علیه چپاول نگاهی به کارنامه نویسندگی واندانا شیوا

واندانا شیوا، فیزیکدان، اقتصاددان، فیلسوف، متفکر و فعال محیط زیست، سال ۱۹۵۲ در دهرادان هند؛ شهری کوچک در دامنه‌های هیمالیا به دنیا آمد تا به یکی از پیشروان جهانی در دفاع از حقوق کشاورزان و محیط‌زیست تبدیل شود. این زن نویسنده با استفاده از تحصیلات خود در زمینه فیزیک و فلسفه، به بررسی روابط پیچیده میان علم، فناوری و تأثیرات آن بر زندگی انسان‌ها و طبیعت پرداخته است. شیوا که در سال ۱۹۷۸ موفق به دریافت مدرک دکترای فلسفه از دانشگاه وسترن انتاریو (کانادا) شد، بنیاد تحقیقات علوم، فناوری و بوم‌شناسی (RFSTE) را در دهلی نو تأسیس کرد. از ابتکارات این بنیاد، برنامه کشاورزی ارگانیک، تحت عنوان «ناودانیا»، است که در سال ۱۹۹۱ به‌عنوان یک جنبش ملی برای حفاظت از تنوع و یکپارچگی منابع زنده، به‌ویژه بذرهای بومی، تأسیس شد. ناودانیا همچنین به تأسیس ARISE، یک اتحاد ملی برای کشاورزی ارگانیک، که گسترده‌ترین و پویاترین شبکه برای ترویج کشاورزی پایدار است، کمک کرده است. او که به‌عنوان یک اکولوژیست مردمی‌و از فعالان برجسته 
ضد جهانی شدن در سراسر دنیا شناخته می‌شود، ابتکار راه‌اندازی جنبش «دموکراسی زنده» و رهبری کمپین بین‌المللی «حقوق غذایی» را در کارنامه حرفه‌ای خود دارد که از حق دسترسی به غذای سالم و دانش و امنیت غذایی همه مردم حمایت می‌کند.
شیوا از مبارزان و مخالفان سرسخت سیاست‌های توسعه‌طلبانه شرکت‌های چندملیتی کشاورزی-غذایی و مهندسی ژنتیک است. او سال ۱۹۹۳ جایزه نوبل جایگزین را «به خاطر زنان و بوم‌شناسی در قلب گفتمان توسعه مدرن» دریافت کرد. از افتخارات شیوا عضویت در کمیته دادگاه راسل برای دفاع از فلسطین است؛ دادگاهی که کار خود را از ۴ مارس ۲۰۰۹ به منظور حمایت از فلسطینی‌ها آغاز کرد. شیوا یکی از مقامات برجسته دنیا در زمینه بوم‌شناسی اجتماعی، سال‌هاست که علیه فرآیندهای خصوصی‌سازی منابع طبیعی و اثرات منفی آزادسازی بازارها در کشورهای در حال توسعه، به ویژه هند، مبارزه می‌کند. او همچنین با اسلوفود (جنبش غذای آهسته) در پروژه بین‌المللی پرسیدیا همکاری می‌کند. هدف این جنبش ارتقا و حفظ غذاهای محلی، کشاورزی پایدار و فرهنگ غذا است.
او مبارزی خستگی‌ناپذیر برای حقوق کشاورزان، دهقانان و زنان است که ده‌ها کتاب تأثیرگذار در این حوزه‌ها تألیف و منتشر کرده است. از جمله آثار او می‌توان به «صلح با زمین- Making Peace with the Earth»، «فمینیست، جنگ‌های جدید جهانی شدن : بذر، آب و اشکال حیات - Globalization's New Wars: Seed, Water and Life Forms Feminist,»، «حاکمیت بذر، امنیت غذایی: زنان در خط مقدم مبارزه با محصولات تراریخته و کشاورزی شرکتی- Seed Sovereignty, Food Security: Women in the Vanguard of the Fight against GMOs and Corporate Agriculture»، «چه کسی واقعاً جهان را تغذیه می‌کند؟: شکست‌های تجارت کشاورزی و نوید بوم‌شناسی کشاورزی- Who Really Feeds the World?: The Failures of Agribusiness and the Promise of Agroecology»؛ «بیانیه‌هایی درباره آینده غذا و بذر- Manifestos on the Future of Food and Seed» اشاره کرد.
شیوا بیش از بیست جایزه بین‌المللی دریافت کرده است، از جمله جایزه معیشت درست (۱۹۹۳)، مدال ریاست جمهوری ایتالیا (۱۹۹۸)، جایزه اوریزون ۳۰۰۰ (اتریش، ۲۰۰۱)، کمک‌هزینه جان لنون-یوکو اونو برای صلح (۲۰۰۸)، جایزه صلح سیدنی (۲۰۱۰)، جایزه پل صلح، کلگری (۲۰۱۱)، و جایزه توماس مرتون (۲۰۱۱). او در سال ۲۰۱۲ همچنین برنده جایزه بزرگ فوکوئوکا شد.
شیوا به‌عنوان یک فمینیست و مدافع حقوق زنان، بر اهمیت نقش زنان در کشاورزی و حفاظت از منابع طبیعی تأکید می‌کند. او معتقد است زنان باید در خط مقدم مبارزات برای حاکمیت غذایی و حفاظت از محیط زیست قرار بگیرند. در این راستا، او تلاش‌های خود را برای ارتقای آگاهی عمومی‌و حمایت از کشاورزی پایدار و ارگانیک افزایش داده است. نقد و بررسی‌ها و واکنش‌ها به آثار شیوا نشان‌دهنده تأثیر عمیق او بر جنبش‌های اجتماعی و زیست‌محیطی است. جین گودال، سفیر صلح سازمان ملل، از او به‌عنوان صدایی قدرتمند و بی‌پروا در مبارزه با غول‌های شرکتی که جهان طبیعی را آلوده، تخریب و در نهایت نابود می‌کنند یاد کرده است.
از آخرین آثار شیوا هم می‌توان به «غذا، کشاورزی و سلامت : احترام به «آنام» - تنوع زیستی کشاورزی و حکمت غذایی سنتی هند/ Food, Farming & Health: Respecting "Annam” – Agricultural Biodiversity & Traditional Indian Dietary Wisdom» اشاره کرد که با همکاری دانشمندان ناودانیا نوشته است. از آثار این محقق هندی فقط «خاک نه نفت: عدالت محیط زیستی در زمانه بحران اقلیمی‌- Soil not oil » با ترجمه سیده فاطمه آقامیر و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی منتشر شده است.

صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و هشتصد و بیست و چهار
 - شماره هشت هزار و هشتصد و بیست و چهار - ۰۹ شهریور ۱۴۰۴