سارا غضنفری
دبیر گروه خودرو

آتش‌بس برقرار شد. صنایع بر سر کار بازگشتند. دوره التهاب روزهای تجاوز اسرائیل به خاک ایران نیز خواهد گذشت. اما برای بعد این ماجراها و سرنوشت صنعت خودرو چه فکری باید کرد؟ تا پیش از حمله ناجوانمردانه اسرائیل به خاک ایران، خودروسازان داخلی با مواردی چون قیمت‌گذاری دستوری، قطع برق صنایع، کاهش تولید و کندی روند واردات خودرو دست به گریبان بودند. از سوی دیگر، مصرف‌کننده نیز انتقاداتی به کیفیت و ایمنی خودروهای تولید داخل داشت.
تجربه کشورهای دیگر در مواقع پس از جنگ، نشان‌د هنده تأثیر اتفاقات بر اقتصاد است و صنعت خودرو نیز از این مقوله مستثنی نیست. تا پیش از این اتفاقات قرار بود خصوصی‌سازی صنعت خودرو به جد پیگیری شود. ایران‌خودرو به بخش خصوصی پیوست و سایپا نیز در صف انجام این موضوع است. اما سؤالی که وجود دارد این است آیا در شرایط فعلی بخش خصوصی خواهد توانست پاسخگوی معضلات صنعت خودروی ایران باشد؟ مهم‌ترین موضوعی که وقت آن است مسئولان به آن بپردازند داشتن شرکای قوی تجاری در صنعت خودرو است که بر سر بزنگاه ایران را ترک نکنند. پس از تجاوز اسرائیل به ایران، آمریکا به همراه برخی کشورها طبق معمول همیشه تحریم‌هایی را علیه برخی خودروسازان داخلی اعمال کردند تا در زمینه تهیه مواد اولیه تولید با مشکلات عدیده مواجه شوند.
صنعت خودروسازی ایران در چند دهه گذشته بر پایه‌ای از همکاری‌های بین‌المللی، به ویژه با شرکت‌هایی چون پژو، رنو، مرسدس‌بنز و شریکان چینی-کره‌ای شکل گرفته است. با این حال، تنش‌های اخیر، چشم‌انداز این همکاری‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این حملات ضمن اینکه قیمت جهانی نفت را نوسانی ساخت، بر تأمین مواد اولیه و قطعات وارداتی نیز اثر گذاشت.
از آنجا که بخش زیادی از قطعات تولید داخل نیز وابسته به واردات از چین و سایر کشورهاست، اختلال در مسیرهای تجاری و رشد نااطمینانی، زنجیره تأمین را تحت‌فشار قرار داد. در حالی که زنجیره تأمین داخل نیز با مشکلات عدیده روبرو است. از بدهی عجیب خودروسازان به قطعه‌سازان تا به روز نبودن دستگاه‌های تولید قطعات خودرو که به دلیل تحریم‌ها با شرایط سختی برای تهیه دستگاه‌هایشان مواجه هستند.

افت کاهش تولید داخلی
طبق داده‌های سالانه، ایران‌خودرو و سایپا بیش از ۹۰ درصد بازار داخلی را در اختیار دارند. طبق آمار ابتدایی سال، ایران‌خودرو که به بخش خصوصی پیوسته افزایش تولید داشته اما سایپا همچنان با مشکلات عدیده و کاهش تولید مواجه است. در نتیجه در شرایط فعلی چه راهکاری برای نجات این خودروسازان باید ارائه داد؟ در شرایطی که وضعیت اقتصادی به ثبات لازم نرسیده است.

نقش همکاری با شرکای قوی 
در واکنش به مشکلات، ایران برای تقویت زنجیره تأمین خود از طریق شرکای اقتصادی مستحکم‌تر اقدام کرده است. مهم‌ترین مثال، قرارداد ۲۵ ساله با چین است که شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها از جمله صنعت خودروست. براساس این توافق، چین سالانه میلیاردها دلار   در بخش‌های انرژی، حمل‌ونقل و صنعت از جمله خودروسازی ایران سرمایه‌گذاری می‌کند. همچنین شرکت‌هایی چون IKAP (جفت ایران‌خودرو و پژو/استلانتیس) و رنو پارس، با بهره‌مندی از فناوری و سرمایه خارجی، توانسته‌اند تولید را تا حدی پایدار نگه دارند.
مهمترین موضوع داشتن شرکای قوی تجاری است. در دهه 70 که اوج واردات خودرو و در واقع دهه طلایی واردات خودرو بود؛ کشورهای مختلف شریک تجاری ایران بودند. اما با اولین زمزمه تحریم‌ها، این کشورها خاک ایران را ترک کردند و بدهی‌های سنگین برای ایران برجای ماند. حالا باید صنعت خودروسازی ما شرکایی قوی برای شرایط سخت در نظر بگیرد و واردات خودرو افزایش یابد. موارد سخت‌گیری هم کم شود. بنابراین ورود ماشین‌های باکیفیت باعث ایجاد رقابت برای تولید محصولات بهتر داخلی نیز خواهد شد. در مجموع، حمله‌های نظامی و تحریم‌ها فشار قابل توجهی به صنعت خودروسازی وارد کرده‌اند؛ قطعی خط تولید، کاهش سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه‌ها. اما شرکای قویِ اقتصادی نقش راهبردی در کاهش آسیب‌ها داشته‌اند.
این شرکت‌ها با گسترش زنجیره تأمین شاید بتوانند در شرایط سخت بازوی قوی تولید محسوب شوند. بنابراین، آینده صنعت خودروسازی ایران در گرو توانایی در جذب و تعمیق همکاری‌های بین‌المللی، افزایش تولید داخلی قطعات و ایجاد مسیرهای جایگزین تجارت است. اگر ایران بتواند از این فرصت برای تقویت خودکفایی و توسعه زیرساخت‌های همکاری با شرکای کلیدی بهره ببرد، می‌تواند فشارهای سیاسی-نظامی را مدیریت کرده و به تولید پایدار برسد.