رضوانه رضایی‌پور
گروه سیاسی

در دولت اصلاحات که شما استاندار بودید، دکتر عارف در بخش ستادی دولت اصلاحات فعال بودند. سابقه آشنایی شما با دکتر عارف به چه صورت بود و در دوره مدیریتی، دکتر عارف را چگونه مدیری دیدید؟
من آقای دکتر محمدرضا عارف را فردی دانشگاهی، متخصص و اهل تقوا و انصاف می‌دانم. ایشان در میان اعضای باشگاه دولتمردان جمهوری اسلامی‌ایران که در دولت‌های مختلف گذشته و امروز حضور داشته‌اند، بدون شک یکی از شخصیت‌های عالم و فرهیخته این مجموعه است.
 
چنین توصیفی ناظر بر چه واقعیت یا رفتاری در دکتر عارف است؟
دکتر عارف شخصیتی وفادار به عهد و پیمان است. به این معنی که با همکاران خود و بویژه با مقامات مافوق خود همواره این وفاداری را حفظ کرده است. وفاداری به این معنی که اگر با شخصیتی عهد بسته‌اند که در مسیر اداره کشور یا سازمانی همراه ایشان باشند، این همراهی تا آخر خواهد بود. وفاداری در حوزه سیاسی هم به این معنی است که آقای دکتر عارف همیشه یک سیاستمدار اصلاح‌طلب باقی مانده‌اند و هیچ گاه از این اصلاح‌طلبی و اصول و مبانی آن عدول نکرده‌اند. البته ممکن است در عمل یا در جزئیاتی، برخی با ایشان اختلافاتی داشته باشند، اما باوجود این اختلافات باز هم نمی‌توان منکر شد که دکتر عارف در همه این سال‌ها، همین‌طور باقی مانده‌اند، یعنی اصلاح‌طلبی که قائل به مبانی اصولی خود در جمهوری اسلامی‌ایران است، اما نگاه خود به مردم و حل مشکلات مردم و نگاه به مردم به مثابه وارثان اصلی این انقلاب را کنار نگذاشته یا در این دیدگاه ایشان تغییری حاصل نشده است.
 
درباره دوره مسئولیت دکتر عارف در دوره اصلاحات، بویژه دوره‌ای که ایشان معاون اول آقای خاتمی‌بودند تقریباً چیزی گفته نمی‌شود. شما ایشان را چطور مدیری دیدید؟
دکتر عارف در دوره هشت ساله دولت اصلاحات در دو نقش کلیدی دولت، یعنی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و همچنین معاون اول رئیس‌جمهور فعالیت کرد. دکتر عارف نه تنها از اعتماد ویژه رئیس‌جمهوری وقت، آقای سیدمحمد خاتمی‌برخوردار بود، بلکه همواره تلاش کرد تا به گونه‌ای رفتار کند که برآیند اقدامات مثبت دولت به نام رئیس‌جمهوری ثبت و بازنمایی شود.
 
این مورد که اشاره کردید مربوط به دوره دستاوردهاست. هنگام بروز بحران‌ها یا مشکلات مدیریت دکتر عارف در دولت اصلاحات چگونه بود؟
آنچه که از تجربه هشت ساله دولت اصلاحات و عملکرد دکتر عارف می‌توانم بگویم، این است که در مواقعی که دولت با چالش‌ها و کمبود هماهنگی مواجه می‌شد، دکتر عارف به صورت کاملاً عملیاتی وارد می‌شد تا مسائل حل شود. و البته که سوابق نشان می‌دهد این مسائل حل می‌شد. ایشان تلاش می‌کرد انسجام لازم را در بدنه دولت حفظ کند و اگر این انسجام به دلایلی یا در مواردی از دست می‌رفت یا کمرنگ می‌شد، تلاش می‌کرد انسجام را به دولت بازگرداند.
 آیا در دولت چهاردهم که مانند دولت اصلاحات، دکتر عارف باز هم در مقام معاون اول رئیس‌جمهور فعالیت می‌کنند، باز هم این نقش انسجام‌بخش دیده می‌شود؟
به نظرم امروز هم می‌توان این روحیه و این نوع مدیریت را در سال اخیر که ایشان معاون اول رئیس‌جمهور دولت چهاردهم و در حقیقت اداره‌کننده هیأت وزیران است نیز به وضوح دید. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد که اغلب هم توجه نمی‌شود این است که دکتر عارف از ایفای نقش‌های صرفاً رسانه‌ای و یا ایفای نقش‌های صرفاً نمایشی و مسائلی از این دست پرهیز می‌کند و به جای آن بیشتر بر کارهای عملی و انجام وظایف واقعی تمرکز دارد. خصوصاً در شرایط بروز بحران‌ها، به صورت ناگفته و دیده نشده، هم در ‌راستای انسجام بخشیدن به دولت و هم اجرای درست وظایفش حرکت می‌کند. مسأله دکتر عارف هم در دولت اصلاحات و هم امروز در دولت چهاردهم این است که مسائل و مشکلات دولت حل شود، نه اینکه حل شدن این مسأله‌ها به نام خودش تمام شود. چون با حل شدن مسائل دولت، مشکلات کشور و مردم کمتر می‌شود و این دستاوردی است که قابل اندازه‌گیری نیست.
  
همان‌طور که شما اشاره کردید، برای این نقش انسجام بخش، ما بروز و ظهور نمایشی و تبلیغاتی از سوی دکتر عارف نمی بینیم. چطور می‌توان چنین تصویری از دکتر عارف و نقش او در دولت را دید؟
نمونه بارز این دلسوزی و عملکرد مسئولانه، دوران جنگ نابرابر اخیر است. دکتر عارف به‌صورت شبانه‌روزی تلاش کرد تا خدمات عمومی، مایحتاج و ارزاق همگانی به شکل مناسب تأمین شود. این واقعیتی است که بسیاری از آگاهان نسبت به مسائل کشور و دولت نسبت به آن اتفاق نظر و اذعان دارند. در اهمیت این مسأله، همین بس که تأمین این خدمات از اهمیت بالایی برخوردار بود، زیرا لازمه پشتیبانی از جبهه نظامی‌و دفاعی کشور بود. اما همان‌طور که گفتم، این‌گونه زحمات، همواره بدون نمایش رسانه‌ای اما با اثری ملموس برای دولت، کشور و مردم دنبال می‌شود که این نمایشی نبودن و رسانه‌ای نبودن، از ویژگی‌های بارز اخلاقی و مسئولیتی دکتر عارف است.
 
در مجموع رویه سیاسی ایشان در حوزه مدیریتی را چگونه ارزیابی می کنید؟
یکی از خصوصیات بارز دکتر عارف، رویکرد اخلاق‌مدارانه او در سیاست‌ورزی است. دکتر عارف اهل بازی‌های سیاسی معمول در میدان رقابت‌های سیاسی نیست و اساساً در این حوزه کاربلد و حرفه‌ای نیست. اما به جای این بازی‌های سیاسی معمول، با درآمیختن مدیریت سیاسی و نقش‌های اجرایی در مجموعه نظام حکمرانی تلاش می‌کند به گونه‌ای رفتار کند که از مسیر اخلاق و انصاف خارج نشود. این ویژگی شخصیتی او موجب احترام و اعتماد بسیاری از همکاران و مقامات شده است. به عبارت دیگر، تلقی بیرونی از نوع سیاست‌ورزی دکتر عارف نمی‌تواند دقیق باشد، چون دکتر عارف سیاست را برای حل مسأله می‌خواهد، نه برای نشان دادن حل مسأله. برای همین برای او، اینکه کاری پیش برود و مسأله‌ای حل شود، با ابزارهای توأم با اخلاق و تواضع و انصاف، مهم‌تر از اظهارنظرهای شاید بی‌ثمر در حوزه سیاسی است.
  
با چنین ترکیبی در دولت چهاردهم، یعنی مسعود پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهوری و محمدرضا عارف به عنوان معاون اول، چشم‌انداز شما از کار و برنامه دولت چیست؟
امیدوارم با همین انسجام فکری و مدیریتی و با همین دلسوزی که دکتر عارف نسبت به رئیس‌جمهوری و دولت دارد، در ادامه راه دولت چهاردهم نیز بتواند به عنوان نفر دوم دولت، مکمل قوی و مؤثر نقش رئیس‌جمهوری باشد. به باور من و بسیاری از کارشناسان سیاسی و مدیریتی، در شرایطی که اداره امور کشور در ابعاد مختلف با چالش‌ها، عدم تعادل‌ها و بحران‌هایی پیچیده روبه رو است، وجود همکاری همچون دکتر عارف بسیار ارزشمند است. در نهایت، برای هر دوی این همکاران دلسوز و مؤمن یعنی هم دکتر پزشکیان و هم دکتر عارف، آرزوی سلامتی، موفقیت و توفیق روزافزون دارم و در پایان تأکید می‌کنم که دکتر عارف نمادی از متخصصان متعهد و اخلاق‌مدار در عرصه مدیریتی کشور است که با دوری از هیاهوهای سیاسی صرف، به دنبال خدمت واقعی و پایدار به ملت ایران است.