دکتر عبدالامیر نبوی
استاد علوم‌سیاسی دانشگاه تهران

 اگر مراقبت نکنیم، این احساسات آتشین و همبستگی ملی ارزشمندی که در روزهای اخیر شکل گرفته، ممکن است به مرور زمان جای خود را به یأس و دل‌زدگی بدهد. این همبستگی، پدیده‌ای مهم و مبارک است، اما نباید تصور کرد که به خودی خود پایدار خواهد ماند. باید از آن مراقبت کنیم و این آزمون بزرگ امروز ماست.

در هفته‌ها و ماه‌های آینده، این همدلی اجتماعی که امروز شاهدش هستیم، ناگزیر با مسائل معیشتی، دغدغه‌های روزمره و فشارهای سیاسی گره خواهد خورد و اگر به درستی مدیریت نشود، ممکن است کمرنگ یا حتی منحرف شود. باید مراقب باشیم که این سرمایه اجتماعی، به ابزاری در دست ناسیونالیسم افراطی یا سرکوب اقلیت‌های قومی و دینی تبدیل نشود. قرار نیست به بهانه‌ دغدغه‌های سیاسی، تفاوت‌ها را تهدید ببینیم یا تنوع فرهنگی را قربانی کنیم.
 
صلح اجتماعی، مفهومی فراتر از جنگ است
صلح اجتماعی مفهومی فراتر از نبود جنگ است؛ صلح اجتماعی یعنی مقابله با تمامی اشکال خشونت. ما امروز در معرض نوعی تقلیل‌گرایی هستیم که صلح را تنها به معنای نبود جنگ می‌فهمد. در حالی که صلح واقعی، یعنی مبارزه با خشونت در همه‌ مظاهر آن؛ از خشونت خانوادگی و کلامی گرفته تا تبعیض، تحقیر و سرکوب.
 
«تنهایی استراتژیک ایران»؛ یک گزاره اشتباه
این روزها سخن از «تنهایی استراتژیک ایران» زیاد شنیده می‌شود؛ گزاره‌ای که به‌تدریج به یک کلیشه‌ رایج بدل شده است. اما این تنهایی، انتخاب بخشی از ساختار حاکم بوده، نه یک الزام تاریخی. ایران هر زمان که بخواهد، می‌تواند متناسب با فرهنگ و منافع خود، روابط اقتصادی و سیاسی سازنده‌ای با جهان برقرار کند. ادعای تنهایی، نباید توجیه‌گر حرکت به‌سمت رویکردهای افراطی باشد.
در این شرایط، نقش نهادهای علمی و مدنی بسیار حیاتی است. برخی انجمن‌ها سال‌هاست که دو مسیر مهم را دنبال می‌کنند؛ اول، تولید ادبیات صلح و عبور از نگاهی رمانتیک و شعاری به آن و دوم، نقد تاریخی رفتارهای خشونت‌بار، حتی در گذشته‌ خود ما. باید بپذیریم که تاریخ ایران نیز خالی از خشونت نبوده و این بازنگری می‌تواند به امروز و آینده ما معنایی تازه‌ بدهد.
 
سربازان خط مقدم صلح اجتماعی
ما نیازمند شبکه‌ای از صلح‌طلبان فعال هستیم و همچون سربازان جنگ نیازمند «سربازان صلح» هستیم؛ سربازانی که از خانه و محله‌ خود آغاز ‌کنند و در مدرسه، شهر و روستا اثرگذار ‌شوند. اما این سربازان باید به مبانی نظری و دیدگاه‌های عمیق نیز مجهز باشند. صلح، تنها در شعار باقی نمی‌ماند، بلکه می‌تواند منش و روش یک زندگی باشد. سرباز صلح، همان‌قدر که در برابر دشمن خارجی می‌ایستد، با جهل، تبعیض و خشونت داخلی نیز مبارزه می‌کند.
ممکن است در یک جامعه، جنگی در جریان نباشد، اما صلح اجتماعی هم برقرار نباشد؛ چراکه خشونت در اشکال مختلف در آن جامعه جاری باشد.
 
«همبستگی ملی» زیر تیغ رقابت‌های سیاسی
این «همبستگی ملی» نه تنها باید ادامه یابد، بلکه باید تقویت نیز بشود. نباید بگذاریم این سرمایه اجتماعی، قربانی رقابت‌های سیاسی شود، بلکه باید آن را در برابر همه‌ اشکال خشونت تعریف کرده و برایش برنامه‌ریزی کنیم و در راه تحقق آن تلاش کنیم. تنها در این صورت است که نه تنها خطر جنگ، بلکه خطر جهل و خشونت نیز از جامعه‌مان دور خواهد شد.
 
é  مکتوب‌های حاضر متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی‌های دکتر عبدالامیر نبوی و دکتر نعمت‌الله فاضلی است که در نشست «صلح ایرانی در برابر تجاوز خارجی» در محل خانه اندیشمندان علوم‌انسانی ارائه شده است.