محدثه جعفری
گروه اجتماعی

دولت برای حمایت از سلامت کودکان ایرانی، طرح‎های مختلفی از جمله «مکمل‌یاری» و «امنیت غذایی» در کشور اجرا می‎کند تا با جلوگیری از کمبود ویتامین‎ها در بدن افراد در گروه‎های سنی مختلف، سوء‌تغذیه ده‌ها هزار کودکرا هم درمان کند. بر اساس آمارها، 135 هزار کودکی که مشکل سوء‌تغذیه داشتند، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شناسایی شدند و ماهانه بیش از یک میلیون تومان از طرف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به حساب سرپرست خانواده آنها واریز می‎شود. این وجه فقط باید صرف خرید اقلام خوراکی شود. طبق آمار رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، 40 درصد از کودکانی که طی یک سال گذشته تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌اند، روند نسبی بهبود سوء‌تغذیه را طی می‎کنند و شرایطشان بر اساس شاخص‎ها بهتر شده است.
دکتر احمد اسماعیل‎زاده، رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره طرح مکمل‌یاری توضیح می‎دهد:«آهن، روی، ویتامین D، ویتامین A، ید و... را مواد ریزمغذی‎ می‎نامند که در اقصی نقاط جهان افراد متعددی هستند که با کمبود این مواد به دلایل مختلف در بدنشان روبه‌رو هستند. این موضوع برای مردم ایران هم صدق می‎کند. مکمل‌یاری با مواد مغذی یکی از استراتژی‎های سازمان بهداشت جهانی برای مقابله با کمبود ریزمغذی‎ها در جامعه است. به همین دلیل این سازمان همواره توصیه می‎کند برای جبران این کمبودها، برنامه مکمل‌یاری، غنی‌سازی مواد غذایی و فرهنگ‌سازی برای تغذیه سالم در گروه‎های مختلف جامعه اجرا شود. وزارت بهداشت این سه راهکار مهم را برای مقابله با کمبود ریز‌مغذی‎ها در پیش گرفته که یکی از مهم‌ترین آنها مکمل‌یاری است که در حال حاضر برای تمام گروه‎های سنی در مراکز بهداشت کشور متناسب با نیاز آن گروه، مکمل‎ها رایگان در اختیارشان قرار می‎گیرد.»او درباره ارائه مکمل‎های مختلف به گروه‎های سنی متفاوت توضیح می‎دهد:«مکمل اسیدفولیک را از یک ماه قبل از اقدام به بارداری تا ماه چهارم به بانوان می‎دهیم. قطره آهن، مولتی‌ویتامین و قطره آ+د برای کودکان زیر دو سال است. برای سالمندان مکمل کلسیم داریم و در اغلب گروه‎های سنی مکمل ویتامین D در مراکز بهداشتی وزارتخانه رایگان در اختیار افراد قرار می‎گیرد. علاوه بر این مکمل‎ها که در مراکز بهداشتی توزیع می‎شود، با همکاری وزارت آموزش و پرورش مکمل آهن و ویتامین D برای دانش‎آموزان در مدارس توزیع می‎شود. با شروع مدارس، برای دختران متوسطه اول به مدت 16 هفته، هر هفته یک مکمل آهن برای جلوگیری از کم‎خونی در اختیار دانش‎آموزان قرار می‎گیرد. همچنین مکمل ویتامین D هم برای همه دانش‎آموزان بالای 12 سال، هر ماه یک مکمل در نظر گرفته می‎شود.»

اولویت اجرای مکمل‌یاری
 در مناطق کم‎برخوردار
تأمین هزینه‎های مکمل‌یاری بار مالی بسیاری بر دوش وزارت بهداشت می‎گذارد. رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با تأیید این موضوع می‎گوید:«با اینکه تأمین این مکمل‎ها هزینه زیادی را به سیستم بهداشت و درمان کشور وارد می‎کند، اما همچنان کمبود ویتامین D و آهن را در اغلب گروه‎های سنی داریم. البته دلایل مختلفی را می‎توان برای این عدم اثرگذاری متصور شد. این احتمال هست دانش‎آموزان مکمل‎هایی را که به آنها داده می‎شود نمی‎خورند یا مشکلی در اثرگذاری مکمل‎ها وجود دارد. به همین دلیل تیم تحقیقاتی را بسیج کردیم تا علل عدم مصرف مکمل‎ها یا عدم اثرگذاری آنها را مورد بررسی قرار دهند تا بتوانیم بر اساس نتایج تحقیقات، استراتژی خودمان را تغییر دهیم. در این میان یا نوع مکمل، دوز آن یا روش ارائه به دانش‎آموزان را تغییر می‎دهیم تا مکمل‎هایی که میلیاردها تومان به سیستم بهداشتی کشور هزینه تحمیل می‎کنند، اثربخشی لازم را در جامعه داشته باشند.»
به گفته او، با وجود تمام تلاش‎هایی که در زمینه اجرای مکمل‌یاری در کشور انجام می‎شود، متأسفانه اعتبارات برای تکمیل برنامه‎ها محدود است و اولویت وزارت بهداشت اجرای این طرح برای مدارس، کودکان زیر دو سال و زنان باردار است. او می‌گوید:«به دانشگاه‎های علوم پزشکی تأکید کردیم حتماً این موارد رعایت شود. پروژه مکمل‌یاری برای اجرای کامل، اعتبارات زیادی می‎طلبد به همین دلیل برای برخی از گروه‎های سنی نمی‎توانیم همه مکمل‎ها را تأمین کنیم؛ بویژه در مناطق شهری که مراجعه‌کنندگان تا حدودی توانایی تأمین مکمل‎ها را دارند، در آن مناطق مکمل‌یاری به شکل رایگان انجام نمی‎شود. مثلاً در شهر تهران به مراکز بهداشتی که مراجعه کنید، در بسیاری از آنها شاید مکمل نباشد، اما در مناطق کم‎برخودار و روستایی طبق دستور، مکمل‎هایی برای گروه‎های سنی تعریف شده وجود دارد و طبق برنامه‌ریزی به مردم ارائه می‎شود.»

مکمل‌یاری با «روی» 
برای افزایش قد دانش‌آموزان
دکتر اسماعیل‎زاده درباره کمبود روی در جامعه هم می‎گوید:«با توجه به شیوع کمبود روی در جامعه، طرح تحقیقاتی را به شکل پایلوت در یکی از استان‎های کشور کلید زدیم. به دنبال این هستیم برای دانش‎آموزان مدارس استان مورد نظر، مکمل‌یاری با روی را اجرا کنیم تا دریابیم با چه دوزی، چه توالی و در هفته چند بار استفاده کنیم که روی رشد قدی دانش‎آموزان اثرگذار باشد. کمبود روی از زمان‎های قدیم در ایران بوده و در حال حاضر هم شیوع پیدا کرده است. با اجرای آزمایشی طرح مکمل‌یاری و نتیجه اثربخش بودن آن، احتمال دارد در چند سال آینده مکمل‌یاری با روی هم به برنامه مکمل‌یاری کل کشور اضافه شود.»مکمل مگادوز ویتامین A یکی دیگر از طرح‎های مکمل‌یاری وزارت بهداشت است. رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت در این‎باره توضیح می‎دهد:«این مکمل، مگادوز ویتامین A است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن توسط سیستم بهداشت ارائه و برای کودکان دو تا 5 سال هر شش ماه یک‌بار، یک مگادوز داده می‎شود. این مکمل می‎تواند سبب بهبود رشد و تکامل کودک شود و هم می‎تواند سیستم ایمنی بدن کودک را تقویت کند. ارائه این مکمل جزو برنامه وزارت بهداشت بوده و هم‌اکنون به شکل رایگان اجرا می‎شود.»

طرح امنیت غذایی
 برای 135 هزار کودک ایرانی
دکتر اسماعیل‎زاده در پاسخ به این موضوع که شنیده شده برخی از دانش‎آموزان در مناطق کم‎برخوردار به علت گرسنگی در مدارس از هوش می‎روند، می‎گوید:« تاکنون چنین گزارشی به دست ما نرسیده است. وزارت بهداشت در تمام مناطق کشور از روستا گرفته تا دورافتاده‎ترین مناطق، خانه بهداشت دارد و بهورزان و کارشناسان تغذیه مستقر هستند و مرتب پایش می‎کنند. تاکنون گزارشی از هیچ دانشگاه علوم پزشکی نداشتیم که بگوید کودکی به علت سوء‌تغذیه در مدرسه از هوش رفته است. وزارت بهداشت علاوه بر طرح مکمل‌یاری برای حمایت تغذیه‌ای از کودکان مبتلا به سوء‌تغذیه، طرح امنیت غذایی کودکان را با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اجرا می‎کند. ماهانه بیش از یک میلیون تومان کارت‎های سرپرستان خانوار این کودکان شارژ می‎شود که فقط می‎توانند با آن اقلام غذایی خریداری کنند. البته پرداختی‎ این طرح با کالا‌برگ متفاوت است.»
رئیس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با اشاره به بودجه سه هزار میلیارد تومانی دولت برای طرح امنیت غذایی توضیح می‌دهد:«این طرح به موضوع سوء‌تغذیه کودکان کمک بسیاری کرده به طوری که 135 هزار کودک مبتلا به سوء‌تغذیه در کشور شناسایی شده و تحت پوشش این برنامه قرار گرفته‎اند. حالا اثربخشی این طرح حدود 40 درصد عنوان شده است، یعنی 40 درصد کودکانی که طی سال گذشته مبتلا به سوءتغذیه بودند، با قرار گرفتن در طرح امنیت غذایی، روند سوءتغذیه آنها روبه بهبودی رفته است. همه به دنبال کمک به جامعه هستیم و نباید با انتشار مطالبی ذهن مردم را خراب کنیم. خبرنگاران اگر با چنین مواردی برخورد کردند، حتماً به ما گزارش دهند تا بررسی کنیم. از هوش رفتن کودک در مدرسه می‎تواند هزار دلیل داشته باشد، اگر ببینیم فردی مبتلا به سوءتغذیه باشد و تحت برنامه‎های حمایتی وزارت بهداشت قرار ندارد، این وزارتخانه حتماً فرد را زیر پوشش برنامه تغذیه‎ای قرار خواهد داد.»