سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران گفت توافق قاهره دیگر برای وضعیت موجود کارآیی ندارد. این توافق که در فضای پرتنش پس از حملات نظامی به مراکز هسته‌ای ایران و در سایه نگرانی‌های امنیتی امضا شد، اکنون بنا بر اظهارات تازه‌ وزیر امور خارجه ایران دیگر پاسخگوی شرایط جدید نیست و از کارآیی افتاده است. او روز گذشته در نشست رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور اعلام کرد: «توافق قاهره برای وضعیت فعلی کارآیی ندارد و تصمیم جدید ایران درباره نوع همکاری با آژانس به‌زودی اعلام خواهد شد.»
ریشه‌های این تصمیم به سلسله تحولاتی بازمی‌گردد که از زمان حمله پهپادی به تأسیسات هسته‌ای نطنز آغاز شد و به تصویب «قانون الزام دولت ایران به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در مجلس شورای اسلامی انجامید؛ قانونی که تنها یک روز پس از آتش‌بس میان تهران و تل‌آویو در جنگ ۱۲روزه تصویب شد و در عمل، ترتیبات پیشین همکاری میان ایران و آژانس را از اساس دگرگون کرد. در چنین فضایی، تهران بر این باور بود که ادامه‌ همکاری با آژانس بدون بازتعریف چهارچوب‌های امنیتی و حقوقی، می‌تواند آسیب‌پذیری کشور را افزایش دهد. از همین رو، مجموعه‌‌ای از مذاکرات فشرده میان ایران و آژانس با میانجی‌گری مصر آغاز شد و سرانجام در قاهره، عراقچی و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس سندی را امضا کردند که «شیوه‌نامه همکاری تازه» میان دو طرف محسوب می‌شد.
 
تفاهمی بر اساس دغدغه تهران
این توافق اگرچه در ظاهر به تثبیت نوعی توازن شکننده میان تعهدات فنی ایران و الزامات نظارتی آژانس انجامید اما از همان آغاز نیز در بستری شکننده و موقتی شکل گرفت. تصمیم اروپا برای فعال‌‌سازی مکانیسم ماشه از جمله نشانه‌هایی بود که یادآور شد این تفاهم دیپلماتیک دیر یا زود دوام نخواهد آورد. اکنون با بازگشت رسمی تحریم‌های شورای امنیت و فعال شدن کامل سازوکار اسنپ‌بک، همان دغدغه‌ای که توافق قاهره بر پایه‌ آن بنا شده بود، یعنی ایجاد ثبات در همکاری‌های فنی در شرایط تهدید، بار دیگر به نقطه‌ آغاز بازگشته است. عراقچی در سخنان خود با اشاره به همین دگرگونی‌ شرایط تأکید کرد «اجرای مکانیسم ماشه همه شرایط را تغییر داده است» و افزود: «چنان ‌که حمله نظامی موجب شد چهارچوب همکاری پیشین قابل تداوم نباشد، اکنون نیز با بازگشت تحریم‌ها و افزایش تهدیدهای سیاسی، توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای روابط ایران و آژانس باشد.» او همچنین یادآور شد که در زمان امضای توافق در قاهره، آژانس نیز پذیرفته بود که «به دلیل تغییر شرایط میدانی، نیاز به تعریف چهارچوب جدیدی از همکاری وجود دارد.» اما امروز در وضعیتی که نظام تحریم‌ها دوباره احیا شده و فضای اعتماد متقابل بیش از پیش فرسوده است، همان چهارچوب جدید نیز از نفس افتاده است. سخنان وزیر خارجه ایران را می‌توان نشانه‌ای از ورود تهران به مرحله‌ی تازه‌ای از بازتعریف روابط خود با آژانس دانست. اگر توافق قاهره تلاشی برای بازسازی اعتماد در سایه تهدید بود، اکنون سخن از مدیریت بی‌اعتمادی در شرایط بازگشت فشار است. چنین تغییری می‌تواند مسیر آینده‌ تعاملات هسته‌ای ایران را متحول کند و بار دیگر مسأله‌ نظارت آژانس را به یکی از کانون‌های اصلی چالش میان تهران و غرب بدل سازد.

برش

آمریکا هیچ شرط غیر هسته ای را به ایران اعلام نکرده است
سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران با تأکید بر اینکه «پیام‌هایی به شکل مستقیم، غیرمستقیم یا از طریق واسطه‌ها بین ما و طرف آمریکایی تبادل شده، اما هیچ‌گاه هیچ موضوعی غیر از موضوع هسته‌ای مورد گفت‌وگو نبوده است»، درباره گزارش‌های رسانه‌ای مبنی بر اینکه آمریکا چهار شرط را برای مذاکره با ایران از جمله شروط غیرهسته‌ای گذاشته است، گفت: «شرط‌‌هایی که در رسانه‌ها مدعی شدند گذاشته شده، هیچ‌کدام رسماً به ما گفته نشده است. ما در ماه‌های اخیر فقط درباره موضوع هسته‌ای با آمریکایی‌ها صحبت داشتیم؛ البته به‌صورت غیرمستقیم. پیام‌هایی به شکل مستقیم، غیرمستقیم یا از طریق واسطه‌ها بین ما و طرف آمریکایی تبادل شده، اما هیچ‌گاه هیچ موضوعی غیر از موضوع هسته‌‌ای مورد گفت‌وگو نبوده است.» وی افزود: «در این تبادلات، پیشنهادات ما کاملاً روشن بود و فکر می‌کنیم اگر به پیشنهاد ما توجه می‌شد و فرصت برای دیپلماسی به این شکل از بین نمی‌رفت یا محدود نمی‌شد، دستیابی به یک راه‌حل مذاکره‌شده و دیپلماتیک دور از دسترس نبود. اکنون هم چنین امکانی وجود دارد، به‌شرط آن‌که طرف مقابل با حسن نیت وارد مذاکراتی شود که منافع متقابل طرفین را در بر داشته باشد.» عراقچی در ادامه اظهار کرد: «تفاوت شرایط امروز با گذشته این است که یک موضوع جدید به آن اضافه شده است؛ اقدامی که در شورای امنیت انجام دادند. همان‌طور که پیش‌تر گفتم، این اقدام هرگونه مذاکره آینده را سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌کند و دستیابی به یک راه‌ حل توافق ‌شده را دشوارتر خواهد ساخت.» او با بیان اینکه از نظر ما، نقش دیپلماسی هیچ‌گاه قابل حذف یا نادیده گرفتن نیست، ادامه داد: ما به تلاش‌های خود ادامه خواهیم داد، اما با توجه به تغییر شرایط چه پس از تهدید و حمله نظامی و چه پس از اجرای اسنپ‌بک، مذاکرات آینده قطعاً مانند گذشته نخواهد بود.» عراقچی همچنین در ارتباط با نحوه تعامل ایران با سه کشور اروپایی و آینده تعامل با این کشورها گفت: «سه کشور اروپایی به خیال خودشان اهرمی در دست داشتند، اهرم اسنپ‌بک و تهدید به اجرای آن می‌کردند. حالا این اهرم را به کار گرفتند و نتیجه‌اش را هم دیدند؛ هیچ اتفاقی نیفتاد که بتواند مشکلی را حل کند و صرفاً دیپلماسی را سخت‌تر و پیچیده‌تر کردند.»