ضربه به سر، زمینه ساز بروز آلزایمر

محبوبه ستارزاده/ مغز برای فعالیت، نیاز به مواد مغذی دارد و البته در این میان، مواد زائد زیادی نیز تولید می‌شود که باید بیرون برود. خروج این مواد زائد از مغز، اهمیت زیادی دارد و حالا محققان با بررسی سلامت تعدادی از ورزشکاران بوکس و انواع ورزش‌های رزمی، دریافته‌اند ضربات مکرر به سر می‌تواند با ممانعت از این پاکسازی، زمینه ساز بروز انواع اختلالات روان شناختی همچون آلزایمر شود. برای دفع مواد اضافی، مغز از شبکه‌ای به نام سیستم «گلیمفاتیک» (Glymphatic system) بهره می‌گیرد.
این سیستم از کانال‌های پر از مایع تشکیل شده است که به دفع مواد زائد از مغز کمک می‌کند و عملکرد آن، تا حدودی شبیه سیستم لنفاوی است که در سراسر بدن فعالیت دارد. درواقع مایع مغزی - نخاعی، از کانال‌های اطراف رگ‌های خونی استفاده می‌کند تا به اعماق بافت نفوذ کند و مواد زائد را تا خروج از مغز، حرکت دهد. اما تازه‌ترین تحقیقات روی مبارزان حرفه‌ای، نشان می‌دهد که این سیستم پس از ضربات ابتدایی، بیش از حد فعال می‌شود و سخت‌تر کار می‌کند. با این حال، این عملکرد با گذشت زمان کاهش می‌یابد. دانشمندان می‌گویند این تغییرات اولیه می‌تواند دلیل مواجه شدن این مبارزان با خطرات بیشتر مشکلات عصبی طولانی مدت را توضیح دهد. «دانوش امین» از محققان اصلی این پژوهش اعتقاد دارد سیستم گلیمفاتیک سیستم لوله‌کشی و دفع زباله مغز محسوب می‌شود و برای دفع متابولیت‌ها و سموم و کمک به مغز، حیاتی است. طبق تحقیقات او، ورزشکاران دارای اختلال در ابتدا مقادیر شاخص گلیمفاتیک بالاتری نشان دادند، اما با افزایش تعداد ناک‌اوت‌ها، این مقادیر به مرور زمان بشدت کاهش یافت. درواقع می‌توان گفت که عملکرد گلیمفاتیک در مبارزانی که دچار ضربه مغزی مداوم بودند، همچنان کاهش می‌یابد. دکتر امین افزود: «مغز ابتدا با افزایش مکانیسم تمیز کردن خود، به آسیب‌های مکرر سر پاسخ می‌دهد، اما در نهایت، تحت فشار قرار می‌گیرد و بعد از یک نقطه خاص، کاملاً تسلیم می‌شود.» درواقع سیستم پاکسازی ضایعات مغز پس از ضربات مکرر به سر، ضعیف می‌شود.
برای مطالعه این سیستم، محققان از نوعی تصویربرداری خاص با نام DTI بهره گرفتند. درواقع DTI یک روش MRI تخصصی است که نحوه حرکت آب در داخل و اطراف کانال‌های مرتبط با جریان گلیمفاتیک را اندازه‌گیری می‌کند. نشانگرهای زیستی MRI علائم اولیه زوال مغز را آشکار می‌کنند و اسکن‌های مربوطه، نشان داد که این تغییرات، ممکن است سال‌ها قبل از بروز علائم ظاهر شوند. این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌تواند به شناسایی ورزشکاران در معرض خطر، در اوایل دوران حرفه‌ای‌ آنها کمک کند.
صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و نهصد و چهار
 - شماره هشت هزار و نهصد و چهار - ۱۶ آذر ۱۴۰۴