بازنویسی عصر یخبندان با علم ژنتیک
ماموتهایی که نهنگ شدند
آرزو کیهان
گروه علم و فناوری
پژوهشگران با کمک علم ژنتیک مدرن، موفق شدند یکی از قدیمیترین روایتهای عصر یخبندان را از نو بنویسند. آزمایشها نشان داد استخوانهایی که پیش از این به ماموتها نسبت داده شده و بیش از ۷۰ سال در موزه دانشگاه آلاسکا بهعنوان بقایای ماموت نگهداری میشدند، عملاً ارتباطی با این جانوران عظیمالجثه و پشمالو نداشتهاند. با آزمایشهای پیشرفته تعیین توالی DNA، این استخوانها هویت تازهای یافتند و مشخص شد که به نهنگهای عظیمالجثه تعلق دارند. این کشف، نهتنها دریچه تازهای به تاریخ طبیعی قطب شمال گشوده، بلکه اهمیت بازخوانی دادههای گذشته با ابزارهای نوین را بیش از پیش برجسته کرده است.
استخوانهای رازآلود آلاسکا
این دو قطعه استخوان مهرهمانند که در دهه ۱۹۵۰ توسط یک طبیعتگرا به نام «اتو گایست» در نزدیکی فربنکس آلاسکا، مناطق دور از دریا کشف شد، به عنوان استخوانهای ماموت شناخته میشد. فرسودگی شدید و تکهتکه بودن استخوانها سالها مانع شناسایی دقیق این استخوانها شده بود اما آزمایشهای مدرن اخیر نشان داد قدمت آنها تنها ۱۹۰۰ تا ۲۷۰۰ سال است. ماموتهای پشمالو حدود 600 تا 800 هزار سال پیش در سیبری تکامل یافتند و اگر این استخوانها واقعاً به ماموتها تعلق داشتند، جوانترین ماموتهای شناختهشده تاریخ محسوب میشدند. اما بررسیهای بیشتر ازجمله آزمایشهای رادیوکربنی و ارزیابی نسبت کربن و نیتروژن، این احتمال را رد کرد. سرانجام آزمایش DNA معما را حل کرد و نشان داد یکی از این استخوانها متعلق به نهنگ شمال اقیانوس آرام و دیگری به نهنگ مینک مربوط میشود. اما یک پرسش بزرگ همچنان باقی ماند. استخوانهای این نهنگها چطور حدود ۴۰۰ کیلومتر دورتر از ساحل، به نزدیکی فربنکس رسیدهاند؟
یک کشف و چند سناریو
پژوهشگران برای پاسخ به این سؤال، چند سناریو مطرح میکنند که یکی از آنها انتقال استخوانها توسط بومیانی است که سالها از آنها برای ساخت ابزار استفاده میکردند. اما یک سناریو دیگر محتملتر است؛ یک خطای ساده در ثبت اطلاعات و محل کشف این استخوانهای موزهای در دهههای قبل. محققان برای توضیح چگونگی انتقال این بقایا به مناطق دور از ساحل، به دگرگونیهای شدید محیطی در هزاران سال گذشته از جریانهای اقیانوسی گرفته تا حرکات یخچالهای طبیعی و حتی فرآیندهای تکتونیکی (تغییرشکل پوسته زمین بر اثر تنشها) هم اشاره میکنند.
پیش از این هم برخی بقایای کشف شده در روسیه، در نگاه نخست ماموت به نظر میرسیدند، اما بررسیهای دقیقتر نشان داد که استخوانها به نهنگها تعلق دارند. باستان شناسان این اصلاحات را یک شکست علمی نمیدانند، بلکه معتقدند گامی رو به جلو است زیرا طی بازنگری دادههای قدیمی با ابزارهای نوین، گذشته، دقیقتر بررسی میشود و این امر میتواند معماهای تازهای از تاریخ زمین را حل کند.
