با همکاری روسیه و در قالب یک مأموریت چندماهواره‌ای
«ناهید» ۲ در قلب فضا جا گرفت
همین چند روز پیش بود که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در یک گفت‌و‌گوی کوتاه از خبری داغ در حوزه ارتباطات در گرمای تابستان، سخن گفت و افزود: «مردم تا پایان هفته منتظر شنیدن این خبر خوش باشند»؛ خبری که برخی آن را به رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی نسبت دادند و بعضی هم منتظر افزایش کیفیت اینترنت بودند. اما انتشار خبری کوتاه در روز چهارشنبه به نقل از یکی از خبرگزاری‌های روسیه، همه توجه ها را به برنامه‌های فضایی ایران جلب کرد و صبح روز گذشته، رأس ساعت ۹و۴۵ دقیقه به وقت ایران، همه نگاه‌ها به ماهواره تحقیقاتی و مخابراتی ناهید ۲ دوخته شد؛ماهواره‌ای که با وجود گذشت بیش از یک ماه از حمله وحشیانه رژیم صهیونیستی به ایران، با همکاری روسیه و در قالب یک مأموریت چندماهواره‌ای، راهی فضا شد تا در آسمان آرام گیرد و به دشمنان نشان دهد هیچ چیز مانع پیشرفت و توسعه ایران نمی‌شود.
میترا جلیلی
دبیرگروه علم و فناوری
دستیابی به مدار بالا
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات 26فروردین ماه 1404 در گفت‌و‌گوی اختصاصی با روزنامه ایران، از برنامه‌ریزی برای حداقل 2 پرتاب خارجی و 4 تا 5 پرتاب داخلی تا پایان سال، در قالب نقشه راه 10ساله فضایی کشور خبر داد و عنوان کرد که ماهواره‌های ظفر، پایا و ناهید ۲ با 2 پرتاب خارجی، در مدار قرار خواهند گرفت. حالا با پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره ناهید 2 با پرتابگر سایوز روسی از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه، یکی از این وعده‌ها محقق شده است. سالاریه پس از پرتاب ماهواره ناهید 2 هم در گفتوگو با شبکه خبر گفت: «ماهواره ناهید 2 در مسیر توسعه فناوری‌های ارتباطات فضاپایه و ماهواره‌های مخابراتی کشور، به صورت بومی‌طراحی و ساخته شده و اولین ماهواره ای است که از این خانواده در مدار قرار گرفته است. قرار است در گام اول با تست‌ها و آزمون‌هایی که در زیرسیستم‌های مختلف این ماهواره انجام می‌شود، فرآیند طراحی و ساخت زیرسیستم‌ها با دقت ارزیابی و تست شود و در ادامه مسیر، برنامه توسعه فضایی ایران برای ماهواره‌های مخابراتی ارتفاع بالا(GEO) انجام شود. »
وی از نمونه دوم این ماهواره خبر داد که بزودی توسط پرتابگر داخلی پرتاب می‌شود و افزود: «نسل بعدی این ماهواره یعنی ناهید 3 هم با قابلیت‌های بالاتر پهنای باند بیشتر در فرآیند طراحی و ساخت قرار گرفته است.» معاون وزیر ارتباطات با بیان این که برای اولین بار ارتباطات در باند فرکانسی Ku که امکان دادن ارتباطات پهن باند را برای کشور فراهم می‌کند، در مدار به صورت عملیاتی تست می‌شود که وی این تکنولوژی را بسیار ضروری دانست.
ویژگی های ماهواره ناهید 2
این ماهواره به سفارش سازمان فضایی ایران و به دست متخصصان و محققان صنعت فضایی ایران در سازمان فضایی کشور و پژوهشگاه فضایی وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات، با همراهی و همکاری شبکه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان کشور ساخته شده است. ماهواره ناهید 2 وزنی در حدود ۱۱۰ کیلوگرم دارد و با پرتاب آن به فضا، عملاً یکی از گام‌های کلیدی ایران در مسیر توسعه ارتباطات ماهواره‌ای، شکل‌دهی به منظومه‌های مخابراتی در مدارهای پایین (LEO) و همچنین برنامه‌ریزی برای ماهواره‌های مدار بالا (GEO) برداشته شد.
با استقرار این ماهواره در مدار، فناوری بومی‌ارتباطات در باند Ku برای اولین بار تحت آزمون عملیاتی در مدار قرار می‌گیرد. همچنین مجموعه‌ای از فناوری‌های پیشرفته فضایی همچون کنترل وضعیت سه‌محوره، ارتباطات دوطرفه در باندهای فرکانسی مختلف، مدیریت داده و توزیع توان در این پروژه مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران پیش از این دلیل طراحی ماهواره ناهید 2 را رسیدن به مدار بالا (GEO)و ماهواره‌های مخابراتی ارتفاع بالا عنوان کرد و یادآور شده بود: «پس از انجام ارزیابی کامل زیرسیستم‌های این ماهواره و صحه‌گذاری طراحی‌ها، عملکرد تمامی‌بخش‌ها مورد تأیید نهایی قرار گرفت و ماهواره ناهید 2 آماده پرتاب شد.» وی افزود: «عمر عملیاتی ماهواره «ناهید 2» برای دو سال برنامه‌ریزی شده است.»
معاون وزیر ارتباطات البته یادآور شد که در گام بعدی، تلاش‌هایی برای افزایش عمر عملیاتی این ماهواره صورت خواهد گرفت. به گفته سالاریه، به طور معمول ماهواره‌هایی که در مدارهای پایین قرار می‌گیرند، برای مدت حدود پنج سال برنامه‌ریزی می‌شوند و برای مدارهای بالاتر نیز عمر بیش از 10 سال هدفگذاری شده است. رئیس سازمان فضایی درباره چرایی استفاده از پرتابگر روسی سایوز هم یادآور شد: «این ماهواره‌بر از درجه اطمینان بالایی برخوردار است و از پرتابگرهای پراستفاده در جهان محسوب می‌شود و بسیاری از کشورها از آن بهره می‌گیرند.»
وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران نیز با تأکید بر اینکه ماهواره ناهید 2 با تلاش متخصصان پژوهشگاه فضایی ایران وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌های کشور طراحی و ساخته شده است، پیش از این گفته بود: «سیستم‌های تغذیه نیروی ماهواره ازجمله پنل‌ها و سنسورها همگی به دست متخصصان داخلی طراحی شده که یکی از عملکردهای این ماهواره «رله تلفنی» است؛ یعنی ارتباطی از زمین با ماهواره برقرار می‌شود و این ماهواره مخابراتی، ارتباط ما را به نقطه دیگری منتقل کند که به این ترتیب می‌توان از این قابلیت، در مناطق صعب‌العبور یا در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه بهره گرفت.»
توسعه پرتابگرهای داخلی
رئیس سازمان فضایی ایران پیش از این در گفتوگو با«ایران» یادآور شده بود که تا پایان سال‌جاری چندین پرتاب داخلی خواهیم داشت و در آنها از پرتابگرهای ذوالجناح، قائم 100، قاصد، سیمرغ و سیمرغ ارتقا‌یافته استفاده می‌شود و البته از برخی از این ماهواره‌برها، بیش از یک پرتاب خواهیم داشت.
نگاهی به خبری که دوشنبه 30تیرماه درباره انجام آزمون زیرمداری توسط ماهواره‌بر «قاصد» منتشر شد هم نشان می‌دهد وعده‌های رئیس سازمان فضایی کشور در زمینه برنامه‌های این سازمان به منظور استفاده از پرتابگرهای داخلی برای پرتاب ماهواره‌ها هم در دست اقدام است و می‌توان منتظر تحقق آنها بود. آزمون زیرمداری ماهواره‌بر «قاصد»، با هدف ارزیابی برخی فناوری‌های جدید در حال توسعه صنعت فضایی ایران صورت گرفت و گفته می‌شود نتایج حاصل از آن، در جهت ارتقای عملکرد ماهواره‌ها و سامانه‌های فضایی کشور به کار گرفته خواهد شد. تست زیرمداری به‌عنوان یک حلقه حیاتی بین طراحی آزمایشگاهی و پرتاب مداری، جایگاه بسیار مهمی‌در زنجیره توسعه فناوری فضایی دارد و گفته می‌شود چنین آزمون‌هایی باعث می‌شود تا بدون صرف هزینه زیاد و خطر سقوط ماهواره‌های گران قیمت، با طی مراحل گام به گام، اشکالات سامانه‌های پرتاب شناسایی شود و درنهایت پرتابی ایمن‌تر انجام شود.
موفقیت در این بخش هم مرهون نگاه سازمان فضایی به هموار شدن راه ورود بخش خصوصی به صنعت فضایی کشور است. حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی کشور در گفتوگو با «ایران»، این موضوع را جزو اولویت‌های دولت چهاردهم ذکر و عنوان کرد: «پس از شکل گرفتن اکوسیستم یا زیست‌بوم بخش خصوصی، دولت هم باید با استفاده از همه ظرفیت‌هایش ازجمله مذاکرات بین‌المللی و دیپلماسی فناوری، برای ورود شرکت‌ها به بازارهای بین‌المللی کمک کند که وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم به این موضوع در قالب پیگیری دیپلماسی فعال فناوری اهتمام ویژه دارد.»
بــــرش
نخستین داده‌های تله‌متری ماهواره ناهید ۲ تنها ساعاتی پس از استقرار در مدار، با موفقیت در ایستگاه زمینی دریافت شد و تحلیل اولیه آن، عملکرد صحیح و پایدار این ماهواره ایرانی را تأیید کرد. داده‌های دریافتی نشان می‌دهد ماهواره در وضعیت سالم قرار دارد و زیرسیستم تأمین و توزیع توان آن عملکرد صحیحی دارد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به دنبال دریافت این سیگنال ها، ماهواره ناهید 2 را اولین ماهواره مخابراتی ایران در باند Ku دانست و افزود: یکی از کارکردهای مهم در ادامه مسیر، می تواند این باشد که برای ارتباطات مناطق محروم و روستایی مورد استفاده قرار بگیرد.
بــــرش
این اولین ماهواره ایرانی نیست که با پرتابگر خارجی راهی فضا می‌شود. در مرداد ماه ۱۴۰۱ ماهواره سنجش از دور خیام به دلیل ضریب اطمینان بالای پرتابگر سایوز و همچنین وزن نسبتاً بالای این ماهواره، توسط سایوز و از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان پرتاب شد. هدف از پرتاب این ماهواره با دقت یک متر، تصویربرداری و ارتقای بهره‌وری در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی، پایش منابع آبی و مدیریت مخاطرات طبیعی و همچنین پایش تغییرات کاربری زمین، ساخت و سازهای غیرمجاز، مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی و پایش مرزهای کشور بوده است.
۱۰ اسفند 1402 نیز ماهواره پارس۱ توسط پرتابگر سایوز از پایگاه پرتاب وستوچنی روسیه به فضا پرتاب شد و در مدار خورشید آهنگ با ارتفاع ۵۰۰ کیلومتر از سطح زمین تزریق شد. پارس۱، ماهواره تحقیقاتی 134 کیلوگرمی‌است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شده است. این ماهواره تحقیقاتی - سنجشی مربوط به پژوهشگاه فضایی ایران به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی‌طراحی و تولید شده است.
در 15 آبان 1403 هم ماهواره‌های ایرانی «کوثر و هدهد» با ماهواره‌بر «سایوز» از پایگاه پرتاب «وستوچنی» روسیه به فضا پرتاب شدند. این پرتاب اولین تلاش بخش خصوصی فضایی کشور برای تولید و پرتاب ماهواره به فضا محسوب می‌شود. در این پرتاب، ماهواره‌بر روسی ۵۳ ماهواره را با خود به فضا حمل کرد. کوثر، یک ماهواره سنجشی 30کیلوگرمی‌با وضوح تصویر بالا و مأموریت اصلی آن در زمینه‌های کشاورزی و نقشه‌برداری است. ماهواره هدهد هم یک ماهواره کوچک با کاربرد‌های ارتباطی است که برای ایجاد شبکه‌های ارتباطی ماهواره‌ای و اینترنت اشیا طراحی شده است. این ماهواره 4 کیلوگرمی‌می‌تواند در مناطق دورافتاده و صعب‌العبور که دسترسی به شبکه‌های ارتباطی زمینی محدود است، خدمات ارتباطی ارائه دهد.
