تأکید رئیس و دبیر شورای عالی امنیت ملی بر حفظ ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی
تهران با هر نوع تغییر مرز مخالف است
جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه قفقاز جنوبی، بارها و بهصراحت اعلام کرده است که هرگونه تغییر در مرزهای کشورهای همسایه بهویژه در منطقه حساس قفقاز، خط قرمز محسوب میشود. این موضعگیری که ریشه در سیاست خارجی ایران مبنی بر حفظ ثبات منطقهای و احترام به تمامیت ارضی کشورها دارد، در گفتوگوهای جدید مقامات ارشد ایران با همتایان ارمنستانی هم بهوضوح بازتاب یافته است.
مسعود پزشکیان رئیسجمهوری کشورمان روز گذشته در گفتوگوی تلفنی با «نیکول پاشینیان» نخستوزیر ارمنستان، روابط دو کشور را تاریخی، دوستانه و سازنده توصیف کرد و بر سیاست اصولی ایران در تعامل سازنده با همسایگان تأکید کرد. پزشکیان افزود که «ایران حفظ تمامیت ارضی همه کشورهای منطقه را یک اصل غیرقابلتغییر میداند و تقویت همکاریهای دوجانبه و برنامهریزی برای آینده روابط با ارمنستان را در اولویت سیاست خارجی خود قرار داده است.»
در همین راستا، علیاکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز در گفتوگوی تلفنی با «آرمن گریگوریان»، همتای ارمنستانی خود، بر سیاست ثابت ایران مبنی بر مخالفت با هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک منطقه تأکید کرد. احمدیان این موضع را به نفع همه طرفهای منطقهای دانست و از موضع ارمنستان در محکومیت حمله رژیم صهیونیستی به ایران قدردانی کرد. گریگوریان نیز در این گفتوگو گزارشی از آخرین وضعیت مذاکرات ارمنستان با آذربایجان ارائه داد و تأکید کرد که موضع ارمنستان در خصوص راهگذرهای منطقهای، از جمله موضوع حساس کریدور زنگزور، تغییری نکرده است.
این مواضع نشان میدهد که ایران و ارمنستان در حفظ وضعیت موجود ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی همراستا و متعهد هستند.
منطقه قفقاز جنوبی به دلیل موقعیت استراتژیک خود، همواره یکی از مناطق حساس برای ایران بوده است. این منطقه نهتنها به دلیل همسایگی مستقیم با ایران، بلکه به دلیل وجود تنشهای تاریخی و معاصر بین ارمنستان و آذربایجان، از اهمیت ویژهای برخوردار است. ایران از دیرباز روابط نزدیکی با ارمنستان داشته و این کشور را بهعنوان یک شریک استراتژیک در منطقه میبیند. در عین حال، تهران روابط خود با باکو را نیز حفظ کرده، اما هرگونه تلاش برای تغییر مرزها یا ایجاد کریدورهایی که ممکن است به تغییر در ژئوپلیتیک منطقه منجر شود، مانند کریدور زنگزور که میتواند ارتباط زمینی ایران با ارمنستان را قطع کند، به شدت رد کرده است.
تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز بهویژه در مرزهای ارمنستان و آذربایجان، میتواند به بیثباتی منطقهای منجر شود و منافع همه کشورهای منطقه، بویژه ایران را به خطر بیندازد. پیشنهادهایی مانند ایجاد کریدور زنگزور که از سوی برخی طرفها مطرح شده، نه تنها تهدیدی برای تمامیت ارضی ارمنستان که خطری علیه منافع ایران محسوب میشود.
به همین دلیل تغییر در مرزهای بینالمللی یا ایجاد کریدورهایی که به تغییر وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه منجر شود، برای ایران غیرقابلقبول است. این موضع نهتنها در گفتوگوهای دوجانبه با ارمنستان، بلکه در مذاکرات با دیگر بازیگران منطقهای از جمله ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز مطرح شده است.
چه آنکه تیرماه 1401 و در جریان دیدار «رجب طیب اردوغان» رئیسجمهوری ترکیه با رهبر انقلاب، حضرت آیتالله خامنهای در ارتباط با بحث تغییر ژئوپلیتیک منطقه قفقاز جنوبی هشدار دادند: «اگر سیاستی مبنی بر مسدود کردن مرز ایران و ارمنستان وجود داشته باشد، جمهوری اسلامی با آن مخالفت خواهد کرد چرا که این مرز یک راه ارتباطی چند هزار ساله است.»
ایران همچنین بارها نگرانی خود را از دخالت بازیگران فرامنطقهای، بهویژه رژیم صهیونیستی در قفقاز ابراز کرده است. احمدیان در گفتوگوی اخیر خود با گریگوریان، از موضع ارمنستان در محکومیت حمله رژیم صهیونیستی به ایران تشکر کرد که میتواند نشان دهنده موضع مشترک دو کشور در ارتباط با بازیگران خارجی منطقه باشد.
روابط نزدیک ایران با ارمنستان بهویژه در زمینههای اقتصادی، انرژی و امنیتی، نشاندهنده اهمیت این کشور در سیاست خارجی تهران است. در عین حال، ایران تلاش دارد تا توازنی در روابط خود با آذربایجان حفظ کند، اما هرگونه اقدام از سوی بازیگران که به تغییر مرزها یا قطع ارتباط ایران با ارمنستان (اروپا) منجر شود یا امنیت ملی ایران را به خطر بیندازد، با واکنش تهران مواجه خواهد شد. در همین راستا بود که بلافاصله پس از توقف جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه ایران، مسعود پزشکیان در گفتوگوی تلفنی با «علیاف» همتای خود در جمهوری آذربایجان، خواستار بررسی و راستیآزمایی برخی اخبار درباره تعرض پهپادها و ریزپرندههای رژیم صهیونیستی به آسمان ایران، از طریق فضای سرزمینی این همسایه شمالی شد.