با گذشت یک سال از آغاز به کار دولت، به عنوان عضو دولت و فعال سیاسی حاضر در ستاد انتخاباتی دکتر پزشکیان، عملکرد رئیس‌جمهوری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دکتر پزشکیان را می‌توان در سه ویژگی کلیدی خلاصه کرد: صداقت، شجاعت و اخلاق‌مداری. او عمیقاً به عدالت، اخلاق و صداقت پایبند است و بر اساس این اصول حکمرانی می‌کند. گفتمان فکری او در یک جمله چنین قابل بیان است: «جامعه‌ای اسلامی که عدالت در نظام حکمرانی آن جاری باشد و اخلاق بر حاکمانش حاکم باشد.» همکاران قدیمی او شهادت می‌دهند که دکتر پزشکیان هیچ‌گاه قدرت را فدای ارزش‌های اصیل خود نکرده و همیشه پایبند اصول اعتقادی‌اش باقی مانده است.
مبانی فکری دکتر پزشکیان ریشه در نهج‌البلاغه دارد و وفاداری او به این منبع، نشان‌دهنده پایبندی عمیق به اصول حکمرانی و اعتقادات دینی است. 
او سال‌ها بر اندیشه‌های حضرت امیر(ع) تمرکز کرده و آن را سرلوحه عمل خود قرار داده است. در عرصه اجتماعی، او بر انسجام و وفاق ملی تأکید دارد؛ انسجامی که نه از سر اجبار، بلکه بر پایه اختیار و پذیرش شکل می‌گیرد. به باور دکتر پزشکیان، جامعه ایران در چهار دهه گذشته از انشقاق آسیب دیده و انسجام واقعی به معنای کنار هم قرار گرفتن همه ظرفیت‌ها بدون حذف تکثر جامعه—رنگ، نژاد، مذهب یا جنسیت—است. توسعه پایدار، معیشت، امنیت و رفاه مردم تنها در بستر وفاق و انسجام ممکن است.
در حوزه اقتصادی، او بر عدالت توزیعی و کاهش شکاف طبقاتی تمرکز دارد و معتقد است منابع باید به طور عادلانه در اختیار همه مردم قرار گیرد. هر تصمیم اقتصادی به‌ویژه در حوزه انرژی و سوخت، باید به نفع طبقات فرودست باشد. تمرکز او تأمین معیشت و زیست شرافتمندانه مردم است و نه اقدامات امدادی یا تحقیرآمیز.
در عرصه سیاسی، دکتر پزشکیان بر همگرایی نحله‌های فکری و احزاب متکثر تأکید دارد تا توان مقابله با دشمن فراهم شود، بدون آنکه تکثر سیاسی حذف یا ادغام گردد. او معتقد است دولت باید هماهنگی میان گفتمان‌ها را ایجاد کند تا چالش‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه به‌طور مؤثر مدیریت شود و تقابل جای خود را به همگرایی دهد.
 
در یک سال گذشته برای ارتقای جایگاه وزارتخانه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
اولین کار و شاید مهم‌ترین کار، انسجام‌بخشی به دستگاه بود؛ یعنی تلاش کردیم انسجام، همگرایی، همنوایی و همدلی در کل ساختار داخلی شکل بگیرد. شاید اولین رسالت یک وزیر این کار باشد؛ زیرا تا وقتی همه انرژی‌ها کنار هم قرار نگیرند و رابطه هم‌افزایی پیدا نکنند، دستگاه به سمت هدف متعالی حرکت نمی‌کند. انسجام‌بخشی یعنی قرار گرفتن همه ظرفیت‌ها کنار هم برای هدف معین. نکته دوم مهم است که حرکت ما باید بر اساس برنامه باشد نه حرکت کور، برای تحقق این امر نظام برنامه‌ریزی را تعریف کردیم. نظام برنامه‌ریزی راهبردی الگوی معین دارد، ۶ ماه به صورت تمام‌وقت متمرکز کار و تمام ظرفیت را بسیج کردیم برای اینکه بتوانیم برنامه مدون ۵ ساله داشته باشیم. امروز دستگاه ما یک برنامه دوجلدی ۲۰۰۰ صفحه‌ای مدون دارد که بر اساس آن می‌دانیم در ۵ سال آینده چه راهبردی، چه برنامه و چه اقداماتی و با چه هزینه و چه منابع انسانی در تمام استان‌ها باید داشته باشیم.
 
جزئیات اقدامات در حوزه میراث فرهنگی چیست؟
برای نمونه می‌دانیم در تمام شهرها در چه بناهایی چه اقدامات مرمتی، صیانتی و در موزه‌ها چه اقداماتی باید صورت بگیرد. همه اقدامات لازم در حوزه گردشگری، صنایع‌دستی و سرمایه‌گذاری با جزئیات توضیح و تشریح شد. شعار اصلی ما این است که دولت متولی، بخش خصوصی و نهادهای مردمی متصدی باشند. تولی‌گری یعنی دولت باید ۳ کار انجام دهد؛ سیاست‌گذاری، حمایت‌گری و نظارت بر اجرای درست سیاست‌ها. بقیه باید کامل به بخش خصوصی، نهادهای مردمی و عمومی واگذار شود. مداخله‌گری دولت، دولت را در همه حوزه‌ها به انحراف می‌برد؛ مگر در حوزه‌های حاکمیتی و امنیت‌ ملی که امکان واگذاری نیست. بنابراین شاید خطای راهبردی ما در چهار دهه گذشته و در همه دولت‌ها تولی‌گری و همزمان تصدی‌گری بوده است. 
اقتصاددانان، بالای ۸۰ درصد ظرفیت دولت را همچنان تصدی‌گری می‌دانند که خطرناک است. در حوزه میراث فرهنگی نظام جامع میراث فرهنگی را تعریف کردیم، در این حوزه باید چند اقدام صورت بگیرد. اولین اقدام ثبت آثار میراث ‌فرهنگی هم به شکل ملی و هم در سطح جهانی است؛ یعنی شناسنامه دار کردن آثار. اخیراً ما ثبت دره خرم آباد را داشتیم. دره‌ای که ۶۳ هزار سال قبل بشر هوشمند در آن زیست می‌کرده است. بعد از ثبت، صیانت از آثار مهم است، باید از این آثار مراقبت کرد؛ زیرا هویت تمدنی شناسنامه ایران بدون میراثش بی معنی است. صیانت از این فرهنگ و تمدن رسالت اصلی دستگاه میراث فرهنگی است و نکته سوم مرمت؛ یعنی آثار باید به نحوی مراقبت و به نسل‌های بعدی منتقل شود.

در حوزه گردشگری خارجی چه برنامه‌ای دارید؟
در حوزه گردشگری مسأله اساسی گردشگری خارجی است. سفر داخلی به شکل خودکار شکل می‌گیرد، در نوروز ۳۶ میلیون و ۸۰۰ هزار سفر داشتیم. اما گردشگر خارجی مهم است. بر اساس گزارش یو ‌ان توریسم (سازمان جهانی توریسم) هر گردشگر خارجی یکهزار و ۱۹ دلار به طور متوسط درآمد برای کشور دارد؛ یعنی سال گذشته که ۷ میلیون و ۳۹۹ هزار گردشگر داشتیم، بیش از 7 میلیارد دلار درآمد نصیب کشور شد.
 
برای جذب گردشگر خارجی چه راهبردی دارید؟
برای گردشگر خارجی یک راهبرد معین تعریف کردیم؛ اولویت‌گذاری، هدف گذاری و عملیات برای تحقق هدف. بخشی از کشورها را با رئیس ‌جمهوری و بخشی را مستقل سفر کردیم. برای نمونه با تاجیکستان روابط را بازسازی کردیم، دوران نقاهت را پشت سر گذاشتیم، عادی‌سازی روابط، همگرایی و فعال شدن نظام گردشگری شکل گرفت. بعد با جمهوری آذربایجان گفت‌وگو شکل گرفت و توافق کردیم که گردشگری فعال شود. با ارمنستان، مسیر فعال شد. با گرجستان گفت‌وگو کردیم، رئیس ‌جمهوری محترم به ازبکستان رفتند و با ازبک‌ها توافق کردیم که مسیر را فعال کنیم. با روس‌ها گفت‌وگو و توافق کردیم که این مسیر فعال شود، بعد با امارات متحده عربی گفت‌وگو کردیم. با وزیر گردشگری عربستان برای تقویت گردشگری رایزنی کردیم که پیش از این پرواز به مقصد مشهد داشت.
وزیر امور خارجه با بحرین صحبت کردند که پروازها مستقیم بشود؛ حتی اگر روابط سیاسی قطع است. با ترکیه‌ چند مرحله صحبت کردیم که بتوانیم از جهت تعداد گردشگر به توازن برسیم؛ ما سه و نیم میلیون گردشگر داریم و از ترکیه یک میلیون گردشگر وارد ایران می‌شوند.
با وزیر گردشگری عراق گفت‌وگو کردیم؛ سه میلیون و ۶۰۰ هزار نفر ظرفیت گردشگری ماست که توافق کردیم به پنج میلیون نفر برسانیم. با مصر گفت‌وگو کردیم، یک مشکل نام خیابان خالد اسلامبولی بود که با تصمیم نظام این خیابان به نام شهید سید حسن نصرالله نامگذاری و مانع برطرف شد.  قرار بود اولین گروه مصری‌ها برای گفت‌وگو بیایند که جنگ ۱۲ روزه آغاز شد.
جهت‌گیری ما برای هدفگذاری ۹ و نیم تا ۱۰ میلیون گردشگر یعنی رشد ۲۵ تا ۳۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۳ است. اما بعد از جنگ با چالش روبه‌رو شدیم که اکنون برنامه‌ای را طراحی کردیم، بر اساس چهارچوبی حرکت می‌کنیم. در حوزه صنایع دستی سه مسأله جدی داریم؛ مسأله اول اینکه صنایع دستی هم صنعت هویت‌محور، هم هنر و هم اقتصاد معیشت‌محور است. مشکل ما صادرات صنایع دستی است. برای این، کارهای اساسی انجام شد. همه مباحث ما در حوزه وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی روی یک مفهوم کلان استوار است؛ مفهومی به نام ایران. تلاش‌های ما باید به عزت، اقتدار و حیثیت ملی ما کمک کند. تمرکز اصلی ما در وزارتخانه این است که مأمور به ارتقای جایگاه ایران در نظام جهانی هستیم. مأمور به معرفی فرهنگ و تمدن و حیثیت ملی ایرانیان در نظام جهانی.

با وجود ظرفیت‌های بسیار بالای گردشگری در کشور، به نظر شما ایراد اصلی چیست که ما در جذب گردشگر خارجی به اندازه ظرفیت موفق نبوده‌ایم؟
 وقتی در مورد گردشگر صحبت می‌کنیم سه مفهوم را باید کنار هم ببینیم؛ اول جذابیت. یعنی آیا ایران جذاب است؟ در پاسخ به این سؤال در نظام جهانی هیچ ابهامی وجود ندارد. جذابیت میراث و فرهنگ و تمدن ما با ۴۳ هزار اثر ثبت ملی و ۲۹ اثر ثبت جهانی زبانزد جهان و بی‌نظیر است. ایران، درخشان‌ترین تمدن جهانی را امروز در اختیار دارد و متأسفم که بگویم تلاش رسانه‌های بزرگ این است که تصویر ایران را تصویر نفتی، موشکی و فولادی نشان بدهند.
تصویر زیبای ایران را باید در میراث تمدن ایرانی دید. همین حالا ۲۸ گروه کاوش در سراسر کشور در حال فعالیت هستند و هر گروه یک اثر و یک کشف جدید را به نمایش می‌گذارند. در همه استان‌های ما وقتی کاوش انجام می‌شود، بدون استثنا آثار جدید کشف می‌شود. الان ما چند اثر در مسیر ثبت جهانی داریم.‌ قلعه الموت و ماسوله در مسیر ثبت جهانی هستند. کارشناسان یونسکو بزودی برای ارزیابی قلعه الموت می‌آیند. جذابیت‌های گردشگری هم بی‌نظیر است. همه ۲۰ نوع گردشگری طبیعی، شناخته شده، در ایران هست؛ گردشگری‌ دریایی، طبیعت، جنگل، ماجراجویی، کویر و غیره. نکته دوم بحث امنیت ملی یعنی نگاه دیگران به ایران و دیگری امنیت داخلی است. کشور ایران یکی از امن‌ترین کشورها و میزان جرم و خشونت در ایران از بسیاری کشورهای دیگر پایین‌تر است.
نکته سوم زیرساخت است. در زمینه امنیت ملی چالش داریم، در چالش امنیت، ما با پدیده‌ای به نام ایران‌هراسی مواجه شدیم. تمام رسانه‌های غرب با یک برنامه و تولید محتوای سنگین، برنامه‌ریزی و سازماندهی شده تصویر ایران را غیرواقعی جلوه می‌دهند. به همین دلیل آمار ما نشان می‌دهد وقتی گردشگران خارجی از کشور خارج می‌شوند، بدون استثنا تصویر زیباتری از ایران در ذهن دارند که این موضوع را در سنجش‌ها داریم.
بنابراین مسأله این است که در برابر پدیده ایران‌هراسی چه بکنیم، اینجا میدان اثبات است و نه میدان جنگ. باید با تولید محتوای جذاب، ایران زیبا را به جهانیان معرفی کنیم. بنابراین نیازمند یک هزینه سنگین در مقابل ابررسانه‌های بیرون هستیم. فیلم‌ها، سریال‌ها و تبلیغات فضای روانی. خصوصاً وزارت خارجه خیلی از کشورها منع سفر به ایران می‌دهند که در شرایط جنگ تشدید می‌شود که ما اکنون در این شرایط هستیم.
در چنین شرایطی پروژه‌ای را شروع کردیم به عنوان معرفی ایران زیبا به جهانیان، از مسیرهای مختلفی که مهم‌ترین اش استفاده از رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و سلبریتی‌هاست. ما از گروه‌های مرجع و افراد مشهور کشورها برای سفر به ایران دعوت می‌کنیم. سال قبل گروهی از افراد متنفذ و هنرمندان و بلاگرهای ارمنستانی به ایران آمدند و از شهرهای اصفهان، شیراز و کیش دیدن  کرده و فیلم و عکس در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کردند. به هر کشوری که می‌رویم از این گروه‌ها دعوت می‌کنیم به ایران بیایند.
مسیر دیگر، مسیر تولید محتواست که باید محتوای سه یا چهار زبانه در رسانه‌های خارجی منتشر کنیم. در سطح سوم هم باید دولت‌ها را قانع کنیم که این تصویر شما از ایران درست نیست که منع سفر به شهروندان خودتان می‌دید. این هم بخشی از رایزنی‌های ماست که بتوانیم اثر ایران‌هراسی را کم کنیم.
تمرکز ما در داخل روی زیرساخت‌هاست. اکنون بیش از ۲۷۰۰ پروژه روی زمین داریم، ۸۳۸ همت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای پروژه‌های مراکز اقامتی است. هدفگذاری کردیم سالی ۱۰۰ هتل افتتاح کنیم، تا پایان برنامه هفتم نزدیک به 2 میلیون تخت در ایران داشته باشیم، الان ۹۵۵ هزار تخت است، همچنین سالانه ۱۰۰ هزار اشتغال و در صنایع دستی رشد ۸ درصد داشته باشیم. برای این کار نیازمند جذب سرمایه خارجی، جذب سرمایه داخلی و کمک بانک‌ها هستیم. در زمینه جذب کمک‌های خارجی گفت‌وگوهای زیادی داشتیم اما شرایط پیچیده بانکی مشکل ایجاد کرده است. به دلیل تحریم برای انتقال پول مشکل داریم و سرمایه‌گذار خارجی نیاز به اطمینان برای امنیت سرمایه‌گذاری دارد. اما در عین حال به صورت محدود سرمایه‌گذاری خارجی در کشور داریم. سرمایه‌گذاران داخلی در این حوزه فعال هستند، بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی و بانک‌ها برای اعطای تسهیلات کمک می‌کنند تا پروژه‌ها کامل شود.
 
در بعضی شهرها با خطرهای طبیعی مثل فرونشست روبه‌رو هستیم مثلاً در اصفهان و در برخی دیگر از بناها با آسیب زدن به بنا روبه‌رو می‌شویم. چه اقداماتی در این زمینه انجام شده یا قابل انجام است؟
من اخیراً در دولت گزارشی را از تأثیر فرونشست بر بناهای میراث فرهنگی ارائه کردم که رئیس‌جمهوری و اعضای هیأت دولت به آن توجه کردند و برای نمونه هم اصفهان را مطالعه کرده بودیم. همکاران ما در استانداری اصفهان و میراث فرهنگی این گزارش را تهیه کرده بودند. نگرانی در این حوزه جدی است؛ بجز گیلان ۳۰ استان با پدیده خطر فرونشست بین ۱۱ تا ۴۳ سانت در سال روبه‌رو هستند.
دو دغدغه وجود دارد؛ یکی تأثیر بر اقلیم ایران است که وظیفه محیط‌زیست است. یکی تأثیرش بر میراث فرهنگی ایران است و ما در این مورد اعلام نگرانی کردیم. دولت روی این موضوع حساسیت به خرج داد و ستادی به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور به نام ستاد مدیریت بحران فرونشست تشکیل شد و امیدواریم تصمیم‌های خوبی هم بگیرد. 
مقابله با آسیب به بناهای میراث فرهنگی و کاوش‌های غیرمجاز، نیازمند راهکار فرهنگی است. نمی‌توان برای هر بازدیدکننده تخت‌جمشید یک مراقب قرار داد. دانشگاه‌ها، صداوسیما و رسانه‌ها باید تبیین کنند که این اقدامات به حیثیت ملی و تمدن کشور آسیب می‌زنند. در برخورد با متخلفان، ابتدا اقدامات ارشادی و توجیهی انجام می‌شود و در صورت مقاومت، موضوع به قوه قضائیه ارجاع می‌یابد.
 برنامه وزارتخانه برای مقابله با حفاری‌های غیرمجاز چیست؟
کاوش قاچاق یا حفاری غیرمجاز، یک تهدید و تهاجم به میراث فرهنگی است که بشدت باید مقابله کرد. حجم زیادی پرونده در دادگاه و حجم زیادی کشفیات داریم ولی ارزیابی همکاران من این است که این بحث‌ها را به یک جریان رسانه‌ای و جنجالی تبدیل نکنیم. در یک سال گذشته بیش از چند هزار کشفیات داشتیم، بیش از چند صد نفر به دادگاه‌ها و محاکم معرفی شدند. اما این تحلیل همکار من درست است که این موضوع را تبدیل به یک مسأله بزرگ نکنیم که ذهن جامعه را تخریب کند، ولی باید نسبت به حفاظت میراث حساسیت بیشتر به خرج دهیم. یک اقدام این بود که تصمیم گرفتیم هزار نیروی جدید به یگان حفاظت برای حفاظت از میراث‌مان در سراسر کشور اضافه شود. همچنین از ظرفیت بسیج، شوراهای محل و نهادهای مدنی و بومی هم استفاده کنیم. سیستم‌های کنترل هوشمند هم امروز وجود دارد، دوربین‌ها، پهپادها و سیستم هوشمند که روی توسعه این سیستم‌ها هم تمرکز داریم و بخش غیردولتی را به کمک بطلبیم.
 
با توجه به آنکه طرح بیمه فعالان حوزه صنایع دستی از سال ۱۳۸۸ کلید خورده، اما آمارها حاکی از آن است که تنها بین ۶.۵ تا ۱۰ درصد از این جامعه تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. به عنوان متولی این حوزه، چه برنامه‌های عملیاتی و زمان‌بندی‌شده‌ای برای گسترش پوشش بیمه و رفع این چالش قدیمی در دست اجرا دارید؟
وزارت میراث ‌فرهنگی معتقد است ۱۰۰ درصد هنرمندان صنایع دستی باید بیمه شوند. امروز ۵۷۳ هزار هنرمند صنایع دستی داریم و یک میلیون خانم خانه‌دار هم در کنار زندگی خود فعالیت صنایع‌ دستی دارند. همچنین در سال گذشته ۲۲۴ میلیون یورو صادرات و به همین میزان هم تقریباً چمدانی داشتیم، حدود ۵۰۰ میلیون یورو صادرات صنایع دستی داشتیم که تا پایان برنامه هفتم باید به یک میلیارد یورو برسد، با رشد اشتغال ۱۰۰ هزار نفر سالانه. دولت امسال برای وزارت میراث فرهنگی، به صورت تکلیفی اشتغال حدود ۸۰ هزار نفر را تعریف کرد. ما به راه‌های جایگزین برای تأمین منابع فکر کردیم که یکی از آن راه‌های جایگزین بحث صندوق صنایع دستی است و سازوکارهای دیگر. اما نکته مثبت این است که رئیس سازمان تأمین اجتماعی مسئولیت‌پذیری بالایی دارند و قبول کردند به‌تدریج هنرمندان صنایع دستی را با اولویتی که وزارتخانه اعلام می‌کند، بیمه کنند. ما هم متقابلاً متحد شدیم که با سازمان برنامه و بودجه گفت‌وگو و منابع لازم را در حد ممکن تأمین کنیم و در نهایت به فکر منابع پایدار باشیم. البته در این زمینه بحث حقوقی هم وجود دارد و در مورد کسانی که اشتغال دائم ندارند، سازوکار این موضوع مشکل دارد. حتماً تا پایان سال عده‌ای از این فعالان بیمه می‌شوند ولی ما از وعده‌های غیرممکن پرهیز می‌کنیم و صداقت را به وعده‌های شیرین ترجیح می‌دهیم.
 
اگر نکته پایانی دارید، بفرمایید.
این وزارتخانه متعلق به مردم عزیز است. ما مجموعه نخبگان را دعوت کردیم به ما کمک فکری بدهند. یک اتاق فکر بزرگ به نام شورای راهبردی داریم که به صورت مستمر جلساتش تشکیل می‌شود. گفت‌وگوهای جدی در این جمع نخبگی شکل گرفته است. ما همه نخبگان کشور را دعوت می‌کنیم به خلق ایده، به ایده‌پردازی و کمک به ما در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی. مطمئن باشید ما از خلاقیت، نوآوری و ایده‌های نوی شما استقبال می‌کنیم. وظیفه شورای راهبردی شناسایی راه‌حل‌های نوین برای حل کلان‌مسأله‌هاست.