اصلی مایت است در خانه زیاد استفاده شده باشد، احتمال وجود مایت و زاد و ولد آن بالا می‌رود. محیط ایده آل برای آنها مکانی است با دمای 20 تا 25 درجه و رطوبت بالای ۵۰٪، نور کم و تهویه ضعیف، تقریباً با وضعیت محیطی بیشتر آپارتمان‌نشینان یکسان است. فرش و موکت و عروسک‌های پارچه‌ای از مناطق موردعلاقه‌ مایت‌ها برای سکونت است. بنابرهمین موضوع، کودکان بیشتر از سنین دیگر در معرض آلوده شدن به این موجود هستند. چون آنها بیشتر با سطح زمین، فرش و موکت درتماس هستند. پیشنهاد می‌شود بالش، روانداز و زیرانداز کودک در بازه زمانی کوتاه تعویض شود و ملحفه آنها حتماً نخی باشد. بهتر است الیاف لحاف و تشک از پنبه یا قطعات خرد شده پارچه‌های نخی باشد. همچنین تا حد امکان از نگهداری گلدان‌های طبیعی و حتی مصنوعی، پرهیز شود. مایت‌ها به‌طور مستقیم از گیاهان تغذیه نمی‌کنند، اما گلدان‌ها می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم شرایط مناسب برای رشد و افزایش جمعیت آنها را فراهم کنند. خاک گلدان، بویژه زمانی که به‌طور مداوم مرطوب نگه داشته می‌شود، رطوبت محیط اطراف را افزایش می‌دهد؛ عاملی که یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های زیست و تکثیر مایت‌ها محسوب می‌شود. 
در فضاهای بسته‌ای که تهویه مناسب وجود ندارد، وجود چند گلدان می‌تواند به بالا رفتن رطوبت نسبی هوا کمک کند و در نتیجه احتمال تشدید علائم آلرژیک ناشی از مایت‌های گردوغبار را افزایش دهد. همچنین تجمع گردوغبار روی برگ‌ها، سطح خاک و اطراف گلدان‌ها می‌تواند به محلی برای ماندگاری آلرژن‌ها تبدیل شود. به همین دلیل، در خانه‌هایی که فرد مبتلا به آلرژی، آسم یا اگزما زندگی می‌کند، توصیه می‌شود تعداد گلدان‌های داخل منزل محدود شود یا دست‌کم آبیاری، نظافت و تهویه محیط با دقت بیشتری انجام شود. کاهش منابع رطوبت غیرضروری در فضای داخلی، یکی از اقدامات مکمل در کنترل آلرژی به مایت‌ها به شمار می‌رود، هرچند حذف کامل آنها در عمل امکان‌پذیر نیست و هدف اصلی، کاهش تماس و کنترل علائم است. اسباب بازی‌هایی با جنس پشمی و خزدار از مکان‌های خوب برای رشد مایت در میان الیاف آنها به حساب می‌آیند.