غلامرضا امیرخانی
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

افسوس که شنبه ۲۲ آذر، استاد کامران فانی، فرهنگ‌نویس، پژوهشگر، مترجم نام‌آور و کتابدار پیشکسوت کشورمان را در سن هشتاد و یک سالگی از دست‌ دادیم؛ چهره سرشناسی که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز منشأ خدمات و فعالیت‌های ارزشمندی بود.
کتابخانه ملی از اوایل دهه شصت، بعد از ادغام مرکز خدمات کتابداری با این سازمان (کتابخانه ملی) از حضور و خدمات علمی و فرهنگی زنده‌یاد فانی بهره‌مند شد. کامران فانی به معنی واقعی کلمه یک دایره‌المعارف زنده بود، دایره‌المعارفی در حوزه‌های مختلف علوم. ایشان نه فقط در حوزه‌های ادبی و فرهنگی، بلکه در حیطه‌های غیر از علوم‌انسانی نیز اطلاعاتی گسترده و بعضاً عمیق داشتند. استاد فانی طی سال‌ها همکاری با کتابخانه ملی نقش مؤثری در طبقه‌بندی کتاب‌ها (Classification)، چون رده‌بندی‌ دیویی ایفا کردند. این چهره فرهیخته در راستای گسترش فرهنگ اسلامی، تاریخ ایران و همچنین فلسفه اسلامی نیز کارهای مؤثری انجام دادند. یکی از اقدامات گران‌بهایی که به همت ایشان به سرانجام رسید، کار سترگ و ارزشمندی است که برای «سرعنوان‌های موضوعی فارسی» با زنده‌یاد پوری سلطانی آغاز کردند و چند ویرایش آن زیر نظرشان انجام شد. استاد کامران فانی حضور ارزشمندی نیز در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و در بحث‌های متنوع، به خصوص در زمینه کتاب‌شناسی داشتند. با آنکه خدمات علمی و فرهنگی استاد فانی انکارناپذیر است اما یکی دیگر از وجوه متمایز ایشان را می‌شد در منش و رفتار متواضعانه، ملایم و دوستانه‌شان دید. در هر جمع و فعالیتی که شرکت می‌کردند، رفتار به غایت مهربان ایشان با همکاران زبانزد بود. در حدود بیست سالی که در کتابخانه ملی حضور داشتند، خدمات بیشماری ارائه کردند که در جایگاه امروز این کتابخانه مشهود است. استاد فانی، الگویی برای دوستان و به خصوص جوان‌ترها بودند و به شخصه می‌دیدم که با روی باز کتابداران را می‌پذیرفتند و به سؤالات تخصصی‌شان پاسخ می‌گفتند. منش اخلاقی و رفتاری نیکو داشتند، اغراق نیست بگویم کسی را نمی‌توان یافت که حتی سر سوزنی از کامران فانی آزرده باشد. در کنار اخلاق مثال‌زدنی و از سویی فعالیت‌های ارزشمندشان، مترجمی حاذق و درجه یک نیز بودند. ترجمه را پیش از انقلاب و با نمایشنامه‌های آنتوان چخوف چون «مرغ دریایی» شروع کردند و بعدتر هم به سراغ برخی کتاب‌های علمی و تاریخی رفتند و ترجمه‌های ارزشمندی برایمان به یادگار گذاشتند. در حوزه کتاب‌های مرجعی که زنده‌یاد فانی در تألیف و انتشارشان منشأ اثر بودند می‌توان به دانشنامه «دانش‌گستر» اشاره کرد که در دهه هشتاد و در هجده جلد منتشر شد، سر ویراستاری این دانشنامه را شخصاً به عهده داشتند. برای گروه سنی نوجوانان و جوانان نیز اهمیت زیادی قائل بودند و برای آنان دانشنامه‌ها، ترجمه‌ها و تألیفاتی انجام داده‌اند که از سوی مؤسسات انتشاراتی چون «امیرکبیر» و «علمی‌وفرهنگی» منتشر شدند.
 استاد فانی با نشریات تخصصی نیز همکاری خوبی داشتند، نمونه‌اش مطالبی که پیش از انقلاب برای «جُنگ الفبا» نوشتند و ترجمه کردند. به اتکای مواردی که به برخی از آنها اشاره شد، استاد فانی در سال‌های حیات خود بانی و باعث کارهای ماندگاری شدند که برای همیشه مورد استفاده اهالی علم و پژوهشگران قرار خواهد گرفت. برخلاف شرایطی که این اواخر به آن مبتلا شدند، حافظه‌ای حیرت‌انگیز داشتند که مصادیقی از اطلاعات و دانش گسترده‌شان را به دفعات و بارها، در حوزه‌های مختلف ادبیات، تاریخ و هنر (به خصوص در حوزه‌های موسیقی و سینما) دیده و شنیده بودم؛ دانشی که همواره دوستان و همکاران را چه در حوزه‌های کاری و چه در گعده‌های دوستانه شگفت‌زده می‌کرد. جای این شخصیت برجسته، با آن مراتب بی‌بدیل فضل و دانش برای همیشه خالی می‌ماند، روحشان شاد و یادشان گرامی.