اصلاح قیمت بنزین ضرورتهای پنهان و تعهدهای آشکار
فاطمه مهاجرانی
سخنگوی دولت
مدیریت انرژی در هر کشور، محل تلاقی سه مؤلفه است: پایداری اقتصادی، عدالت اجتماعی و سلامت محیطزیست. هنگامی که تعادل این سه مؤلفه بر هم بخورد، دولت ناگزیر است در سیاستگذاری خود بازنگری و مسیر تازهای برای اصلاح بگشاید. امروز در ایران نیز وضعیت مصرف سوخت و تأثیرات آن بر محیطزیست، بودجه عمومی و عدالت توزیعی، ما را در نقطهای قرار داده که دیگر نمیتوان با روشهای گذشته ادامه داد.
بهعنوان مثال، بر اساس برآوردهای رسمی، ۶۰ درصد آلودگی هوای کلانشهرها ناشی از منابع متحرک است؛ یعنی مصرف بالای بنزین و استانداردهای پایین خودروها سلامت میلیونها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. از سوی دیگر، کشوری که تا چند سال پیش صادرکننده بنزین بود، اکنون با مصرف بیرویه و تفاوت شدید قیمت داخلی و منطقهای، ناچار به واردات سالانه حدود ۶ میلیارد دلار بنزین شده و پیشبینی میشود در صورت تداوم، این رقم سال آینده به ۸ میلیارد دلار برسد. یعنی بخش قابلتوجهی از منابع ملی، بهجای سرمایهگذاری در رفاه مردم، صرف تأمین بنزین مصرفشده میشود.
در کنار این تحولات مقایسههای منطقهای نیز واقعیت دیگری را آشکار میکند. قیمت بنزین در ایران با ۵ هزار تومان، یکی از پایینترین نرخها در منطقه است، در حالیکه میانگین قیمت کشورهای همسایه حدود ۸۳ هزار تومان محاسبه میشود. این اختلاف فاحش نهتنها الگوی مصرف را از حالت طبیعی خارج کرده، بلکه قاچاق گسترده سوخت را تشدید کرده است. بدیهی است چنین شرایطی ـ اگر اصلاح نشود ـ نه به نفع مردم است، نه به نفع بودجه، نه به نفع آینده کشور.
اما آنچه دولت بهدنبال آن است صرفاً افزایش یک عدد در قیمت بنزین نیست؛ بلکه اجرای یک بسته جامع سیاستی برای اصلاح الگوی مصرف، کاهش آلودگی، بهبود کیفیت سوخت، توسعه حملونقل عمومی و حمایت هدفمند از خانوادههاست. در همین راستا، مجموعهای از اقدامات زیربنایی طی ماههای گذشته اجرا شد که میتوان به سرمایهگذاری ۳ میلیارد دلاری در حوزه CNG، ایجاد ظرفیت روزانه ۳۵ میلیون مترمکعب مصرف، توسعه ایستگاههای گاز، صدور مجوز برای ایستگاههای LPG، دوگانهسوز کردن رایگان خودروها، حمایت تعرفهای از واردات خودروهای کممصرف، ارتقای کیفیت بنزین به استاندارد یورو۵ و افزایش تولید پالایشگاهی اشاره کرد.
همچنین مطابق دستور رئیسجمهوری، کل درآمد حاصل از اصلاح قیمت بنزین برای حمایت از خانوارهای کمدرآمد اختصاص خواهد یافت و این خطمشی با نظارت دقیق اجرا میشود. دولت اصلاح قیمت را نه هدف مالی، بلکه ابزاری برای تقویت عدالت اجتماعی میداند که باید به کاهش نابرابری و بهبود کیفیت زندگی اقشار کمدرآمد منجر شود.
این اقدامات نشان میدهد اصلاحات انرژی برای دولت موضوع لحظهای یا درآمدی نیست، بخشی از برنامه جدی مدیریت منابع ملی است. از همین منظر، هر تصمیم درباره اصلاح قیمت بنزین باید در همین چهارچوب دیده شود: تصمیمی که بدون روشن بودن پیامدها، بدون آماده بودن زیرساختها و بدون تعیین سازوکارهای حمایتی اجرا نخواهد شد. در این میان، آنچه برای مردم اهمیت دارد ـ و حق هم دارند ـ شفافیت دولت است. به همین دلیل لازم است تأکید کنم تاریخ اجرای دقیق طرح اصلاح قیمت بنزین هنوز نهایی نشده است و هر زمان تصمیم قطعی اتخاذ شود، پیش از اجرا، بهصورت رسمی و روشن به اطلاع مردم عزیز خواهد رسید. این تعهد دولت است و در آن هیچ ابهامی وجود ندارد.
اصلاحات انرژی، تجربهای جهانی است و در همه کشورها تنها زمانی به نتیجه میرسد که بر پایه گفتوگو و اعتماد متقابل بنا شود. مسیر دولت نیز همین است: اصلاح همراه با مردم، نه پیشدستی بر مردم.
