دیپلماسی هستهای در شرایط ابهام امنیتی
ابراهیم متقی
استاد دانشگاه تهران
دیپلماسی هستهای ایران با ویتکاف به عنوان نماینده آمریکا در عمان و ایتالیا دارای نتایج مبهم بوده است. اگرچه ایران همواره از دیپلماسی به عنوان ابزاری برای نشان دادن حسننیت خود بهره گرفته اما آمریکا و اتحادیه اروپا در زمره بازیگرانی هستند که انگاره مثبت، سازنده و قابلقبولی نسبت به نشانههایی از حسننیت در عرصه روابط سیاسی و دیپلماتیک نداشته و به همین دلیل است که بخش قابلتوجهی از مذاکرات ایران با آمریکا و اتحادیه اروپا در وضعیت ابهام و تعلیق قرار گرفته است.
بر اساس چنین انگارهای احتمالاً نتوان دورنمای مثبتی نسبت به مذاکرات ایران و تروئیکای اروپایی در روز جمعه ۴ مردادماه ۱۴۰۴ داشت. هنوز روند دیپلماسی آغاز نشده که اسرائیل و برخی از نهادهای محافظهکار در آمریکا درصدد برآمدند تا روند مذاکرات را غیرسازنده تلقی کنند.
کنش سازنده در مذاکرات و دیپلماسی در نگرش کشورهای اروپایی با ایران در شرایطی معنا پیدا میکند که توافق بر اساس قواعدی انجام گیرد که قبلاً در چهارچوب برنامه جامع اقدام مشترک تنظیم شده بود. در حالی که ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود مانع از اجرای چنین توافقی شد. رویکرد ترامپ و بسیاری از گروههای محافظهکار آمریکایی معطوف به طرح این نکته است که جمهوریاسلامی تمایلی به توافق نداشته بنابراین باید از سازوکارهای کنش نظامی و عملیاتی برای وادارسازی ایران به توافق استفاده شود. چنین رویکردی با واقعیتهای تاریخی و توافق انجامشده در قالب برجام کاملاً مغایرت داشته و بیانگر آن است که ایالات متحده و اسرائیل تلاش دارند تا نشانههایی از تهدید را به مثابه ابزاری برای وادارسازی ایران به نرمش و انعطافپذیری فراگیر مورد استفاده
قرار دهند.
رویکرد سیاست خارجی ایران در ماههای گذشته معطوف به پیگیری این نکته بوده است که دیپلماسی به عنوان ابزاری برای ایجاد موازنه تعادل و اعاده همکاریهای متوقف شده، مورد استفاده قرار گیرد. در حالی که آمریکا و اروپا مذاکرات دیپلماتیک را به عنوان چاشنی عملیات نظامی اسرائیل قرار داده و عملاً دونالد ترامپ حلقه کنش عملیاتی تکمیلی را برای کاهش قدرت هستهای صلحآمیز ایران به کار گرفته است. در چنین شرایطی طبیعی به نظر میرسد که ایران در روند دیپلماسی هستهای بر ضرورتها و مواضع خود تأکید
داشته باشد.
در شرایطی که آمریکا و اسرائیل از ابزار نظامی برای وادارسازی دیپلماتیک ایران بهره گرفته و در این فرآیند بخش قابلتوجهی از قابلیتهای صنعتی ایران در حوزه فعالیتهای صلحآمیز هستهای را هدف قرار داده، طبیعی است که هیچگونه تمایلی به انعطافپذیری بیشتر نخواهد داشت.
صفحه 4
