سه ماهواره بومی کوثر، پایا و ظفر ۲ در مدار قرار گرفتند
پایش زمین از فضا
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات: با این پرتابها ما امید، جسارت و توان جوان ایرانی را به فضا میبریم
میترا جلیلی
دبیر گروه علم و فناوری
روز گذشته سه ماهواره بومی «پایا»، «ظفر ۲» و نمونه دوم «کوثر»، با ماهوارهبر روسی «سایوز» از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه پرتاب شدند تا در مدار لئو آرام گیرند و جای پای ایران را در فضا تثبیت کنند؛ ماهوارههایی که در چهارچوب برنامه توسعه کاربردهای فضایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با هدف تقویت خدمات سنجش از دور و توسعه کاربردهای دادهمحور، در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفتند. پرتاب همزمان سه ماهواره بومی، خیزی بلند و از مهمترین رویدادهای فضایی کشور در سالجاری به شمار میرود که مسیر ایران را برای ساخت منظومههای ماهوارهای سنجشی و مخابراتی هموار میکند.
دادههای این ماهوارههای سنجشی که با حضور جدی بخش خصوصی ساخته شدهاند، میتواند به بهبود فرآیند تصمیمسازی، افزایش دقت پایش و ارتقای بهرهوری در بخشهای مختلف کمک کند.
جسارت جوان ایرانی را به فضا بردیم
رویداد پخش زنده این مأموریت فضایی با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی ایران در محل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. حضور نخبگان دانشگاهی و دانشآموزی و شور و هیجان آنها برای دیدن لحظه پرتاب این ماهوارههای بومی، فضا را غرق امید کرد. دعوت از نمایندگان مراکز علمی و تخصصی به این رویداد هم نشان از نگاه ویژه دولت چهاردهم به تقویت امید و انگیزه در میان نسل جوان و آیندهسازان این مرزو بوم داشت. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در این مراسم، با قدردانی از تلاش متخصصان و جوانان افتخارآفرین برای ساخت و پرتاب این ماهوارهها گفت: «در واقع با این پرتاب، ما امید، جسارت و توان جوان ایرانی را به فضا میبریم.»
ستار هاشمی یادآور شد: «کافی است نگاهی به نقش کاربستهای فضایی داشته باشیم تا دلیل اهمیت توسعه این صنعت را دریابیم. یکی از موضوعاتی که با کمک صنعت فضا و ماهوارههای سنجشی میتوان انجام داد، مدیریت زمین است.» او با اشاره به اینکه مدیریت پیکرههای آبی کشور با استفاده از صنعت فضایی امکانپذیر میشود، گفت: «مدیریت فرونشست زمین هم با استفاده از تصاویر مخابره شده توسط ماهوارهها امکانپذیر است.»
هاشمی یکی دیگر از کارکردهای ماهوارههای سنجشی را در کشاورزی و تعیین سطح زیر کشت محصولات، بررسی آفات و... دانست.
او با اشاره به اینکه ماهوارههای سنجشی نقش مهمی در حدنگاری دارند، این ماهوارهها را ابزاری مناسب برای انسداد بسترهای فسادزا دانست. وزیر ارتباطات یادآور شد: «امروز ماهوارههای مخابراتی هم نقش بی بدیلی در زندگی بشر ایفا میکنند. یکی از راهکارها برای رساندن ارتباطات به دورترین نقاط کشور و ایجاد زیرساختها در روستاها و مناطق صعبالعبور، استفاده از ماهوارههای مخابراتی است.»
هاشمی با اشاره به اینکه نگاه ما در وزارت ارتباطات، عدالتمحور است و تلاش داریم تا پایان برنامه هفتم توسعه همه روستاهای بالای ۲۰ خانوار به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته باشند، افزود: «در این میان، در برخی مناطق ناگزیر به استفاده از خدمات ماهوارههای ارتباطی هستیم.» وزیر ارتباطات با اشاره به اینکه به دنبال ماهوارههای ناوبری هم هستیم گفت: «برای هر سه مدل ماهواره سنجشی، ارتباطی و ناوبری، برنامههای مفصلی داریم.» او با تأکید بر اینکه موفقیتها و دستاوردهای حوزه فضا در نتیجه کار تیمی است، آن را مصداق تعامل و همافزایی دانست. وزیر ارتباطات در پایان از همراهی شرکتهای دانش بنیان، صاایران وزارت دفاع، حمایتهای معاونت علمی ریاست جمهوری و بخش خصوصی تقدیر کرد.
لزوم ترویج علم فضا
«حسن سالاریه»، رئیس سازمان فضایی نیز با افتخارآمیز خواندن طراحی و ساخت ماهوارههایی که از روسیه به فضا پرتاب شدند، یادآور شد: «ترویج در صنعت فضایی موضوعی بسیار مهم است و کم از توسعه علمی و فنی در حوزه فضا ندارد.»
او با تأکید بر وجود یک نگاه تحولی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، گفت: «نمیتوان بدون توجه به ترویج این صنعت، انتظار داشته باشیم که اقشار مختلف مردم با تلاشهای انجام شده در صنعت فضا و پیشرفتهای این حوزه آشنا شوند.»
سالاریه، عملیات فضایی را یک آزمون علمی و فنی و حوزهای پرزحمت، پیچیده و هزینهبر دانست و یادآور شد: «ماهوارههایی که در مدار قرار گرفتند، حاصل سالها تلاش شبانهروزی و فداکاری متخصصان کشور هستند؛ تلاشی که در شرایط خاص داخلی، دشواری آن دوچندان میشود.»
او پیشرفت در این صنعت را مستلزم انگیزه بالا، صبر و استقامت، توان علمی و پشتکار جدی دانست و افزود: «از این رو، ایجاد شور، اشتیاق و امید در جامعه نخبگانی و افزایش توجه عمومی به صنعت فضایی یک ضرورت اساسی به شمار میرود.»
ماهوارههای ارسال شده به فضا با پرتابگر خارجی
سه ماهوارهای که روز گذشته به فضا رفتند، تنها ماهوارههایی نیستند که در پرتاب آنها از ماهوارهبر خارجی استفاده شده است. در مردادماه ۱۴۰۱ ماهواره سنجش از دور «خیام» به دلیل ضریب اطمینان بالای پرتابگر سایوز و همچنین وزن نسبتاً بالای این ماهواره، با این ماهوارهبر و از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان پرتاب شد. تصویربرداری و ارتقای بهرهوری در کشاورزی، پایش منابع آبی و مدیریت مخاطرات طبیعی و همچنین پایش تغییرات کاربری زمین، ساختوسازهای غیرمجاز، مقابله با جنگلخواری، پایش مخاطرات زیستمحیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی و پایش مرزهای کشور از قابلیتهای این ماهواره محسوب میشود. ۱۰ اسفند 1402 نیز ماهواره «پارس۱» با سایوز از پایگاه وستوچنی روسیه به فضا پرتاب و در مدار خورشید آهنگ با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر از سطح زمین تزریق شد. پارس۱، ماهواره تحقیقاتی- سنجشی 134 کیلوگرمی است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شد. 15 آبان 1403 هم ماهوارههای ایرانی «کوثر» و «هدهد» با همین ماهوارهبر از پایگاه «وستوچنی» روسیه به فضا پرتاب شدند که نقطه عطفی برای بخش خصوصی محسوب میشود؛ چراکه اولین تلاش بخش خصوصی برای تولید و پرتاب ماهواره محسوب میشود. مأموریت اصلی ماهواره سنجشی 30 کیلوگرمی «کوثر»، در زمینههای کشاورزی و نقشهبرداری است. ماهواره 4 کیلوگرمی «هدهد» هم با کاربردهای ارتباطی برای ایجاد شبکههای ارتباطی ماهوارهای و اینترنت اشیا طراحی شده و میتواند در مناطق دورافتاده و صعبالعبور خدمات ارتباطی ارائه دهد.
بــــرش
عارف: فناوریهای فضایی تجلی آشکاری از پیشرفتهای کشور است
در پی پرتاب ۳ ماهواره ایرانی به فضا، معاون اول رئیسجمهور در نامهای به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با تبریک این اقدام ارزشمند، تأکید کرد: فناوریهای فضایی تجلی آشکاری از پیشرفتهای کشوری است که در برابر تحریمهای ظالمانه ایستادگی کرده است. درنامه محمدرضا عارف به سید ستار هاشمی آمده است: «پرتاب سه ماهواره بومی پایا، ظفر ۲ و نمونه ارتقا یافته کوثر را با همت و دانش جوانان ایرانی تبریک عرض میکنم. فناوریهای فضایی تجلی آشکاری از پیشرفتهای کشوری است که در برابر تحریمهای ظالمانه ایستادگی کرده و اکنون ثمرات ایستادگی و پافشاری بر استقلال و آزادی خود را در عرصههای مختلف از پزشکی و نانوفناوری تا صنایع فضایی و دانش هستهای به مردم صبور پیشکش میکند. بیشک اهتمام جوانان در صنعت فضایی بخشی از هویت ایرانی اسلامی است که در ماهوارههای ساخت ایران تجلی دیگری از امید به آینده و قلههای بلند پیشرفت است. به پژوهشگران و نخبگان صنعت فضایی خصوصاً در سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی خداقوت میگویم و درخشش این عزیزان را در تارک دانش و فناوری جهان از باریتعالی خواهانم.»
بــــرش
تمرکز «کوثر» بر دادههای کشاورزی و اینترنت اشیا
نسخه دوم ماهواره «کوثر» بهعنوان ادامه نسلهای پیشین این خانواده ماهوارهای، با هدف جمعآوری دادههای عملیاتی، پایش اراضی کشاورزی و پشتیبانی از کاربردهای مرتبط با اینترنت اشیا توسعهیافته است.
این ماهواره نقش مکملی در منظومه ماهوارههای دادهمحور کشور ایفا میکند و به همت یک شرکت دانشبنیان ساخته شده است.
«ظفر ۲»، نسل جدید ماهواره دانشگاهی
ماهواره «ظفر ۲» نسخه تکاملیافته ماهواره ظفر است که با مشارکت دانشگاه علم و صنعت ایران طراحی و ساخته شده و در کلاس وزنی حدود ۱۰۰ تا ۱۳۵ کیلوگرم قرار دارد.
این ماهواره با بهرهگیری از زیرسامانهها و محمولههای ارتقایافته، مأموریتهایی در حوزه سنجش از دور و جمعآوری دادههای کاربردی برای پایش منابع طبیعی و مدیریت سرزمین را دنبال میکند.
دقت تصویربرداری بالا در ماهواره سنجشی«پایا»
ماهواره «پایا» که با نام «طلوع ۳» نیز شناخته میشود، با مشارکت صنایع الکترونیک ایران طراحی و ساخته شده و در رده ماهوارههای سنجش از دور قرار دارد و با وزن حدود ۱۵۰ کیلوگرم، از پیشرفتهترین ماهوارههای تصویربرداری ساخت داخل محسوب میشود. این ماهواره قابلیت تصویربرداری با دقت حدود ۵ متر در حالت تکطیفی و ۱۰ متر در حالت رنگی را دارد و برای کاربردهایی همچون مدیریت منابع آب، کشاورزی، پایش محیطزیست، نقشهبرداری و رصد مخاطرات طبیعی طراحی شده است.
