برسام جنتی
گروه علم و فناوری

شیوع کرونا و تبدیل آن به پاندمی‌در زمانی کوتاه، برای فعالان حوزه سلامت و فناوران آموزنده بود و این گروه حالا دیگر می‌دانند جمع‌آوری داده‌ها و توانایی تحلیل درلحظه آنها، می‌تواند جهان را برای مقابله با چنین همه گیری‌هایی آماده کند. حتی برخی معتقدند با استفاده از فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، می‌توان پاندمی‌های احتمالی بعدی را پیش‌بینی کرد و با آمادگی کامل، به مقابله با آنها پرداخت. وقتی صحبت از واکنش به شرایط اضطراری مانند بیماری‌های همه‌گیر و تهدیدات زیستی می‌شود، زمان از اهمیت بالایی برخوردار است و حالا دانشمندان در قالب یک پروژه بزرگ، می‌خواهند مدیریت بحران‌های احتمالی آینده را هوشمندانه‌تر انجام دهند.

شناسایی یکساعته
 ساختار پروتئین‌ها
سازمان پروژه‌های تحقیقات دفاعی پیشرفته آمریکا(دارپا) طی همکاری با یک تیم در دانشگاه ایالتی آریزونا(ASU) به رهبری «آبیشک سینگاروی»، دانشیار علوم مولکولی، پروژه NODES را کلید زده است. دانشمندان در این مأموریت ویژه، قرار است با تکیه بر هوش مصنوعی پیشرفته، فیزیک و سیستم‌های محاسباتی عظیم، به تجزیه و تحلیل رفتار و تغییر شکل پروتئین‌ها بپردازند. پروتئین‌ها مولکول‌های اصلی هستند که نحوه شیوع و گسترش بیماری‌ها و نحوه واکنش و پاسخ بدن به بیماری را کنترل می‌کنند.از این رو دانشمندان در حال ساخت یک برنامه هوش مصنوعی جدید هستند که می‌تواند عملکرد همه پروتئین‌های شناخته شده برای بشر را در یک ساعت پیش‌بینی کند.این استاد دانشگاه می‌گوید: «در حالی که دانشمندان تاکنون توالی و ساختار صدها میلیون پروتئین را شناسایی کرده‌اند، عملکرد واقعی تنها بخش کوچکی از آنها روشن است. اما پروژه NODES توانایی و سرعت ما برای شناسایی تهدیدهای ناشی از توالی‌های ناشناخته‌ پروتئین را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.» وی می‌افزاید: «این پروژه می‌تواند سرعت تبدیل کشفیات علمی‌به کاربردهای واقعی را بالا ببرد و سیستم دفاعی ما را در برابر عفونت‌ها و تهدیدهای زیستی تقویت ‌کند.» به گفته این استاد دانشگاه، NODES می‌تواند با ثبت تغییر شکل پروتئین‌ها، عملکرد حدود ۳۰۰ میلیون پروتئین را در یک ساعت، با دقتی بیش از ۹۰ درصد، پیش‌بینی کند.

زنگ هشدار پاندمی
البته دانشمندان، کاربردهای چنین سامانه‌ای را فراتر از مقابله با بیماری‌ها می‌دانند و معتقدند NODES می‌تواند در مواقع بحرانی، از شناسایی سلاح‌های زیستی بالقوه گرفته تا واکنش سریع به شیوع بیماری‌های عفونی جدید، بسیار مهم باشد. از نگاه آنان، همچنین این پروژه می‌تواند با شناسایی سریع رفتار پروتئین‌ها، توسعه داروهای جدید را سرعت بخشد و درهایی به روی درمان‌های جدید بیماری‌های پیچیده بگشاید.برخی دیگر هم معتقدند هوش مصنوعی می‌تواند کاربردهای گسترده‌ای از شناسایی سریع کانون‌های شیوع بیماری تا الگوریتم‌های پیش‌بینی‌کننده داشته باشد و پیش از آنکه یک اپیدمی‌جدید فراگیر شود، زنگ هشدار را به صدا درآورد.هوش مصنوعی در حوزه مدیریت درمان نیز می‌تواند فشار کاری بر کادر درمان را کاهش دهد یا تخصیص منابع را بهینه کند. اما استفاده از این فناوری بدون چالش نیست و شرط موفقیت در بهره‌گیری از هوش مصنوعی در سلامت عمومی، ادغام سنجیده و مسئولانه آن در سیستم‌های موجود است.