صفحه ویژه سرخابیها / شهرآورد؛ نقطه جوش فوتبال
سینا حسینی / رویارویی آبی و قرمز پایتخت سالهاست که مانند آتشفشانی زیر خاکستر، فقط منتظر سوت آغاز است؛ نبردی که حتی اگر دو تیم در پایینترین سطح آمادگی باشند، بازهم هیجانش مثل موجی از میان شهر عبور و همه را درگیر خود میکند. کافی است نام «دربی» شنیده شود انگار جریان برق در رگهای هواداران جاری میشود؛ از ورزشگاه تا کافهها، از تحریریهها تا اتاقهای جلسات سیاسی، همه به نوعی وارد میدان میشوند. دربی پایتخت یک ابرپدیده اجتماعی است؛ پدیدهای که کریخوانیهای بیپایان، آن را زنده و پرحرارت نگه میدارد. نگاهی به تاریخچه این جدال نشان میدهد دربی همیشه فراتر از یک بازی معمولی بوده؛ رویدادی که رسانههای داخلی و خارجی با کمترین جرقه، شعلهاش را بزرگ میکنند. پسلرزههایش هفتهها در شبکههای اجتماعی، برنامههای ورزشی و حتی محافل غیرورزشی ادامه دارد و هر بار بخش تازهای از افسانه دربی نوشته میشود. اما دربی دور رفت لیگ بیستوپنجم مزهای متفاوت دارد؛ چون درست همزمان با قرعهکشی جام جهانی ۲۰۲۶ برگزار میشود. با این حال، عجیب است که هیاهوی آن مراسم بزرگ جهانی در برابر تبِ دربی رنگ میبازد. همه درباره این نبرد حرف میزنند؛ نه از روی عادت، بلکه از سر یک هیجان خالص که فقط دربی قادر به خلق آن است. اینبار حتی نبود زمین مناسب در تهران هم نتوانسته از حرارت کار کم کند؛ دربی قرار است کیلومترها دورتر از پایتخت برگزار شود، اما موج هیجانش مثل طوفان از شمال تا جنوب کشور پیچیده. انگار نه فاصله مهم است نه مکان؛ آنچه اهمیت دارد لحظه برخورد دو جریان عظیم است؛ ۹۰ دقیقهای که ضربان قلب میلیونها نفر را تندتر میکند و بار دیگر ثابت میکند دربی پایتخت فقط یک بازی نیست؛ یک رویداد است، یک روایت جمعی، یک انفجار احساسی که هر بار هیجان ایرانی ها را زیر و رو میکند.
چهرههای ویژه تاریخ دربی پایتخت
هویت گره خورده به یک نبرد بزرگ
ایلیا بهزاد اول/ برخی بازیکنان تاریخ پرسپولیس و استقلال، هویتشان به لحظات حساس و تاریخی دربی تهران گره خورده و به شناسنامه یکی از بزرگترین دربیهای فوتبال آسیا تبدیل شدهاند. مانند صفر ایرانپاک که با ۷ گل زده همچنان پس از دههها، برترین گلزن تاریخ دربی تهران است. هرچند که علی علیپور یکی از موفقترین بازیکنان سالهای اخیر دربی با ۵ گل زده، تنها بازیکن فعالی است که میتواند جایگاه او به عنوان برترین گلزن دربی تهران را تهدید کند. در جمع گلزنان ۵ گله تاریخ دربی تهران اما نام یک بازیکن بیش از سایر ستارگان خودنمایی میکند؛ مهدی هاشمینسب. بازیکنی که مشهورترین یاغی پایتخت محسوب میشود و توانسته با لباس هر دو تیم استقلال و پرسپولیس، ۵ بار در دربی گلزنی کند که مشهورترین آن، گلی بود که با لباس استقلال وارد دروازه احمدرضا عابدزاده کرد.
برخی چهرهها با خلق لحظاتی ماندگار در دربی، محبوبیتی دستنیافتنی بین هواداران تیمهای خود پیدا کردند. مانند فرهاد مجیدی ۴ گله که در دربی ۷۰ در لحظات پایانی، گل پیروزیبخش استقلال را در یک دربی جنجالی به ثمر رساند یا ایمون زاید که به عنوان یک خارجی ناشناس در دبی ۷۵، با سه گل خود در دقایق پایانی بازی، بزرگترین بازگشت پرسپولیس در تاریخ دربی را رقم زد؛ بازگشتی که به نوار چهار برد متوالی پرویز مظلومی به عنوان سرمربی در دربی خاتمه داد. سرمربیای که بهترین آمار دوران مربیگری خود را مقابل پرسپولیس داشت و توانست القاب جالبی از سوی هواداران استقلال کسب کند.
رکورددار نباختن در دربی امید عالیشاه با ۱۹ بازی است که میتواند رکورد خود را در بازی حساس روز جمعه ارتقا ببخشد. نکته اینجاست که رکورد معکوس نبردن در دربی، متعلق به سیدحسین حسینی بود که بدون برد در اوقات قانونی، راهی سپاهان شد. حالا باید دید در بازی حساس این جمعه که برای چهارمین بار به میزبانی شهری بهجز پایتخت برگزار خواهد شد، چه بازیکنانی نام خود را در تاریخ دربی تهران ثبت خواهند کرد.
اعتماد هواداران به اوسمار و ساپینتو
سرخابی ها ، آماده دوئل خارجیهای جذاب
گروه ورزشی/ هواداران دو تیم پرسپولیس و استقلال با توجه به فرم خوب خود در هفتههای اخیر، امید زیادی به دربی این هفته دارند. پس از شروع ضعیف در ابتدای فصل، پرسپولیس با حضور اوسمار بار دیگر به جمع مدعیان بازگشته و با دو پیروزی مقابل استقلال خوزستان و شمس آذر، در بهترین فرم این فصل خود قرار گرفته است. البته تساویهای متعدد ابتدای فصل باعث شده پرسپولیس به ۳ امتیاز هر بازی نیاز داشته باشد اما در حال حاضر جو مثبتی پیرامون باشگاه پرسپولیس و ارتباط آنها با هواداران وجود دارد و آرامش با حضور اوسمار به اردوی تیم بازگشته است؛ سرمربیای که یکبار در دربی مقابل جواد نکونام قرار گرفت و به تساوی بدون گل رسید. در سمت مقابل، استقلال با یک بازی کمتر نسبت به پرسپولیس در صدر جدول قرار گرفته و پس از برد روحیهبخش مقابل فولاد، به دنبال شکستن طلسم هشت ساله پیروزی در دربیهای لیگ برتری است. برخلاف شایعات ابتدای فصل، ساپینتو بار دیگر به سرمربی محبوب آبیها تبدیل شده و به او برای ادامه فصل و تکمیل کار ناتمام خود اعتماد شده است؛ کار ناتمام رویای قهرمانی در لیگ و حذفی که با دو شکست در دربی بر باد رفت.این برای سیزدهمینبار در تاریخ دربی تهران است که هر دو سرمربی خارجی هستند؛ پیش از انقلاب اسلامی، رایکوف در استقلال و راجرز در پرسپولیس ۷ بار به مصاف هم رفتند که حاصل آن ۴ برد برای پرسپولیس (از جمله پیروزی مشهور شش بر صفر)، ۲ برد برای استقلال و یک تساوی بود. در تقابلهای برانکو ایوانکوویچ و وینفرد شفر، برانکو به دو برد رسید، یک برد سهم شفر شد و یک بازی نیز به تساوی رسید. تنها دربی استراماچونی و کالدرون، با پیروزی پرسپولیس به پایان رسید و سال گذشته در تقابل کارتال و بوژوویچ، سرمربی ترکیهای پرسپولیس به برد رسید تا پرسپولیس در بازیهای دو تیم با مربیان خارجی، آمار بهتری داشته باشد.
فوتبال ایران هنوز زنده است!
احسان محمدی
رئیس سابق کمیته مسئولیت اجتماعی فدراسیون فوتبال
اینکه شهرآورد تهران میان استقلال و پرسپولیس را فقط تا سر حد یک بازی فوتبال تقلیل دهیم، بیانصافی است. شهرآورد یک جور آیین جمعی است، مناسک شهری، روانی، خانوادگی و حتی اداری!
خیلی از کسانی که تمام سال میگویند «فقط لیگهای اروپایی ارزش دیدن دارند» درست همانها هستند که در این ۹۰ دقیقه، با قیافهای کاملاً علمی و روشنفکرانه، کنترل تلویزیون را یواشکی شکار میکنند. به همسرشان میگویند «فقط چند دقیقه رو میبینم!» اما پنج دقیقه، بیست دقیقه میشود، بعد نیمه میشود، بعد هم زیرلب غر میزنند: «این شبکه سه چرا تبلیغ زیاد داره؟»
شهرآورد یک چیز عجیب است، کسانی دنبالش میکنند که حتی اسم پنج بازیکن دو تیم را هم نمیدانند، اما همانها سر صحنه گل خوردن طوری فریاد میزنند که انگار روی نیمکت مربیگری نشستهاند و «اوسمار» و «ساپینتو» مشاور فنیشان هستند. مادرها کنار بچههایشان حرص میخورند، پدرها نقش تحلیلگر رسمی صداوسیما را بازی میکنند و وزرایی هستند که احتمالاً همان روز به منشیشان میگویند: «هر کس زنگ زد بگو جلسهام…» و بعد با خیال راحت کانال را از شبکه خبر میزنند شبکه سه.
این مسابقه برای ما فقط سرگرمی نیست، یک جور فراموشی جمعی است؛ نسخهای موقتی اما مؤثر. در کشوری که بهانههای شادی کم است، فوتبال نقش آن مسکن عمومی را دارد که پزشک هم نمیتواند برایش نسخه بنویسد. سرزنش فوتبال و فوتبالدوستها - مخصوصاً حالا که نه سرگرمی ارزان داریم، نه امکان رویدادهای بزرگ - خطاست. شهرآورد از سیستان و بلوچستان تا کردستان، از گیلان تا بوشهر و یزد، مردم را برای دقایقی از تورم، آلودگیهوا، کمآبی، مکانیسم ماشه و خبرهای تحریمی جدا میکند. یک نوع اتحاد بیهیاهوست، هرچند اتحادش در قالب دعواهای خانوادگی واتساپی و طعنههای کاری و شوخیهای توئیتر نمود پیدا میکند! اما همان چند دقیقههایی که مردم کنار هم، با شور مشترک، یک بازی را دنبال میکنند خودش یک معجزه اجتماعی است. در روزگاری که هر چیز سادهای میتواند سوژه اختلاف شود، شهرآورد برای لحظهای ما را تبدیل میکند به یک جامعه همنفس، نفس به نفس فوتبال.
پس زندهباد فوتبال، زندهباد شهرآورد.
سرخها به دنبال تکرار خاطرات خوش اراک
آبیها
طلسمشکنی میکنند؟
گروه ورزشی/ دربی تهران روز جمعه در شرایطی برگزار میشود که پرسپولیس با توجه به نتایج خوب خود در سالهای اخیر، در تعداد پیروزیها توانسته از استقلال پیشی بگیرد و با ۲۹ برد، بالاتر از استقلال با ۲۶ برد قرار گرفته است.
هرچند که در موردی نادر بین دربیهای بزرگ فوتبال جهان، تساوی بیشترین سهم را از نتایج دربی با ۵۰ نتیجه مساوی دارد.
تا زمان دربی ۱۰۰ تهران، استقلال با ۲۶ برد از پرسپولیس پیشی گرفته بود اما برد تیم یحیی گلمحمدی مقابل ساپینتو با تک گل عیسی آلکثیر و پس از آن پیروزی در فینال جام حذفی، پرسپولیس را در آمار تاریخ دربیها بالاتر از استقلال قرار داده است.
آخرین برد استقلال در اوقات قانونی دربی، به ۱۰ اسفند ۱۳۹۶ و گلزنی وریا غفوری در تقابل با پرسپولیس برانکو ایوانکوویچ برمیگردد.
از آن زمان در ۱۷ بازی برگزار شده و سوپرجام فوتبال ایران که برگزار نشد، استقلال دو بار در ضربات پنالتی جام حذفی به برد رسیده اما این بردهای خارج از زمان قانونی بازی طبق قوانین، در دستهبندی تساویها قرار میگیرند و بنابراین، استقلال میخواهد در دربی روز جمعه به طولانیترین طلسم نبردن در تاریخ دربی پاسخ دهد.
پرسپولیس در سالهای ۷۵ تا ۷۷ در سه دربی متوالی لیگ آزادگان مقابل استقلال پیروز شد اما هیچگاه نتوانسته در لیگ برتر، طی سه بازی متوالی پیروز دربی شود و در دربی جمعه با پیروزی، این رکورد را ثبت میکند. برخلاف استقلال که در دوران پرویز مظلومی در سالهای ۸۹ و ۹۰، توانست به سه پیروزی متوالی با کلینشیت در لیگ برتر برسد.
از مصطفوی تاهاشمی نسب یاغیهای جنجالی
کلکسیون اتفاقات عجیب در دربیهای خاطره انگیز
گروه ورزشی/ در 105 مسابقهای که استقلال و پرسپولیس پیش از این انجام دادند، حاشیهها و اتفاقات عجیب و غریب زیادی رخ داده که در ادامه به برخی موارد از آنها اشاره شده است.
از داریوش مصطفوی، اولین یاغی فوتبال ایران که اواخر دهه ۴۰ از استقلال به پرسپولیس رفت، تا بازیکنانی که با تکگلها یا درگیریهای خود جنجالساز شدند، این مسابقه پر از لحظات تاریخی و بهیادماندنی است. مصطفوی به دلیل دوستی دیرینه با همایون بهزادی و ادامه تحصیل، از استقلال جدا و راهی پرسپولیس شد؛ اقدامی که آن زمان بسیار جنجالی بود.
یکی از مهمترین انتقالهای جنجالی، مهدی هاشمینسب بود؛ مدافعی که پس از اختلاف با علی پروین در پرسپولیس، با پیشنهاد ۱۰۰ میلیون تومانی به استقلال پیوست و در دربیها با گلهایش، هواداران دو تیم را شوکه کرد. دروازهبان استقلال، بهزاد غلامپور نیز با واکنشهای تاریخی خود در سال ۷۴، نشان داد در دربیها هر لحظه میتواند سرنوشت بازی تغییر کند.
دربیهای خاطرهانگیز دیگری هم هست؛ مانند دربی ۷۴ که با ورود ایمون زاید و هتتریک او، پرسپولیس ۱۰ نفره توانست بازگشتی تاریخی داشته باشد، یا درگیریهای بچهگانه بازیکنان مثل طارمی و رضائیان که پنالتی را به دعوا کشاند. خشنترین دربی تاریخ به ۹ دی ۱۳۷۹ بازمیگردد که استیلی و تارتار با ضربات خود جنجال آفریدند.
از نظر هواداری، پرتماشاگرترین دربی در ۱۵ مهر ۱۳۶۲ با ۱۲۰ هزار نفر ثبت شد و تاریخیترین نتیجه به ۶-۰ شدن استقلال در شهریور ۱۳۵۲ تعلق دارد. در کنار این، داوریهای جنجالی، مثل قضاوت احمد ابهران در دربی ۳۸ و صفر-صفرهای متوالی در دربیهای ۷۹ تا ۸۳ نیز به تاریخ مسابقه بین این دو تیم افزوده شدهاند.
نکته جالب دیگر، لقب ۳۰ ثانیه است؛ دو بازیکن استقلال، عباس سرخاب و بعدها علی سامره، با گلهای زودهنگام خود این نام را به دست آوردند و هنوز هم هواداران آنها را با این لقب به یاد میآورند.
وقتی تهرانیها به شهرستان میروند
گروه ورزشی/ دربی تهران، این نبرد سنتی میان استقلال و پرسپولیس، غالباً در استادیومهای آزادی و شیرودی(امجدیه تهران) برگزار شده، اما ۴ بار نیز به دلایلی خاص و پرحاشیه، خارج از پایتخت انجام شده است. این مسابقات، گرچه از شور و هیجان همیشگی برخوردار هستند اما نمایانگر چالشهای فوتبال ایران نیز بودهاند. استقلال در این دیدارهای «مهمان» هنوز موفق به کسب پیروزی نشده، در حالی که پرسپولیس با برد اخیر خود، طلسم را شکست. مروری بر این دربیهای خارج از خانه:
1- دربی ۴۰ (۱۳۷۱) – بندرعباس:
به دنبال حواشی دربی ۳۹، این بازی به عنوان تنبیه به بندرعباس تبعید شد.
مسابقه در غیاب تماشاگران (یا با تعداد محدود) در گرمای جنوب برگزار شد و با نتیجه صفر-صفر به پایان رسید.
2- دربی ۶۳ (۱۳۸۱) – تبریز:
به دلیل تعمیرات آزادی، دربی به تبریز منتقل شد. علی سامره گل زودهنگامی برای استقلال به ثمر رساند، اما پنالتی دقیقه ۹۰ علی انصاریان بازی را به تساوی کشاند.
3- دربی ۱۰۴ (۱۴۰۳) – اراک:
باز هم به دلیل تعمیرات آزادی، دربی در اراک برگزار شد. پرسپولیس با گل دقیقه ۹۰+ کنعانیزادگان از روی نقطه پنالتی، یک-صفر پیروز شد و اولین برد خود در دربی خارج از تهران را جشن گرفت. این باخت، ناکامیهای استقلال در دربیهای خارج از خانه را تداوم بخشید.
درگیریهای تاریخی در دربی پایتخت
از کتککاری محرمی و قلعهنویی تا مشت برومند
محمدرضا رحیمپور/ دربی پایتخت، فراتر از یک مسابقه فوتبال، همواره صحنهای از غرور، رقابت و گاهی برخوردهای فیزیکی بوده است. در ۵۷ سال گذشته، این رویارویی شاهد درگیریهایی بوده که از زمین بازی به سکوها و حتی رختکنها هم کشیده شده است. گاهی تنها چند ثانیه کافی بود تا اختلافات شعلهور شده و میدان مسابقه به صحنهای پرآشوب تبدیل شود.
یکی از پرحاشیهترین درگیریها به دربی ۳۹ (مهر ۱۳۷۱) بازمیگردد. در دقیقه ۷۵، تکل خشن مجتبی محرمی روی امیر قلعهنویی، آغازگر یک زد و خورد تمامعیار شد و هر ۲۲ بازیکن وارد درگیری شدند. پرتاب صندلی از سوی تماشاگران و ورود نیروهای نظامی، شدت ماجرا را نشان داد.
در دربی شماره 4 (۱۳۴۸) نیز اعتراض شدید بازیکنان پرسپولیس به داور باعث شد دروازهبان این تیم، عزیز اصلی، سیلی به داور بزند. این اقدام منجر به ترک زمین توسط سرخپوشان و ثبت اولین نتیجه انضباطی تاریخ دربی شد.
دربی ۴۹ (۱۳۷۹) با مشت پرویز برومند و درگیری گسترده میان بازیکنان و دربی ۲۳ (۱۳۵۴) با هجوم تماشاگران، نمونههایی دیگر از تنشهای تاریخی بودند. در دهه ۹۰، شکل درگیریها تغییر یافت؛ در دربی ۸۲ (بهمن ۱۳۹۵) بهزاد غلامپور، مربی دروازهبانان استقلال، مهدی ترابی را در بین دو نیمه هل داد و تصاویر آن در فضای مجازی نیز منتشر شد.
در دربی ۹۵ (آذر ۱۴۰۰) تکل خشن محمد نادری روی عیسی آلکثیر و درگیری دقیقه ۹۶ و در دربی ۱۰۴ (اراک)، تنش میان کنعانیزادگان و بازیکنان استقلال تا تونل رختکن ادامه یافت.
این درگیریها، اگرچه چهرهای ناخوشایند از دربی ارائه میدهند، اما بخشی از تاریخ این مسابقه هستند و سوژهای برای کریخوانی و خاطرات هواداران شدهاند. با این حال، حفظ فضای ورزشی و جوانمردانه، همواره باید در اولویت باشد.
وقتی شهر دوپاره میشود!
فرخ حسابی/ دربیها در فوتبال، تنها یک مسابقه فوتبال نیستند بلکه روایت رویارویی تاریخ، فرهنگ، هویت و تعصب میلیونها هوادارند. از آمریکای جنوبی تا اروپا، تقابل تیمهایی که یک شهر، یک جامعه و گاهی یک ملت را دو یا چند پاره میکنند، همواره صحنههایی خلق کردهاند که در حافظه فوتبال جهان ماندگار شده است.
در بوئنوسآیرس، سوپرکلاسیکو میان بوکا جونیورز و ریورپلاته پرالتهابترین دربی جهان شناخته میشود. این جدال نهتنها خیابانهای آرژانتین را به لرزه درمیآورد، بلکه توجه جهانی فوتبال را هم جلب میکند.
فینال لیبرتادورس ۲۰۱۸ بین این دو تیم یکی از جنجالیترین مسابقات تاریخ بود. حمله به اتوبوس بازیکنان ریورپلاته باعث تعویق بازی شد و در نهایت مسابقه از قاره آمریکا به مادرید منتقل شد! اتفاقی کمنظیر در تاریخ فوتبال.
در اروپا، الکلاسیکو میان بارسلونا و رئال مادرید شاید مشهورترین رقابت فوتبالی دنیا باشد که البته بین دو تیم از یک شهر نیست اما تمام ویژگیهای یک دربی را دارد. این تقابل که ریشههایی فراتر از ورزش دارد، بارها شاهد صحنههای دراماتیک بوده است.
انگلیس نیز میزبان برخی از قدیمیترین و احساسیترین دربیهای جهان است. دربی مرسیساید بین لیورپول و اورتون با بیشترین تعداد کارت قرمز در لیگ برتر شناخته میشود و همواره تنشی خاص در آن جریان دارد. دربی منچستر میان یونایتد و سیتی، با ظهور سیتی قدرتمند در دهه اخیر، به یکی از پرخبرترین رقابتهای جهان تبدیل شده و بازیهایی مانند پیروزی ۶–۱ سیتی در اولدترافورد، سالها سوژه رسانهها بوده است.
در ایتالیا، دربی دلامادونینا میان اینتر و میلان یکی از زیباترین تقابلهای فوتبالی جهان از نظر تقابلهای هواداری است. تیفوسیهای هر دو تیم با پرچمهای غولپیکر خود سنسیرو را به صحنهای تئاتری بدل میکنند. یکی از فراموشنشدنیترین رویدادهای این دربی، دیدار لیگ قهرمانان ۲۰۰۵ بود که با پرتاب مواد آتشزا و دخالت پلیس متوقف شد.
در اسپانیا، جدال اتلتیک بیلبائو و رئال سوسیداد نیز یکی از دربیهای مبتنی بر هویتهای فرهنگی است، تقابلی که ریشه در تاریخ و افتخارات منطقه باسک دارد. همچنین در ترکیه، دربی استانبول میان فنرباغچه و گالاتاسرای با شور خاص مدیترانهای همراه است، رقابتی که بارها به درگیریهای شدید و داستانهای فراموشنشدنی انجامیده است.
از آمریکای جنوبی تا اروپا و از استانبول تا اسکاتلند، دربیها قلب تپنده فوتبال جهان هستند، بازیهایی که ورای نتیجه، تاریخ و احساس یک نسل را روایت میکنند.
