آرزوکیهان
گروه علم و فناوری

تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برای کاهش 25 درصدی بودجه ناسا، موجی از نگرانی را در میان فعالان جهانی حوزه پژوهش‌های فضایی و نجوم  بویژه کشورهای اروپایی ایجاد کرده است. محققان این حوزه معتقدند به دلیل این کاهش بودجه، ناسا احتمالاً مجبور به تعطیلی ۴۰ پروژه بزرگ شامل ۲۳ مأموریت فعال خواهد شد. برخی هم معتقدند کاهش بودجه، نه تنها آینده‌ پژوهش‌های دانشگاهی آمریکا، بلکه سرنوشت مأموریت‌های فضایی در سطح بین‌المللی را تحت تأثیر قرار دهد. البته این پرونده همچنان در مسیر تصویب نهایی در کنگره قرار دارد و نتیجه نهایی، اوایل ۲۰۲۶ مشخص خواهد شد.
هرچند کاهش بودجه ناسا به معنای عقب‌نشینی یکی از مهم‌ترین بازیگران تاریخ پژوهش فضایی است ولی برخی از فعالان حوزه فضا معتقدند که این خلأ به‌سرعت توسط دیگران پر خواهد شد. در آمریکا شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس‌ایکس و بلواوریجین با سرمایه‌گذاری‌های عظیم و پروژه‌های بلندپروازانه، آماده‌اند تا نقش پرچم‌دار را برعهده بگیرند و حتی فراتر از مأموریت‌های سنتی ناسا حرکت کنند. به اعتقاد آنان، در سطح جهانی نیز چین با ایستگاه فضایی تیانگونگ و برنامه‌های ماه و مریخ، اروپا با همکاری‌های علمی گسترده و هند با مأموریت‌های کم‌هزینه اما موفق، هرکدام درحال تثبیت جایگاه خود هستند. بنابراین آینده پژوهش فضایی به‌جای یک رهبر واحد، به سمت مدلی چندقطبی پیش می‌رود که در آن بخش خصوصی و آژانس‌های ملی مختلف، همزمان مسیر اکتشافات را شکل می‌دهند.

سرنوشت پرابهام LISA
این فضای پرابهام و تأثیر جهانی آن، محور گفت‌وگوی برجسته‌ترین دانشمندان جهان شده است. به عنوان مثال «سایمون وایت»، مدیر سابق انستیتوی فیزیک ماکس پلانک واقع در مونیخ با اشاره به آشفتگی ناشی از تصمیمات رئیس جمهوری آمریکا دراین باره می‌گوید: آژانس فضایی اروپا (ESA) که در ۱۹مأموریت علمی با ناسا همکاری دارد، از نظر فنی می‌تواند برخی خلأها را پر کند، اما از جهت تأمین مالی، در تنگنا قرار دارد.
او می‌افزاید: «به همین دلیل سرنوشت پروژه‌ عظیم آنتن فضایی رصدخانه فضایی (LISA) متشکل از سه ماهواره مستقل، در معرض خطر است. تعداد ماهواره‌های این پروژه را نمی‌توان کمتر کرد چرا که اساساً کارایی آن از بین می‌رود. علاوه بر این در صورت توقف این پروژه‌۳۰ ساله، دست‌کم ۱۰ سال طول می‌کشد تا کار دوباره از صفر آغاز شود.»

تلاش اروپا برای همکاری فضایی با چین
«رینهارد گنتسل» هم که با کشف سیاهچاله ابرپرجرم مرکز کهکشان راه شیری، جایزه‌ نوبل فیزیک ۲۰۲۰ را از آن خود کرد، معتقد است اروپا باید به دنبال همکاری‌های فضایی غیرآمریکایی باشد. به گفته او، همکاری فضایی اروپا با ژاپن تا حدی موفق بوده و همکاری با چین نیز در آینده محتمل است.
این کارشناس می‌افزاید: چین با بزرگ‌ترین رادیوتلسکوپ جهان (FAST) و همچنین تلسکوپ LAMOST، در حال پیشی گرفتن از آمریکاست. این کشور تنها در پروژه  FAST بیش از هزار تپ‌اختر جدید کشف کرده که بیشتر از مجموع کشفیات سایر تلسکوپ‌های جهان در دوره مشابه بوده است (تپ اخترها گونه‌ای از ستارگان نوترونی با سرعت چرخش فوق‌العاده زیاد و میدان مغناطیسی عظیم هستند و میراث مرده ستارگان پرجرم محسوب می‌شوند).
او البته معتقد است همکاری علمی با چین و جایگزینی این کشور با آمریکا پیچیده است چرا که پکن تمایل دارد به عنوان بازیگری جدی در این حوزه، موفقیت‌ها را به نام خود ثبت کند. به گفته این دانشمند حوزه نجوم، پروژه‌های بزرگ، همکاری جهانی می‌طلبند که از آنها می‌توان به رصدخانه‌های بزرگ شیلی و پروژه‌ آرایه  آتاکاما (ALMA) اشاره کرد. این پروژه‌ها را اروپا، آمریکا و ژاپن به صورت مشترک اداره می‌کنند و اگر ناسا عقب‌نشینی کند، تنها راه پیش رو همکاری جهانی است.