گزارشی از یک مستند پرهیاهو
جدال روایتها پای یک گفتوگو
ترانه علیدوستی از چهرههای شناختهشده و در عین حال پرسروصدای سینمای ایران در دو دهه اخیر است که با بازی در آثاری چون «من ترانه ۱۵ سال دارم»، «چهارشنبهسوری»، «درباره الی» و «فروشنده» به جایگاهی مشخص در سینمای ایران رسید.
روزهای اخیر پخش مستند «ترانه» به کارگردانی پگاه آهنگرانی از شبکه BBC، بار دیگر توجه رسانهها را به مسیر حرفهای و اجتماعی او جلب کرد.
بازتاب این مستند در رسانههای داخلی یکدست نبود و هر رسانه، متناسب با چهارچوب فکری خود، خوانش متفاوتی از آن ارائه داد.
خبرگزاری فارس مستند «ترانه» را در چهارچوب سیاستهای رسانهای BBC تحلیل کرد و آن را اثری دانست که از یک چهره هنری برای برجستهسازی روایت سیاسی استفاده میکند. در این نگاه، مستند نه صرفاً بازنمایی زندگی یک بازیگر، بلکه بخشی از یک روایت هدفمند رسانهای تلقی شد که بر پیوند میان شهرت هنری و کنش سیاسی تأکید دارد.
خبرگزاری دانشجو، موضع تندی نسبت به این مستند اتخاذ کرد. در تحلیل این رسانه، ترانه علیدوستی بهعنوان نمونهای از سلبریتیهایی معرفی شد که بهزعم نویسنده، از مسیر هنر فاصله گرفته و در چهارچوب مفاهیمی چون فمینیسم رادیکال، کنشگری سیاسی و پیوند با رسانههای خارجی تعریف میشوند. این روایت همچنین کارنامه حرفهای علیدوستی، از جمله حضور او در سریال «شهرزاد» را در پیوند با مسائل مالی و ساختارهای اقتصادی سینما مورد نقد قرار داده و مستند «ترانه» را ادامه همین مسیر ارزیابی کرده است. در این نگاه، همکاری با BBC و کارگردان مستند، نه یک انتخاب حرفهای، بلکه بخشی از یک پروژه رسانهای و سیاسی گستردهتر تلقی میشود.
انصافنیوز با بازتاب واکنش فارس و دانشجو، تمرکز خود را نه بر خود مستند، بلکه بر نوع مواجهه رسانههای اصولگرا با آن قرار داد. در این روایت، واکنشهای تند به مستند «ترانه» بهعنوان نمونهای از تقابل گفتمانی در فضای رسانهای ایران تحلیل شده و تلاش شده نشان داده شود که چگونه یک اثر مستند میتواند به محل بروز اختلافات عمیق سیاسی و فرهنگی تبدیل شود.
در فضای مجازی، بازتاب مستند شکل متفاوتی داشت. همزمان با پخش و بازنشر بخشهایی از «ترانه»، برخی از هنرمندان با انتشار استوریهایی، حمایت خود را از ترانه علیدوستی اعلام کردند.
در مقابل این مواضع، پایگاه خبری جماران رویکردی توصیفیتر در پیش گرفت و تمرکز خود را بر معرفی مستند، موضوع آن و واکنشهای شکلگرفته پیرامون پخش آن گذاشت. در این روایت، «ترانه» بهعنوان اثری رسانهای درباره زندگی و تجربههای یک بازیگر ایرانی معرفی شد، بدون ورود مستقیم به داوریهای سیاسی صریح.
برآیند این بازتابها نشان میدهد «ترانه» فراتر از یک اثر مستند، به متنی رسانهای بدل شده که اختلاف نگاهها را بهوضوح منعکس میکند.
