برسام جنتی
گروه علم و فناوری

پژوهشگران در قالب یک پروژه بزرگ چندملیتی، موفق به کشف یکی از شگفت‌انگیزترین رازهای زمین‌شناسی در بستر اقیانوس اطلس و در نزدیکی سواحل نیوانگلند(شمال شرق آمریکا) شدند؛ مخزن عظیمی‌از آب شیرین که در اعماق دریا مدفون شده و البته حالا این کشف سؤالات بیشتری برای دانشمندان ایجاد کرده است. سؤالاتی همچون منبع این آب کجاست و حجم آن چقدر است؟ این آب شیرین برای چه مدت در دل اقیانوس پنهان مانده است و...
این پروژه بزرگ با همکاری ۴۱ دانشمند از رشته‌های مختلف و کشور‌های گوناگون به مدت ۷۴ روز در دریا ادامه یافت. «ربه‌کا رابینسون»، از دانشمندان فعال در این پروژه می‌گوید: «نمونه‌برداری از آب شیرین زیر بستر اقیانوس در چنین مقیاسی، در تاریخ حفاری علمی‌اقیانوس‌ها بی‌سابقه است. به‌طور معمول، میزان شوری رسوبات زیر بستر دریا تقریباً مشابه آب بالای آن است. اما در نزدیکی سواحل نیوانگلند، برخلاف انتظار، مخزن عظیمی‌از آب شیرین در دل اقیانوس پنهان شده است.»
تازگی آب برای این دانشمند بسیار شگفت‌آور بوده و دراین باره می‌گوید: «انتظار نداشتم مزه آن، تا این حد به آب آشامیدنی نزدیک باشد. آنچه یافتیم تقریباً در سطح آبی بود که از شیرهای خانگی جاری می‌شود. تیم ما برای انجام این کار از یک شناور بالابر ۱۸۵ فوتی مجهز به دستگاه حفاری فشرده استفاده کرد و توانست بیش از ۵۰ هزار لیتر آب را از لایه‌های مختلف زیر بستر اقیانوس استخراج کند.» به گفته «ربه‌کا رابینسون»، بزرگ‌ترین چالش، پمپاژ حجم زیادی از آب زیرزمینی بدون ریزش چاه‌های اعماق اقیانوس بود. بنابراین تیم مجبور بود با دقت انتخاب کند که کدام منطقه را پمپاژ کند، میزان شدت جریان پمپاژ چقدر باشد و تجهیزات در چه مکانی قرار داده شود.
یکی از اهداف اصلی «رابینسون»، مطالعه تاریخ نیتروژن موجود در این مخزن آب‌ شیرین بود چراکه اعتقاد دارد تمام موجودات زنده برای بقا به نیتروژن نیاز دارند. علاوه بر این، چرخه نیتروژن نشان می‌دهد چه نوع پردازش‌های میکروبی در طول مسیر جریان آب رخ داده است و درک این فرآیندها می‌تواند بخشی از تاریخ این مخزن مرموز را برای محققان آشکار کند.
 این دانشمند در آزمایشگاه ترکیب شیمیایی نمونه‌ها را بررسی کرد تا دریابد این عنصر حیاتی چگونه در طول زمان و در چرخه حیات تغییر کرده است. این محقق زیست دریایی، با استفاده از دستگاه طیف‌سنج جرمی‌نسبت ایزوتوپی، غلظت و ترکیب ایزوتوپی نیتروژن را در طول پروژه اندازه‌گیری کرد و هم‌زمان، گروهی دیگر از پژوهشگران با استفاده از ایزوتوپ‌هایی مانند کربن۱۴ و هلیوم۴، برای محاسبه و تعیین سن دقیق آب‌ تلاش کردند. هرچند دانشمندان با اجرای این طرح بزرگ به پاسخ برخی از سؤالات خود دست یافتند ولی همچنان نمی‌دانند که آیا این آب بقایای یخچال‌های دوران یخبندان است که در بستر اقیانوس محبوس شده یا شبکه‌ای پیچیده از جریان‌های زیرسطحی، آب را طی هزاران سال به اینجا آورده است. آنچه مسلم است، کشف این مخزن شگفت‌انگیز نه‌تنها نگاه ما به زمین‌شناسی و چرخه آب را دگرگون می‌کند، بلکه دریچه‌ای تازه به منابع بالقوه آب برای آینده بشر می‌گشاید.