سارا غضنفری
دبیر گروه خودرو

 همزمان با آغاز مرحله جدید فروش محصولات ایران‌خودرو، تاکنون 4 میلیون و 600 هزار نفر برای خرید 12 نوع محصول این خودروساز ثبت‌نام کرده‌اند؛ در حالی که این شیوه فروش تا پایان روز شنبه ادامه دارد در دو روز اول، استقبال بسیار زیاد بود و با توجه به چنین استقبالی احتمالاً تا پایان روز شنبه (امروز) این درخواست‌ها بیشتر نیز خواهد شد. اما یک سؤال بسیار مهم در این میان وجود دارد که چرا با توجه به قیمت خودروها و همچنین شرایط اقتصادی موجود، شاهد چنین استقبالی از سوی مردم برای این شرایط فروش بودیم. در این گزارش به تفصیل درباره علت استقبال مردم از لاتاری فروش خودرو خواهیم نوشت. اختلاف قیمت زیاد بین کارخانه و بازار آزاد، موانع و محدودیت‌ها بر سر واردات خودرو و نگاه سرمایه‌ای به مبحث خودرو از دلایل این استقبال به شمار می‌آید. آغاز طرح فروش ۱۲ محصول ایران‌خودرو در شرایطی صورت گرفت که بازار خودرو همچنان با عدم تعادل میان عرضه و تقاضا مواجه است. در چنین فضایی، هرگونه عرضه رسمی با قیمت مصوب، به‌ویژه از سوی خودروسازان بزرگ داخلی، به‌طور طبیعی مورد توجه متقاضیان قرار می‌گیرد. استقبال گسترده از این طرح را باید در چهارچوب همین واقعیت اقتصادی تحلیل کرد؛ جایی که مسیرهای رسمی خرید، برای بخش بزرگی از مردم جذابیت بیشتری نسبت به بازار آزاد دارند.
 
اختلاف قیمت کارخانه و بازار؛ مهم‌ترین انگیزه متقاضیان
یکی از اصلی‌ترین دلایل استقبال مردم از این طرح، افزایش فاصله میان قیمت کارخانه و قیمت بازار آزاد خودرو است. این اختلاف قیمت در بسیاری از محصولات داخلی به سطحی رسیده که خرید از کارخانه، از منظر اقتصادی برای متقاضیان توجیه‌پذیر شده است. ۲۰۷ با موتور TU3 با کد ۲۶۹۰۵، در کارخانه به قیمت ۷۹۷ میلیون و ۴۳۹ هزار تومان عرضه می‌شود، در حالی که قیمت این خودرو در بازار حدود یک میلیارد و ۸۰ میلیون تومان است. برای خانوارها، ثبت‌نام در طرح‌های فروش رسمی، راهی برای دسترسی به خودرو با قیمت پایین‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر است. در شرایطی که بازار آزاد با نوسان همراه است، قیمت کارخانه به ‌عنوان یک مرجع باثبات‌تر عمل می‌کند و همین موضوع، انگیزه مشارکت در طرح فروش ایران‌خودرو را افزایش داده است. مثلاً ری‌را با کد ۳۴۲۰۲ نیز با قیمت کارخانه‌ای یک میلیارد و
۵۰۱ میلیون و ۵۹۱ هزار تومان عرضه می‌شود، اما نرخ آن در بازار به حدود دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان می‌رسد؛ یعنی اختلافی نزدیک به ۶۰۰ میلیون تومان وجود دارد.
 
تنوع ۱۲ محصول؛ پوشش گسترده تقاضا
 ترکیب خودروهای عرضه‌شده در این طرح نیز نقش مهمی در جلب توجه متقاضیان داشته است. عرضه محصولاتی مانند پژو ۲۰۷ در تیپ‌های مختلف، دنا پلاس، دنا پلاس توربو، رانا پلاس، سورن پلاس و همچنین خودروهایی مانند هایما S5، هایما S7 و ری‌را باعث شد دامنه متقاضیان محدود به یک گروه خاص نباشد. این تنوع محصولی به ایران‌خودرو امکان داد تا به بخش‌های مختلف بازار پاسخ دهد؛ از متقاضیان خودروهای اقتصادی گرفته تا افرادی که به دنبال محصولات با سطح تجهیزات بالاتر هستند.
 
تسهیل شرایط فروش؛ حذف بلوکه‌کردن وجه
یکی از نکات مهم این دوره فروش، عدم نیاز به بلوکه کردن وجه در حساب بانکی بود؛ موضوعی که در استقبال گسترده مردم نقش قابل‌توجهی ایفا کرد. در دوره‌های گذشته، الزام به مسدودسازی مبالغ قابل توجه برای بسیاری از متقاضیان، به‌ویژه مصرف‌کنندگان واقعی، مانعی برای ثبت‌نام محسوب می‌شد. حذف این شرط، امکان مشارکت را برای طیف وسیع‌تری از مردم فراهم کرد و باعث شد افرادی که توان یا تمایل به بلوکه‌کردن سرمایه خود نداشتند نیز وارد فرآیند ثبت‌نام شوند. این اقدام را می‌توان در راستای تسهیل دسترسی مردم به خرید خودرو از مسیر رسمی ارزیابی کرد.
 
قرعه‌کشی و رقابت برای عرضه محدود
 با توجه به محدود بودن تعداد خودروهای عرضه‌شده نسبت به حجم تقاضا، قرعه‌کشی به ‌عنوان سازوکار تخصیص به کار گرفته شد. استقبال گسترده از این فرآیند را می‌توان نشانه‌ای از تقاضای انباشته‌شده در بازار خودرو دانست؛ تقاضایی که با هر دوره عرضه رسمی، خود را نشان می‌دهد. این وضعیت بیانگر آن است که بخش قابل‌توجهی از جامعه، همچنان خرید خودرو از خودروساز را به ‌عنوان مسیر اصلی و قابل اعتماد ترجیح می‌دهد.

برش

رشد دوباره اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودرو
استقبال مردم از فروش ۱۲ نوع محصول ایران‌خودرو، نتیجه مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و اجرایی است؛ از جمله اختلاف قیمت کارخانه و بازار، تنوع محصولات، تسهیل شرایط فروش به‌ویژه حذف بلوکه‌کردن وجه و اعتماد به عرضه رسمی. این تجربه نشان می‌دهد هر زمان فرآیند فروش ساده‌تر و شفاف‌تر شود، مشارکت عمومی نیز افزایش می‌یابد و بازار واکنش مثبتی به عرضه‌های رسمی نشان می‌دهد. البته که اختلاف قیمت بازار و کارخانه، مردم را به سمت سودبری از حوزه خودرو سوق داده است و باز هم این اتفاق، خودرو را تبدیل به کالای سرمایه‌ای خواهد کرد.