حیدر ربیعی
استاد دانشگاه تهران

بر اساس گزارش‌های چند رسانه معتبر از جمله رویترز، تک‌کرانچ، نیویورک‌پست و PCMag، «جف بزوس» بنیانگذار آمازون و رئیس هیأت مدیره شرکت فضایی Blue Origin در جریان رویداد Italian Tech Week که به‌تازگی در تورین ایتالیا برگزار شد، پیش‌بینی کرده است در چند دهه آینده، میلیون‌ها نفر در فضا زندگی خواهند کرد.
«بزوس» در این رویداد با تأکید بر اینکه آینده بشر از نظر فناوری و زیرساخت دچار تحولات بنیادی خواهد شد، گفت: «ظرف یک بازه زمانی ۱۰ تا ۲۰ ساله، مراکز داده غول‌پیکر با ظرفیت چند گیگاوات در مدار زمین ساخته خواهد شد که خود انقلابی در حوزه انرژی محسوب می‌شود. به گفته او، چنین مراکزی قادر خواهند بود از انرژی خورشیدی فراوان و بدون محدودیت موجود در فضا استفاده کنند. با این کار نه‌تنها به کاهش فشار مصرف انرژی بر زمین کمک می‌شود، بلکه پردازش حجم عظیمی از داده‌های هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های نوین نیز امکانپذیر خواهد شد.
به گفته «بزوس»، در آینده بیشتر کارهای سنگین و پردازش‌های بزرگ توسط روبات‌ها و سامانه‌های خودکار انجام خواهد شد و نقش انسان‌ها بیشتر به طراحی، نظارت و تصمیم‌گیری کلان محدود می‌شود. بنیانگذار آمازون، رشد کنونی هوش مصنوعی را با دوران شکوفایی اینترنت در اوایل دهه ۲۰۰۰ مقایسه کرده و «حباب سرمایه‌گذاری در حوزه AI» را نوع مطلوبی از حباب دانست چراکه برخلاف حباب‌های مالی، این روند ماهیت صنعتی و زیرساختی دارد و در نهایت، به بهبود توانایی‌های جامعه منجر خواهد شد.
وی افزود: «تمرکز بر ایجاد زیرساخت‌های مداری برای داده‌پردازی و استفاده از منابع انرژی بیرون از زمین، بخشی از راهبردی است که بزوس، آن را گامی به سوی تسهیل سکونت انسان در فضا می‌داند.»
از منظر فنی و اقتصادی، طرح «بزوس» می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی داشته باشد. انتقال بخشی از زیرساخت‌های انرژی‌بر مانند مراکز داده به مدار زمین، از یک سو دسترسی به انرژی پاک و نامحدود خورشیدی را ممکن می‌کند و از سوی دیگر، کاهش آلودگی حرارتی و مصرف منابع زمینی را در پی دارد. با این حال، چالش‌هایی همچون هزینه‌های عظیم تحقیق و توسعه، نیاز به فناوری‌های پایدار برای ساخت و نگهداری این مراکز، مدیریت پسماند فضایی و مسائل امنیتی و حقوقی در حوزه مالکیت و بهره‌برداری از منابع فضایی باید حل شوند. اگر این ایده‌ها به اجرا برسد، ممکن است نقطه عطفی در مسیر توسعه تمدن انسانی و ورود عملی به عصر سکونت و فعالیت‌های اقتصادی در فضا باشد؛ اما تحقق آن نیازمند هم‌افزایی جهانی، سرمایه‌گذاری گسترده و ابتکار در حوزه زیرساخت‌هاست.