معاون معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری:
مسیر دانشبنیانها را هموارتر کردیم
محبوبه ستارزاده
گروه علم و فناوری
امروزه فناوریهای نوین در همه بخشهای مختلف زندگی بشر رسوخ کرده و کشورها بخش عمده قدرت خود را از این فناوریها در بخشهای مختلف، از سلامت و آموزش گرفته تا حوزه نظامی، گردشگری و... میگیرند. در کشور ما نیز به موضوع علم و فناوری توجهی ویژه شده و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری به عنوان یک بازوی قدرتمند، مسئولیت حل چالشها و مشکلات فعالان این حوزه، شرکتهای دانشبنیان و استارتاپها در حوزههای مختلف و همراهی با آنان را به عهده دارد. نگاه این نهاد در دولت چهاردهم نسبت به دولتهای گذشته تغییر کرده و یکی از مواردی که به آن توجهی ویژه داشته و آثار این نگاه را در سال اول میتوان به روشنی دید، موضوع رشد اقتصاد دانشبنیان و توسعه زیرساختها در بخشهای مختلف علم و فناوری و مورد نیاز شرکتهای دانشبنیان کشور است.
توسعه آزمایشگاههای لبه دانش
شاید مهمترین اقدام مورد توجه معاونت علمی در دولت چهاردهم را بتوان زیرساختهای آزمایشگاهی مربوط به صنایع مختلف در کشور و هموارتر شدن مسیر فعالیت آنها دانست؛موضوعی که محمد جواد صدریمهر، معاون توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری در گفتوگو با «ایران»، آن را بسیار مهم میداند و میافزاید: «در گذشته ما امکان انجام بسیاری از آزمایشهای مهم و حساس که موجب ارزش آفرینی جدی در صنعت میشدند را در ایران نداشتیم. درواقع به دلیل نبود زیرساختهای آزمایشگاهی، مجبور بودیم برای انجام این آزمایشها، قطعات و مواد را به خارج از کشور ارسال کنیم که هم هزینه بالایی به کشور تحمیل میشد و هم پروسهای زمانبر بود.» به گفته وی، موضوع مهمتر این بود که گاه انجام این آزمایشها در خارج از کشور منجر به ازبین رفتن محرمانگی اطلاعات مربوط به قطعات و مواد صنعتی میشد.
صدری مهر در ادامه میافزاید: «با توجه به اهمیت این موارد، موضوع به صورت ویژه در سال گذشته در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری قرار گرفت و برای توسعه شبکه آزمایشگاهی معاونت با اولویت آزمایشگاههای «های تک» و با فناوری بالا و آزمایشگاههای لبه دانش، تلاشی جدی انجام گرفت.»
معاون توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی توضیح میدهد که قسمت عمده این توسعه، با حمایت معاونت و توسط خود صنایع و با استفاده از ظرفیت اعتبار مالیاتی آنها درحال انجام است. به این ترتیب، آزمایشگاههای لبه دانش در کنار صنایع درحال ایجاد شدن هستند. به گفته صدری مهر، این آزمایشگاهها بخشی از شبکه آزمایشگاهی کشور محسوب میشوند و درنهایت، نه تنها آن صنعت خاص، بلکه بقیه شبکه دانشبنیان کشور هم میتوانند از این تجهیزات به صورت اشتراکی بهره بگیرند.
این مسئول در ادامه میگوید: «درواقع موضوع ارتقای سطح شبکه آزمایشگاهی کشور به آزمایشگاههای «های تک» و با «فناوری بالا»، موضوعی بسیار کلیدی در رشد اقتصاد دانشبنیان محسوب میشود که در یک سال گذشته بسیار سرعت گرفته است و میتوان آن را یکی از دستاوردهای بزرگ دولت چهاردهم در حوزه صنایع و توانمندسازی شرکتهای دانشبنیان دانست.»
استقرار دانشبنیانها در ناحیههای فناوری
معاون توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی، دومین موضوع در زمینه زیرساختها که در سال گذشته ازسوی معاونت مورد توجه ویژه قرار گرفته را بحث ایجاد ناحیههای فناوری میداند. صدری مهر میافزاید: «در دولت چهاردهم ایجاد این ناحیهها با مشارکت معاونت و شرکت شهرکهای صنعتی در دستور کار قرار گرفت و مقرر شد در کنار هر شهرک صنعتی بزرگ، یک ناحیه فناوری ایجاد شود.» به گفته وی، این ناحیههای فناوری مختص استقرار شرکتهای دانشبنیانی هستند که میتوانند تکمیلکننده زنجیره ارزش صنایع هدف در آن شهرک صنعتی باشند. درواقع این ناحیههای فناوری، بسیار هدفمند و کاملاً بر اساس موضوع شهرکهای صنعتی و کنار آنها ایجاد خواهند شد.
صدری مهر میافزاید: «در این مسیر، صنایع هدف و صنایع بزرگتر موجود در شهرکهای صنعتی، شناسایی میشوند و تکمیل زنجیره ارزش آنها چه در صنایع پشتیبان و چه در صنایع تبدیلی و تکمیلی، هدف قرار داده میشوند. به بیان دیگر شرکتهای دانشبنیانی که میتوانند این موارد را کامل کنند، به راحتی در این ناحیههای فناوری مستقر میشوند.»
رونق تحقیق و توسعه دانشبنیانها
این مقام مسئول در معاونت علمی معتقد است در بحث ایجاد ناحیههای فناوری، علاوه بر استقرار شرکتهای دانشبنیان مرتبط، موضوع دیگری هم مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده است تا یک حلقه تقویت کننده صنعت و دانشبنیانها کنار یکدیگر شکل بگیرند، اما چگونه؟ صدری مهر میگوید: «یکی از بحثهای مهم و مطرح در این ناحیههای فناوری، این است که گردش اعتبار مالیاتی صنایع فعال در یک شهرک صنعتی، در ناحیه فناوری همان شهرک باشد. این موضوع سبب میشود قسمتی از مالیات هر شهرک صنعتی، به ناحیه فناوری آن شهرک تزریق و صرف تحقیق و توسعه(R&D) شرکتهای دانشبنیان مستقر در این ناحیه شود.» به گفته وی، درنهایت، خروجی این تحقیق و توسعه، به همان شهرک باز میگردد و موجب توسعه همان شهرک نیز خواهد شد. این موضوع در سالجاری در 5شهرک صنعتی بزرگ آغاز شده و تا پایان سال1404 و اعلام نتیجه اولیه، شهرکهای صنعتی بعدی نیز هدفگذاری میشوند تا بتوان در استانهای مختلف، شهرکهای صنعتی بزرگ برای شکل گرفتن ناحیههای فناوری کنار آنها انتخاب کرد.
صدری مهر این ناحیههای فناوری را مدل ارتقایافتهای از خوشههای فناوری میداند که در سالیان متمادی در دنیا ایجاد و تست شدهاند و میافزاید: «ما نیز بر اساس تجربه جهانی و با همکاری شرکت شهرکهای صنعتی، مدلها را به صورت هدفمند تعریف و بهروزرسانی و کار را آغاز کردهایم.»
ایجاد ناحیه بینالمللی هوش مصنوعی
معاون توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی یکی دیگر از مهمترین اقدامات معاونت علمی در سال اول دولت چهاردهم را ایجاد ناحیه فناوری هوش مصنوعی میداند. صدری مهر در ادامه، بدون اشاره به نام کشورهای همکار، میگوید: «این ناحیه به منظور توسعه هوش مصنوعی در کشور و به صورت بینالمللی و چندملیتی و با حضور کشورهای مختلف شکل خواهد گرفت. مقدمات این موضوع در معاونت علمی شکل گرفته و طی توافقهایی با کشورهای همکار، کار کلید خورده است.» وی میافزاید: «با توجه به اینکه انتظار میرود تا پایان سال 1404 شاهد افتتاح این ناحیه نوآوری هوش مصنوعی باشیم، مکان این ناحیه فناوری خاص و نام کشورهای همکار در زمان رونمایی از این طرح بزرگ عنوان خواهد شد.»
تجهیز زیرساختهای یکپارچه پردازشی
صدری مهر معتقد است معاونت علمی برای توسعه هوش مصنوعی در کشور در حال انجام یک کار زیربنایی بسیار بزرگ و جدی است. به گفته این مقام مسئول در معاونت علمی ریاست جمهوری، در بخش تجهیز زیرساختهای هوش مصنوعی بخصوص ظرفیت پردازندههای هوش مصنوعی و
(GPU farms)مزارع پردازنده جی پی یو فارمها کارهای بزرگی درحال انجام است.
معاون توسعه اقتصاد دانشبنیان معاونت علمی میافزاید: «اقدام بزرگ معاونت علمی، جلوگیری از ایجاد زیرساختهای پراکنده GPU بوده و امروز تقریباً میتوان گفت در کشور یک سیستم پردازش متمرکز بزرگ و یکپارچه داریم. بنابراین به جای اینکه هریک از فعالان این حوزه، یک زیرساخت وGPU جداگانه داشته باشند، همه زیرساختها واحد شده و فعالان این بخش از ظرفیت پردازش این زیرساخت یکپارچه بزرگ بهره میگیرند.»
