تلاش برای تحقق رویای فرزندآوری
روباتهایی که جنین میپرورند
آرزوکیهان
گروه علم وفناوری
خبر ساخت اولین روبات انساننمای باردار با رحم مصنوعی در چین تنها چند روز پس از انتشار، به عنوان یک خبر دروغ و جعلی رد شد، اما این بدان معنا نیست که بشر از رویای رشد جنین در خارج از بدن مادر دست کشیده است. چندی پیش شرکت چینی «کایوا تکنولوژی» مدعی شد «روبات انساننمای باردار» میتواند تا سال 2026، بارداری کامل را با هزینهای حدود ۱۴هزار دلار ممکن سازد؛ رقمی که به مراتب کمتر از روشهای سنتی رحم اجارهای است. این ادعا اولین بار توسط «ژانگ چیفنگ»، بنیانگذار این شرکت، در «کنفرانس جهانی روباتیک ۲۰۲۵» مطرح شد، اما اندکی بعد معلوم شد این ادعا بیاساس است هرچند نمیتوان از این موضوع صرفنظر کرد که تلاش برای تحقق رویای رشد جنین خارج از بدن مادر، در آزمایشگاههای پیشرفته جهان در حال شکلگیری است.
کیسههای زیستی
سالهاست که پژوهشگران آمریکایی بیسروصدا، با هدف رشد جنین گوسفند درون کیسههای زیستی مصنوعی روی پروژهای واقعی کار میکنند؛ پروژهای که نویدبخش تحولی بنیادین در روشهای باروری انسانی در دهههای آینده خواهد بود و میتواند به کابوس ناباروری، پایان بخشد. پژوهشگران «بیمارستان کودکان فیلادلفیا» در آمریکا نیز سامانهای به نام EXTEND ساختهاند؛ نوعی «کیسه زیستی» پر از مایع که از برههای نارس برای چندین هفته نگهداری کرد و آنها را زنده نگه داشت. در فاز مطالعاتی، رشد مغزی و تکامل اندامها در این کیسه ادامه یافت و بسیاری معتقدند که این موضوع، میتواند امید تازهای برای نجات نوزادان بسیار نارس باشد.
راهکار فناورانه ژاپن سالمند
البته تنها آمریکا نیست که تلاش میکند نوزادان را در «کیسه زیستی» رشد دهد بلکه کشورهای دیگری همچون چین، ژاپن، اسپانیا و هلند نیز تلاش دارند در چنین پروژههایی حضور فعال داشته باشند. ژاپن که با بحران پیری جمعیت و کاهش شدید نرخ زاد و ولد مواجه است، سرمایهگذاری در رحمهای مصنوعی را بخشی از استراتژی ملی خود برای افزایش فرزندآوری برای همه شهروندان میداند. حتی در تابستان ۲۰۲۵، دولت این کشور برای اولین بار اجازه داد جنین انسانی در آزمایشگاه از سلولهای بنیادی و بینیاز از تخمک و اسپرم تولید شود؛ اقدامی که میتواند تعریفی تازه از زیستشناسی تولید مثل را رقم بزند. این ایده طی ماههای اخیر تیتر بسیاری از رسانهها را به خود اختصاص داد ولی ورای جنجالهای خبری، پیشرفتهای واقعی در عرصه رحم مصنوعی، بیشتر در حوزه مراقبت از نوزادان نارس رخ داده است.
در اروپا نیز مرکز BCNatal در بارسلون سامانهای موسوم به «جفت مصنوعی» را طراحی کرده که توانست جنین گوسفند را حدود دو هفته در شرایطی شبیه رحم زنده نگه دارد. با توسعه این روش، دانشمندان اسپانیایی تصمیم دارند بین سالهای 2027 - 2028 اولین آزمایشهای انسانی را روی نوزادان بسیار نارس آغاز کنند. هلند نیز از این جریان عقب نمانده و در «هفته طراحی آینده نگر» آمستردام، نمونهای مفهومی از رحم مصنوعی رونمایی شد که میتواند نوزادان نارس بین ۲۴ تا ۲۸ هفته را در محیطی شبیه کیسه آمنیوتیک نگهداری کند. با وجود همه این پیشرفتها، دانشمندان هشدار دادهاند که بارداری کامل بیرون از بدن انسان به مراتب پیچیدهتر از زنده نگه داشتن نوزاد نارس است چرا که باید مواردی همچون تغذیه جنین، ایمنی مادر و جنین و همچنین محافظت از جنین در برابر عفونت مورد توجه قرار بگیرد که هنوز علم درک کاملی از آنها ندارد.
مخالفان بارداری بیرون از بدن مادر
هرچند تولد کامل در ماشین فعلاً تقریباً ناممکن است ولی درمجموع ایده رشد جنین در خارج از بدن مادر، مخالفانی هم دارد. به عنوان مثال اتحادیه اروپا به حوزه موارد اخلاقی و حقوقی پیامد چنین فناوریهایی ورود کرده است. همچنین هرچند شایعه «روبات بارداری» درچین سر و صدای جهانی به پا کرد، اما قوانین این کشور اجازه رشد جنین بیش از ۱۴ روز را در خارج از بدن مادر نمیدهد. در بریتانیا نیز نظرسنجی سال ۲۰۲۵ نشان میدهد بیش از نیمی از مردم با رشد کامل جنین در خارج از بدن زن مخالفند اما دراین میان، نیمی از جوانان ۱۸ تا ۲۴ سال، موافق چنین فناوریهایی بویژه برای نجات جان نوزادان نارس بودند.
از بیش از یک قرن پیش که «جی. بی. اس. هالدین»، فیلسوف بریتانیایی اصطلاح تولد بیرون از رحم را ابداع کرد تاکنون، متفکران نگران مفاهیم مادر، پدرو خانواده هستند و همچنان این پرسش پابرجاست که آیا درآینده زایمان به کالایی تجاری تبدیل خواهد شد وچه بر سر مفهوم مادرانگی میآید.
