مجتبی آزادیان
خبرنگار

 
بازار سرمایه کشورمان پس از دو هفته تعطیلی، سومین روز نزولی خود را نیز پشت سر گذاشت. در پایان معاملات دوشنبه ۹ تیر ۱۴۰۴، شاخص کل با افت ۵۵ هزار و ۶۵۰ واحدی معادل ۱.۹۶ درصد کاهش یافت و در سطح ۲ میلیون و ۷۸۹ هزار و ۹۴ واحد ایستاد. این در حالی است که طی سه روز اخیر، افت تجمعی شاخص کل از مرز ۱۸۰ هزار واحد عبور کرده است؛ این نشانه‌ای از موجی از فروش و عدم اعتماد فعالان بازار در کوتاه مدت است.
برخی کارشناسان و فعالان بورسی معتقدند که دامنه نوسان منفی ۳ درصدی و فشار فروش پس از بازگشایی بورس در پی تعطیلات ناشی از شرایط ویژه کشور، باعث شده فضای جدیدی بر کل بازار حاکم شود. از سوی دیگر، با اینکه حمایت از سوی نهادهای سیاست‌گذار انجام شده اما هنوز صف‌های فروش نسبت به تزریق منابع مالی به بازار سرمایه نگاه مثبتی نداشته است.
در این فضا، گفت‌وگویی داشته‌ایم با علی رئوفی، کارشناس بازار سرمایه، تا تحلیل دقیق‌تری از دلایل وضعیت فعلی، نحوه سیاست‌گذاری و مسیر احتمالی آینده بازار ارائه شود.
 
بازار، آینه تمام‌نمای اقتصاد است
رئوفی در پاسخ به این سؤال که آیا ریزش‌های اخیر ناشی از شوک‌های بیرونی قابل پیشگیری بوده، گفت: «وقتی ما یک شوک بیرونی از خارج از بازار را تجربه می‌کنیم، گریزی از این نداریم که آن شوک‌ها را در بازار هم ببینیم. بازار سرمایه اصطلاحاً آینه تمام‌نمای اقتصاد است. وقتی اقتصاد کشور دچار ریسک می‌شود، قاعدتاً بازار هم آن را در دل خود شناسایی می‌کند و متأثر می‌شود.»
وی افزود: «بخشی از این آثار شاید با کارهای رسانه‌ای و فضاسازی مناسب قابل تعدیل بود، اما حذف کامل این شوک ممکن نبود.»
 
اثر تعطیلی دوهفته‌ای
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص تأثیر تعطیلی دوهفته‌ای بازار، اظهار کرد: «من با این نظر موافقم که تعطیلی باعث فشار مضاعف فروش در روزهای ابتدایی بازگشایی شد. بازار اگر قرار باشد حدود ۱۵ درصد کوچک شود، این مسیر را طی می‌کند؛ چه تعطیل باشد چه نباشد؛ اما وقتی بازار را تعطیل می‌کنید و بعد بازگشایی می‌شود بدون آنکه اقدام خاصی انجام شده باشد، نتیجه چیزی جز صف‌های فروش نخواهد بود.»
وی توضیح داد: «اگر بازار باز می‌ماند، این فشار فروش در روزهای مختلف پخش می‌شد. فعالان بازار انتظار داشتند پس از دو هفته تعطیلی، شاهد تزریق منابع یا تصمیمات حمایتی باشند. اما می‌بینیم که با اجرای چنین برنامه‌ای نیز انباشت تقاضای فروش به وجود می‌آید.»
 
دامنه نوسان
مانع هیجان یا عامل فرسایش؟
رئوفی درباره عملکرد دامنه نوسان ۳ درصدی گفت: «بحث درباره دامنه نوسان گسترده است؛ حتی در شرایط عادی بازار. بسیاری معتقدند که وجود دامنه نوسان و حجم مبنا باعث می‌شود بازار نتواند رفتار طبیعی خود را نشان دهد. اما واقعیت این است که بازار ما هنوز بالغ نیست. عمق ندارد و بازیگران حرفه‌ای زیادی ندارد.»
 
حذف دامنه نوسان و حجم مبنا منطقی نیست
وی ادامه داد: «به همین دلیل سیاست‌گذار دامنه نوسان را برای کنترل هیجانات حفظ کرده است. این تصمیم با مطالعات کارشناسی صورت گرفته؛ ولی مثل هر دارویی ممکن است در شرایط بحرانی، عوارض بیشتری بروز دهد. به نظر من، حذف کامل آن منطقی نیست. البته راهکارهایی مانند دامنه نوسان شناور یا پویا، که در کشورهای دیگر تجربه شده، می‌تواند برای آینده بررسی شود.»
 
ارزندگی دیگر ملاک تصمیم نیست؛ نقدشوندگی مهم‌تر است
رئوفی در پاسخ به اینکه آیا بازار وارد محدوده ارزندگی شده، گفت: «در شرایط فعلی، ارزندگی دارایی‌ها اولویت تصمیم‌گیری نیست. افراد به دنبال نقدشوندگی هستند. به همین دلیل دارایی‌هایی مثل صندوق‌های طلا که سریع‌تر قابلیت نقد شدن دارند، بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.»
وی افزود: «رشد بازار در ماه‌های قبل ناشی از خوش‌بینی به مذاکرات بود. حالا بخشی از ریزش، اصلاح همان خوش‌بینی است. اگر آن رشد قبلی نبود، شاید فشار فروش هم به این شدت نبود. امروز تصمیمات بیشتر بر مبنای حفظ دارایی است، نه ارزش‌گذاری بنیادی.»
رئوفی همچنین با تبیین جایگاه دولت و نهادهای حمایتی، توصیه‌هایی روشن به سهامداران ارائه می‌دهد.
 
در شرایط شوک‌های بیرونی، مداخله دولت
اجتناب‌ناپذیر است
رئوفی ادامه داد: «اکنون بازار با شوک بیرونی مواجه شده و تعادل آن به سطحی پایین‌تر انتقال یافته است. در چنین شرایطی مداخله دولت تنها از جنس تزریق نقدینگی نیست، بلکه بخشی از آن می‌تواند با اثرگذاری بر انتظارات و بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران انجام شود.»
 
صندوق‌های تثبیت و توسعه بازار باید فعال‌تر شوند
وی با اشاره به ابزارهای موجود افزود: «نهادهایی مانند صندوق توسعه و صندوق تثبیت بازار باید نقش مؤثرتری در تأمین نقدشوندگی و ایجاد حس امنیت مالی ایفا کنند. البته بخش حاکمیتی بورس نیز باید از طریق مصاحبه‌ها و موضع‌گیری‌های هوشمندانه، پیام اعتماد و حمایت را به سرمایه‌گذاران منتقل کند.»
 
ترکیب مناسب دارایی، کلید بقا
در بازار پرتلاطم
رئوفی در ادامه گفت‌وگو، با اشاره به نگرانی سهامداران و نوسانات اخیر بازار تصریح کرد: «در بازارهایی مثل ایران که کمتر توسعه‌یافته هستند، ما شاهد رفتارهای توده‌ای و هیجانی هستیم؛ یعنی موج‌های روانی در صف‌های فروش و خرید شکل می‌گیرد که دارایی‌ها را از ارزش ذاتی‌شان دور می‌کند.»
وی اضافه کرد:«در این شرایط، حفظ آرامش و تصمیم‌گیری تحلیلی بسیار مهم است. اینکه همه دارایی خود را به‌طور هیجانی به سمت طلا منتقل کنند، منطقی نیست. تجربه همین دو ماه گذشته نشان می‌دهد برخی که از طلا خارج شدند، متضرر شدند.»
 
متنوع‌سازی دارایی‌ها
توصیه‌ای برای دوران ریسک بالا
این کارشناس بورس تأکید کرد: «اصول سرمایه‌گذاری می‌گوید که همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید. ما باید دارایی‌ها را در سبدی متنوع از طلا، سهام، صندوق‌های درآمد ثابت و حتی طلای فیزیکی توزیع کنیم.»
وی ادامه داد: «امروزه صندوق‌های درآمد ثابت، با بازدهی مناسب و ریسک پایین، یکی از امن‌ترین گزینه‌ها هستند. اما متأسفانه حتی از این صندوق‌ها هم خروج سرمایه داشته‌ایم که این رفتار هیجانی ممکن است پرهزینه باشد.»
 وی در تحلیل آینده بازار گفت: «اگر صرفاً بخواهیم از منظر ارزندگی سهم‌ها قضاوت کنیم، باید گفت که بورس در ماه‌های گذشته ظرفیت رشد داشت. اما سایه ریسک‌های سیستماتیک موجب شد آن موج صعودی شکل نگیرد.»