جواد صفوی
منتقد سینما

پانزدهمین دوره جشن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران که شنبه 8 شهریورماه در تالار «قلم» کتابخانه ملی برگزار شد، به دلایل متعدد یک رویداد بسیار مهم سینمایی و فرهنگی به شمار می‌رود. بانی و برگزارکننده این مراسم، انجمن منتقدان و نویسندگان آثار سینمایی ایران، از اعضای جامعه اصناف سینمایی ایران موسوم به خانه سینماست. اعضای این انجمن، بر خلاف دیگر صنوف خانه سینما که از جمله دست‌اندرکاران مستقیم ساخت و تولید فیلم‌های سینمایی هستند، نویسندگان و منتقدان مطبوعات و رسانه‌های کشور به شمار می‌روند؛ کسانی که وابستگی حقوقی به آثار سینمایی ندارند و بسیاری از آنها، با توجه به میزان حق‌التحریر و توان مالی مطبوعات در کشور، از این راه امرار معاش نمی‌کنند. آنچه این اعضا را به عنوان یک صنف در کنار دیگر صنوف سینما می‌شناساند، اهمیت و اعتبار «قلم» و نگاه تمیزدهنده سره از ناسره است که اینجا ذیل «نقد فیلم» معنی می‌شود. بنابراین جشنی که توسط این صنف به بررسی فیلم‌های یک دوره زمانی مشخص از تولیدات سینمای ایران می‌پردازد، به لحاظ وجاهت و وزن قلم‌های سینمایی و نگاه مستقل منتقدان، واجد ارزش و اعتباری ویژه و مشابه جوایز معتبری همچون گلدن‌گلوب، حلقه منتقدان فیلم نیویورک و لندن و جایزه فیپرشی است؛ ارزش و اعتباری که برگزیدگان ادوار مختلف این جشن به اهمیت آن واقف بودند و اغلب در لحظه دریافت جایزه خود از دست یکی از منتقدان، به آن اشاره کرده‌اند.
در پانزدهمین دوره جشن منتقدان، علاوه بر یاد درگذشتگان سینما و نقد سال‌های اخیر ایران، از جواد طوسی، منتقد فرهیخته و پیشکسوت سینما، فرشته صدرعرفایی و حسن پورشیرازی از بازیگران توانمند سینما تقدیر ویژه شد. تقدیر از حسن پورشیرازی با دعوت از همسرش مهناز افضلی مستندساز، اکتای براهنی و حامد بهداد، به بخشی ویژه از مراسم تبدیل شد. انجمن منتقدان با این تقدیر نشان داد منتقدان سینمای ایران، از همان شب نمایش ویژه فیلم «پیرپسر» در برج میلاد در حاشیه جشنواره فجر، بازی بی‌بدیل پورشیرازی در شاه‌نقش «غلام باستانی» را برای همیشه به حافظه سینمایی خود سپرده‌اند.
با نگاهی به اسامی برگزیدگان جوایز پانزدهمین دوره جشن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران که پس از کسب آرای داوری منتقدان عضو انجمن و به طور کاملاً صنفی و مستقل از پاکت‌ها بیرون آمد، مشخص شد منتقدان و نویسندگان به فیلم خوب «علت مرگ نامعلوم» ساخته علی زرنگار توجه ویژه‌ای داشته‌اند. تندیس بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه و دو دیپلم افتخار بازیگر نقش اول و مکمل مرد به «علت مرگ نامعلوم»، مرهمی بر این فیلم خوش‌ساخت، آن هم پس از سه سال معطلی در اخذ مجوز نمایش و کنار گذاشته شدن از چهلمین دوره جشنواره فجر بود. منتقدان خانه سینما به دور از هر گونه حواشی و برچسب زدن‌های غیرسینمایی، وظیفه خود را به عنوان منتقد در تشخص بخشیدن به ارزش‌های سینمایی این اثر سینمایی انجام دادند و مهر تأییدی بر کیفیت و نگاه سینمایی سازندگان آن داشتند.
«جنگل پرتقال» ساخته آرمان خوانساریان هم سه جایزه بهترین فیلم اول و بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن را گرفت. جوایزی که به میرسعید مولویان و سارا بهرامی اهدا شد که با در نظر گرفتن دیگر فیلم‌های فهرست داوری نشان داد که اعضای انجمن منتقدان برای به ثمر نشستن صحیح مرحله داوری و انتخاب سخت از میان نامزدها، تلاش فراوانی کرده‌اند.
پانزدهمین دوره مراسم انجمن منتقدان سینما به لحاظ زمان برگزاری و پس از سه سال توقف از سال 1404 و نیز وقفه‌ای دو ماهه به دلیل مسائل جنگ دوازده روزه، آن هم در شرایطی که ایران و جهان همچنان در گیر و دار تحولات مختلف است، رویدادی روحیه‌بخش و امید‌دهنده بود که جز با پیگیری بی‌وقفه اعضا و هیأت رئیسه انجمن منتقدان به ثمر نمی‌نشست. این رویداد فرهنگی نشان داد که می‌شود به واسطه هنر و فرهنگ، همچنان یکدل بود. تقدیر از خانم بیتا موسوی از اعضای انجمن که برخی از اعضای خانواده خود را در جنگ اخیر از دست داده بود و آرزوی حضور همه بازیگران به صحنه هنر کشور از جمله اتفاق‌های خوبی بود که در این مراسم رقم خورد. با وجود وجوه مثبت این جشن، باید نقدی بر تأخیر یک ساعت‌ونیمه در آغار مراسم و حضور بی‌دلیل افرادی از طرفداران بازیگرها و چهره‌ها لابه‌لای میهمان‌ها و منتقدان مدعو داشت که متناسب با شأن این برنامه نبود و به طور قطع در دوره بعدی این جشن شاهد آن نخواهیم بود.