امیرحسین زارعی
کارشناس اقتصادی

صنعت خودرو در کشورهای در حال توسعه، نقش مهمی‌در رشد اقتصادی دارد. ترکیه در دو دهه اخیر با سیاست‌های صنعتی مناسب، توسعه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به قطب خودروسازی منطقه تبدیل شده است. طبق گفته وزارت صنعت و فناوری این کشور در سال ۲۰۲۲، ترکیه بیش از ۱.۵ میلیون خودرو تولید کرد که بیشتر از ۷۰ درصد آن صادر شد. همکاری با برندهای بین‌المللی مانند فورد و رنو، فناوری و بهره‌وری را افزایش داده است.
ایران با وجود ظرفیت صنعتی و نیروی انسانی زیاد، با مشکلاتی مانند وابستگی به واردات قطعات و ضعف زنجیره تأمین مواجه است. کاهش واردات قطعات و موانع بوروکراتیک، تولید خودرو را محدود کرده‌ است. با الگوبرداری از ترکیه، ایران می‌تواند با بهبود سیاست‌ها و توسعه زیرساخت‌ها، صنعت خودرو را پیشرفت دهد.

جایگاه و وضعیت کنونی صنعت خودروی ترکیه
در سال ۲۰۲۴، صنعت خودروی ترکیه بیش از ۱.۴ میلیون خودرو تولید کرد و در رتبه دوازدهم جهان و سوم اروپا قرار گرفت. نیمی‌از تولیدات این کشور توسط شرکت‌های داخلی و خارجی انجام شد و نرخ رشد سالانه تولید خودرو‌اش از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۴ حدود ۷ درصد بوده است.
 ارزش بازار خودرو در سال ۲۰۲۴ برابر با ۲۶.۹ میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۳ به ۴۳.۲ میلیارد دلار برسد.
 ترکیه در سال ۲۰۲۴ بیش از یک میلیون خودرو صادر کرد که
۷۳ درصد تولیدات کشور را شامل می‌شود. برند بومی‌«Togg» اولین خودروی برقی ترکیه را عرضه کرد و در سال ۲۰۲۳ پرفروش‌ترین خودروی برقی کشور شد. برندهای خارجی مانند Ford Otosan و Tofaş نیز در این زمینه نقش مهمی‌دارند.
ترکیه بیش از ۱,۱۰۰ تأمین‌کننده قطعات و ۱۶۶ مرکز تحقیق و توسعه دارد.
 این مراکز به تقویت زنجیره تأمین و نوآوری کمک می‌کنند. تجربه ترکیه نشان می‌دهد ترکیب سیاست صنعتی هوشمند، جذب فناوری خارجی و تنوع بازارهای صادراتی، رشد پایدار در صنعت خودرو ایجاد می‌کند.
 ایران برای بهبود وضعیت خود نیازمند بازنگری در ساختار حاکمیتی و تدوین استراتژی صادرات‌محور است.

جمع‌بندی و درس‌آموخته‌های صنعت خودروی ترکیه برای ایران
صنعت خودروی ترکیه طی دهه‌های گذشته با استفاده از سیاست‌های صنعتی هدفمند و رویکردی نظام‌مند، به یکی از بازیگران اصلی در صنعت خودروسازی جهانی تبدیل شده است. 
این کشور با تولید سالانه بیش از ۱.۴ میلیون خودرو و صادرات به بیش از ۱۰۰ کشور، از ظرفیت‌ شرکت‌های بین‌المللی و بومی‌بهره‌برداری کرده است. در مقابل، صنعت خودروی ایران با وجود ظرفیت‌های تولیدی بالا و بازار داخلی گسترده، هنوز با چالش‌هایی نظیر ضعف در زنجیره تأمین، کمبود فناوری‌های روز، عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی و عدم انطباق استانداردها با بازارهای جهانی مواجه است.

تجربه ترکیه در چند حوزه برای ایران قابل توجه است:
صنعت خودروی ترکیه موفقیت خود را مدیون ثبات در سیاست‌گذاری و نهادسازی تخصصی است. نهادهایی مانند وزارت صنعت و فناوری و سازمان استاندارد، به اجرای سیاست‌های منسجم کمک کرده‌اند. 
در ایران، بی‌ثباتی سیاست‌ها و تغییرات مکرر مدیریتی، مانع اجرای مؤثر برنامه‌های صنعتی شده است. تقویت ساختار حکمرانی و ایجاد نهادهای تخصصی می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد و برنامه‌ریزی بلندمدت را ممکن سازد.
در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ترکیه با مشوق‌های مالیاتی و توسعه زیرساخت‌ها بیش از 
۲۲ میلیارد دلار جذب کرده است. ایران به دلیل پیچیدگی‌های قانونی، تحریم‌ها و بی‌ثباتی اقتصادی، با مشکلات زیادی روبه‌رو است. شفاف‌سازی قوانین و رفع موانع اداری برای جذب سرمایه‌گذاران ضروری است تا فناوری‌های نوین وارد کشور شوند.
ترکیه با رعایت استانداردهای بین‌المللی توانسته است محصولات خود را صادر کند، اما ایران به دلیل ضعف در انطباق با استانداردها و کمبود نظارت، موفق نشده وارد بازارهای جهانی شود.