محبوبه ستارزاده
گروه علم و فناوری

این روزها در دنیای مد، توجه ویژه‌ای به کاهش میزان مصرف انرژی برای تولید محصولات می‌شود و محققان در این عرصه به دنبال ارائه راهکار برای تولید پارچه‌هایی هستند که رد پای نفت و سایر منابع تجدیدناپذیر در آن دیده نشود. یکی از دانشگاه‌هایی که در این زمینه تحقیقات جدی داشته، دانشگاه فناوری چالمرز سوئد است و پژوهشگران طی تحقیقات خود به نتایج جالبی دست یافته‌اند. به اعتقاد آنان، می‌توان طی فرآیندهایی خاص و با استفاده از کاه گندم و پوسته جو دوسر، پارچه‌های سازگار با محیط‌زیست تولید کرد و وابستگی جهان به مواد مصنوعی ساخته شده از منابع تجدیدناپذیر را کاهش داد و حتی شاید در آینده، برخی از غلات صبحانه بخشی از کمد لباس آینده شما باشند.

جایگزین منبع نفتی پارچه
جست‌و‌جو برای منابع جدید منسوجات، موضوع جدیدی نیست. پیش از ظهور مواد مصنوعی مانند پلی‌استر و الیاف مصنوعی مانند ریون، منسوجات ساخته شده از پنبه، پشم و ابریشم در طول تاریخ بشر بافته می‌شدند اما برای تولید پنبه به منابع زیادی نیاز است تا جایی که در آینده، پنبه کافی برای تولید لباس برای همه مردم وجود نخواهد داشت. از یک سو بیش از ۶۰ درصد پارچه‌های جهان، مصنوعی هستند و طی فرآیندهایی با استفاده از منابع تجدیدناپذیر و فسیلی از جمله نفت ساخته می‌شوند.
 از سوی دیگر تقاضای رو به رشد بشر برای مد مقرون به صرفه، باعث شد تا نگاه‌ها به سمت استفاده از پارچه‌هایی سازگار با محیط‌زیست برود.
محققان دانشگاه فناوری چالمرز سوئد می‌گویند:«۶۵ تا ۷۰ درصد پارچه‌های جهان را پلی‌استر مبتنی بر روغن تشکیل می‌دهد به همین دلیل ما به دنبال گزینه‌های پایدارتری هستیم.» به گفته آنان، پنبه حدود یک‌چهارم و پشم حدود ۲ درصد از عرضه نساجی جهان را تشکیل می‌دهد و تقریباً 73 درصد باقی‌مانده هم از پلی‌استر مبتنی بر نفت تشکیل شده است، بنابراین با توجه به احتمال تمام شدن این سوخت فسیلی، باید منبع جایگزینی برای آن پیدا کرد.
دایانا برنین، یکی از نویسندگان این مطالعه در این‌باره می‌گوید:«ما معتقدیم می‌توان طی فرآیندی ویژه، کاه گندم و پوسته جو دوسر باقی‌‌مانده پس از برداشت و آسیاب شدن را به منسوجات دوستدار محیط‌زیست تبدیل کرد. امیدواریم این امر در نهایت منجر به ایجاد منابع پایدار جدیدی برای پارچه شود و وابستگی جهان را به مواد مصنوعی ساخته شده از منابع تجدیدناپذیر کاهش دهد.»
برنین می‌افزاید:«سلولز از دهه ۱۸۸۰در منسوجات تولیدی استفاده شده است و حالا ما در حال بررسی منابع حاوی سلولز به عنوان جزء اصلی و ساختاری دیواره‌های سلولی گیاهان هستیم که باعث ایستادگی گیاهان می‌شوند؛ منابعی که در تمام طول سال در دسترس باشند و بتوان از آنها برای تهیه منسوجات مورد نیاز بهره گرفت.» وی ابریشم مصنوعی را از کاربردهای اولیه سلولز می‌داند و می‌گوید:«این روزها برای تهیه پارچه‌های ریون و ویسکوز از خمیر چوب استفاده می‌شود، اما در روش جدید، به جای خمیر چوب که تهیه آن دشوار و انرژی‌بر است و علاوه بر استفاده از مواد شیمیایی، سبب جنگل‌زدایی هم می‌شود، طی فرآیندی، خمیری مشابه خمیر کاغذ تولید می‌شود.»
در این روش، موادی از جمله کاه گندم، پوسته جو دوسر، خمیر سیب‌زمینی و چغندر آزمایش شدند و در نهایت مشخص شد سیب‌زمینی و چغندر قند به دلیل داشتن مقدار زیادی خاک، برای این کار مناسب نیستند اما کارآیی پوسته جو دوسر و کاه گندم بالاست. در این فرآیند، با روشی به نام خمیرسازی با سودا، مواد گیاهی حل و شسته شدند و در نهایت محصول نهایی، الیافی بسیار شبیه به پنبه بود.