یک روز پس از حمله آمریکا به ایران، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در کاخ کرملین با ولادیمیر پوتین دیدار کرد؛ دیداری که در ادامه رایزنی‌های فشرده دیپلماتیک تهران، نشانه‌ای از همسویی مسکو با مواضع ایران در این بحران به‌شمار می رفت. عراقچی با ابراز رضایت از رویکرد «محکم و درست» روسیه، از تلاش‌های مسکو برای فعال کردن شورای امنیت و ایستادگی در برابر تجاوز، تقدیر و تصریح کرد که این تلاش جایگاه روسیه را در «سمت درست تاریخ» تثبیت می‌کند.
وزیر خارجه پیش از سفر به روسیه، رایزنی‌های متعددی با مقامات اروپایی در ژنو و دیگر کشورهای مهم جهان در استانبول در چهارچوب نشست وزرای خارجه کشورهای سازمان همکاری‌ اسلامی از سر گذرانده بود.
اما دیدار با رئیس ‌جمهوری روسیه در زمانی برگزار شد که یک روز قبل ایالات متحده آمریکا در تجاوزی آشکار به خاک ایران و در پشتیبانی از رژیم صهیونیستی تأسیسات هسته‌ای کشورمان را در سه نقطه هدف قرار داده بود. این دیدار را می‌توان نشانه روشنی از اهمیت جایگاه روسیه برای ایران در معادلات اخیر دانست. چه اینکه عراقچی در گفت‌و‌گو با خبرنگاران بعد از این دیدار با تأکید بر عمق و گستردگی روابط ایران و روسیه گفت: «روسیه یکی از قدرت‌های بزرگ جهانی است و ما روابطی دوستانه و راهبردی با این کشور داریم. از مواضع محکم و درست روسیه در محکوم کردن این تهاجمات تشکر می‌کنیم. روسیه در سمت درست تاریخ و مطابق با قوانین بین‌المللی قرار دارد. این کشور در شورای امنیت تلاش می‌کند که این شورا تحرکی در واکنش به تجاوزات داشته باشد، هرچند که با وتوی آمریکا مواجه است، اما لازم است بقیه اعضای شورا حرف خود را به دنیا نشان دهند.» وزیر خارجه همچنین به همکاری‌های هسته‌ای دو کشور اشاره کرد و افزود: «نیروگاه بوشهر با همکاری روسیه ساخته شده و دو نیروگاه دیگر نیز با مشارکت این کشور در حال طراحی و اجراست. روسیه همواره در مذاکرات برجام کنار ایران بوده و از مواضع ما در عرصه‌های بین‌المللی حمایت کرده است.»

استقبال پوتین از سفر عراقچی 
 رئیس ‌جمهوری روسیه نیز در این دیدار حملات آمریکا و اسرائیل به ایران را «تجاوزی بی‌دلیل و نامشروع» خواند و تصریح کرد که این اقدامات ناقض قوانین بین‌المللی است. او گفت: «هیچ توجیهی برای این حملات وجود ندارد و ما به‌روشنی موضع خود را در شورای امنیت اعلام کرده‌ایم.» 
پوتین همچنین از سفر عراقچی به مسکو ابراز خرسندی کرد و افزود: «این سفر فرصتی است تا درباره مسائل مبرم منطقه‌ای و بین‌المللی رایزنی کنیم و راهکارهایی برای خروج از وضعیت فعلی بیابیم.» او تأکید کرد که طی روزهای گذشته با سران کشورهای مختلف، از جمله رئیس ‌جمهوری ایران، رئیس‌ جمهوری آمریکا، نخست ‌وزیر اسرائیل و رئیس ‌جمهوری امارات تماس‌هایی داشته و در جریان رایزنی‌های گسترده عراقچی با مقامات اروپایی نیز قرار دارد.
 

روسیه به اهمیت ایران در معادلات آینده واقف است

محمودشوری
کارشناس ارشد مسائل روسیه

سفر وزیر امور خارجه کشورمان به روسیه و دیدار با رئیس جمهور این کشور را می‌توان در چهارچوب نرم‌های دیپلماتیک به خصوص در زمان جنگ بررسی کرد. به طوری که عراقچی بعد از دیدار با مقامات اروپایی و وزرای خارجه کشورهای سازمان همکاری اسلامی در روزهای گذشته سعی کرده است تا در دیدار خود با پوتین صدای ضد جنگ ایران را به مسکو برساند و همزمان تلاش‌های دیپلماتیک را همسو با اقدامات میدانی در جنگ پویا و زنده نگه دارد.  لذا انتظار می‌رود که در این شرایط دیدارهای وزیر خارجه سرعت و تعدد بیشتری داشته باشد. 
اما آنچه مسلم است نباید انتظار داشت که این دیدارها و اقدامات دیپلماتیک در این شرایط به خصوص در رابطه با قدرت‌های جهانی فراتر از واکنش‌های سیاسی و دیپلماتیک رود. به طور مشخص در مورد روسیه می‌توان گفت که نگاه این کشور به تحولات خاورمیانه رئالیستی است. این کشور در حال حاضر به دلیل درگیری در جنگ اوکراین در مقام یک متحد کاملاً نظامی با ایران یا اسرائیل ورود نخواهد کرد. 
به هر حال این شرایط برای روس‌ها هم شرایط خاصی است اما آنها به رغم این وضعیت متناقض، کاملاً برپایه منافع ملی خود تصمیم می‌گیرند.
لذا محکومیت تجاوز اسرائیل و آمریکا از منظر حقوق بین‌الملل از سوی روسیه به طور جد و واقعی صورت می‌گیرد اما نباید انتظار داشت که در این درگیری ورود نظامی داشته باشد. ضمن این که وقوع تنش در این مقطع کنونی در خاورمیانه بین ایران و اسرائیل توجهات غربی‌ها را از اوکراین کم می‌کند و در عین حال قیمت انرژی نیز تحت تأثیر این روندها رو به صعود خواهد گذاشت.
با این حال ذکر این نکته و توجه به آن ضروری است که روسیه علاقه‌ای به شکست ایران در این جنگ ندارد، چرا که به این امر واقفند که آمریکایی‌ها در صورتی که در خاورمیانه دست برتر را کسب کنند حتماً خیلی سریع پرونده اوکراین را در دستور کار قرار خواهند داد.

همکاری‌های میدانی اولویت روابط بین‌الملل در دوران جنگ

نوذر شفیعی
استاد دانشکده مطالعات جهان

دیدار عباس عراقچی با وزیر خارجه و رئیس جمهوری روسیه را صرفاً می‌توان در چهارچوب روابط دیپلماتیک و ارتقای سطح هماهنگی جهت تحولات جاری و آتی در جنگ ایران و اسرائیل تصویر کرد. اقدامات دیپلماتیک ایران همسو با تلاش‌های میدانی که رزمندگان ما در عرصه موشک و دفاع انجام می‌دهند نباید مسکوت باشد و این پویایی و تکاپو اقدامات مفید و ارزشمندی است که در زمان جنگ می‌تواند تا حدی باعث کاهش آسیب به کشور شود. از این رو باید این امر را مدنظر داشت که انتظار از کشوری مثل روسیه برای مداخله نظامی در این جنگ چندان محلی از اعراب ندارد. به دیگر سخن هرچند من به عنوان یک شهروند ایرانی این انتظار را از یک متحد راهبردی دارم که در ایام دشواری تمام قد در کنار کشورم بایستد اما واقعیت میدان چیز دیگری است و این کشورها ملاحظات خاص خود را در زمینه امنیت بین‌المللی دارند. ضمن اینکه تجربیات گذشته نشان داده است که روسیه در روابط ایران و آمریکا ظرفیت بالایی برای میانجیگری و سازندگی ندارد و این طبیعی است که کشورها در روابط بین الملل برپایه منافع ملی خود عمل کنند. در عین حال تجربه فعلی به ما کمک خواهد کرد تا درک روشن و واقع بینانه‌ای از موضوع اتحاد و روابط راهبردی در روابط بین‌الملل داشته باشیم. در این راستا تأمین نیازهای دفاعی در شرایط بحران، همکاری‌های تکنولوژیک و امنیتی در این عرصه بخش قابل توجهی از این روابط است. اقداماتی نظیر ابراز نگرانی نسبت به وضعیت جاری و ارائه پیش‌نویس قطعنامه محکومیت حملات آمریکا و اسرائیل به ایران به خودی خود اقدامات مثبتی در روابط بین‌الملل است اما باید توجه داشت که در زمان جنگ اقدامات و همکاری‌های میدانی در اولویت نخست است.