رضا دبیری‌نژاد
موزه دار

 میراث‌ها برای آن هستند که نشان دهند ما چگونه ما شده‌ایم و چگونه از گذر ایام گذشته‌ایم و با خود چه تجربه زیسته‌ای به همراه آورده‌ایم. میراث ایران تجربه زیسته ایران است که می‌توان از آن برای امروز تذکرهایی گرفت. وقتی در میراث ایران و قصه‌های آن می‌نگریم می‌بینیم آکنده از تغییرات، لشکرکشی‌ها، تهاجم‌ها و جنگ‌ها بوده است.
 وقتی در این همه یورش و تهاجم می‌نگریم تجربه‌ها و روایت‌ها و حتی سرنوشت‌های مختلفی برای ایران می‌بینیم. ایران چگونه ایران مانده است؟ ایران در یورش‌ها چه چیزی را از دست داده و چه چیزی آن را مقاوم ساخته و چه چیزی باعث شکست‌ها شده است؟ میراث ایران در این شرایط تذکر به این موضوع است.
هر اثر موزه‌ای بر جای مانده که می‌توان در موزه‌های تاریخی آن را مشاهده کرد هر بنای ویران شده و هر محوطه تاریخی برجای مانده، حتی نام قهرمانان تاریخی از رستم و سورن و آرش که برای ایرانیان نماد دلاوری و دفاع از میهن و حفظ ایران است همگی یادآور و متذکر توانایی و ناتوانی در رزم‌ها و تخاصم‌ها هستند. چگونه تورانیان از مرزها عبور کردند و چگونه آرش از البرز کوه بالا رفت تا جان خود در تیر کند، چگونه رستم همیشه قهرمان در چاه برادر افتاد یا اسفندیار رویین تن از یک چشم شکست خورد، چگونه مغولان شهرها را به خاک و خون کشیدند یا چگونه شهرهای تاریخی ما در برابر تهاجم همین مغولان تاب آورد.
 همه اینها روایت‌هایی است که می‌تواند برای همیشه ایران درس‌هایی داشته باشد و همیشه نگهبانی وطن را استمرار بخشد. روایت‌های تاریخی و اسطوره‌ها بی‌زمانند و می‌توانند بی‌زمان هم کارکرد داشته باشند. آثار تاریخی و میراث‌ها هم بعد از ثبت تاریخی اسطوره گونه می‌شوند و می‌توانند بی‌زمان شوند و برای امروز‌ معاصر نقش ایفا کنند. امروز وقت آن است که باز به سمت میراث ایران برویم و تجربه ایران و ماندن ایران را از دل آن باز بخوانیم و بگوییم. میراث‌ها ملی هستند و می‌توانند در بزنگاه‌های ملی به یاری این ملیت بیایند. آنها یادآور مرزهای ملی هستند؛ مرزهایی که در جغرافیا نیستند بلکه در روح و جان ایرانیان جای گرفته‌اند. میراث مرزهای مشترک ایرانیان هستند آن چیزی که همه به آن وصل می‌شوند و در بزنگاهی که ما به فصل مشترک نیاز داریم آنها می‌توانند به کار آیند. امروز همان روزیست که باید قهرمانی مشترک به نام ایران ساخت. یادآوری میراث‌ها می‌تواند افتراق‌های معاصر و شخصی را بکاهد. میراث‌ها بر مبنای ظرفیت ملی نهفته در وجودشان می‌توانند به نیازهای ملی پاسخ دهند. میراث ایران یادآور همه تجربه‌های تلخ و شیرین و عبور از سختی‌هاست که می‌تواند برای ایران امروز و برای ایران فردا به کار گرفته شود.
 این گونه میراث‌ها جاری هستند و میان گذشته تاریخی و تاریخ معاصر پلی می‌زنند و آنها را در امتداد هم و جاری قرار می‌دهند. میراث ایران می‌تواند اعتماد به نفس ملی را تقویت کرده و امیدواری ملی بسازد و توان همبستگی ملی را تقویت کند. گنجینه‌های ملی باید امروز با همین نگاه روایت‌سازی کنند و پنجره به آن گذشته‌ای بگشایند که می‌تواند به داد امروز برسد. مراکز میراث ملی تنها نگهبان فیزیکی آثار نیستند آنها در مقابل نقش و کارکرد میراث‌ها نیز مسئولند و امروز مهم‌ترین مسئولیت میراث‌ها توجه به تخاصمی است که وجه ملی را تهدید می‌کند.