در حالی که فضای سیاسی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بار دیگر با موجی از اتهام‌‌زنی‌ها علیه ایران ملتهب شده، تهران صریح و بی‌پرده هشدار داده است که در برابر هرگونه قطعنامه‌ جدید، واکنشی فوری و متفاوت نشان خواهد داد. سیدعباس عراقچی وزیر خارجه که در «اسلو» حضور دارد، در پیامی اعلام کرد که خطای راهبردی بزرگ سه کشور اروپایی، ایران را وادار به واکنش قاطع خواهد کرد. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز روز گذشته در واکنشی قاطع به تحرکات اخیر آژانس تأکید کرد که اگر قطعنامه‌‌ای علیه ایران به تصویب برسد، اقدامات متقابل عملیاتی بی ‌درنگ آغاز خواهد شد.
این موضع‌‌گیری‌های صریح، نشانه‌ای روشن بود از آن ‌که کشورمان قصد دارد در برابر اقدامات سیاسی که از تریبون آژانس بین‌المللی و با هدایت قدرت‌‌های غربی به جریان افتاده است، کنترل بازی را در اختیار بگیرد. نشست فصلی شورای حکام این بار در شرایطی برگزار می‌شود که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس با انتشار گزارشی موسوم به «گزارش جامع»، ادعاهایی درباره عدم شفافیت ایران در اجرای تعهدات پادمانی مطرح کرده است؛ ادعاهایی که نادیده‌ گیرنده تلاش‌های فنی و دیپلماتیک تهران برای حفظ چهارچوب همکاری با آژانس‌ بوده است. این گزارش، عملاً زمینه‌‌ساز تنظیم پیش‌نویس قطعنامه‌ای شده که در صورت تصویب، ممکن است نقطه عطفی تازه در مسیر پرتنش پرونده هسته‌‌ای ایران رقم بزند.
 
سناریویی نخ‌نما
با رنگ و لعاب دیپلماتیک
در آستانه رأی‌‌گیری حساس و احتمالی درباره قطعنامه‌ای تازه در شورای حکام، ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش بار دیگر دست به دامن سناریوی تکراری اتهام‌زنی شدند؛ سناریویی که اگرچه رنگ و لعابی دیپلماتیک دارد اما در ماهیت خود، بازتابی از یک بن‌بست در مواجهه غرب با برنامه هسته‌ای ایران است.
نماینده آمریکا در شورا در اظهاراتی با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن، مدعی شد که ایران برای اعتمادسازی واقعی باید فوراً فعالیت‌های غنی‌سازی ۶۰ درصدی خود را متوقف کند، اجرای پروتکل الحاقی را از سر بگیرد و در برابر بازرسی‌های بین‌المللی، هیچ گونه محدودیتی قائل نشود. در سوی دیگر، نماینده اتحادیه اروپا نیز در ادامه این خط تبلیغاتی، ایران را تنها کشور غیرهسته‌ای جهان توصیف کرد که چنین سطحی از اورانیوم با غنای بالا را در اختیار دارد؛ اظهاراتی که بیش از آن ‌که نگران آینده منع اشاعه باشد، یادآور تلاش برای انحراف افکار عمومی از واقعیت‌های تاریخی و سیاسی برجام است.
اما در دل این فضاسازی رسانه‌‌ای و دیپلماتیک، نکته‌‌ای بنیادی از نگاه غرب تعمداً پنهان نگاه داشته شده است: اینکه سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا که امروز ظاهری نگران از سرنوشت توافق هسته‌ای گرفته‌اند، خود در مقطع پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، نه تنها به تعهدات خود پایبند نماندند، بلکه با سکوت معنادار و گاه همراهی فعالانه با سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ، عملاً ضربه‌ای سهمگین به سازوکار اعتمادساز این توافق وارد کردند.
رفتار این کشورها طی سال‌های گذشته نه تنها فاقد اراده سیاسی برای حفظ برجام بود، بلکه با زیر پا گذاشتن مفاد روشن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، آنها عملاً مشروعیت دیپلماتیک خود را به چالش کشیده و در برابر چشم ناظران جهانی، تعهدات حقوقی خود را به بازی گرفتند؛ بازی‌ای که امروز با انتشار بیانیه‌های تکراری، تلاش دارند بار دیگر آن را بر دوش ایران بیفکنند.
 
 هفت سال فرصت‌‌سوزی اروپایی‌ها
این چنین بود که عراقچی در پیامی صراحتاً اروپایی‌ها را به هفت سال فرصت ‌سوزی متهم کرد؛ هفت سالی که به گفته او، طرف‌های اروپایی برجام نتوانستند تعهدات خود را در چهارچوب این توافق تاریخی عملیاتی کنند. او نوشت: «این شکست، خواه از روی عمد بوده باشد یا از سر ناتوانی، واقعیتی انکارناپذیر است.» در حالی که انتظار می‌رفت پس از این ناکامی، اروپا با رویکردی مسئولانه‌تر به اصلاح مسیر دیپلماسی روی آورد، به باور عراقچی، سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان نه تنها نشانه‌ای از پشیمانی بروز ندادند، بلکه با طرح خواسته‌‌ای «مضحک» مبنی بر لزوم مجازات ایران به دلیل استفاده از حقوق مشروع خود در چهارچوب برجام، عملاً در حال شعله‌‌ور ساختن آتش تقابل هستند. او در ادامه هشدار داد که تکرار چنین محاسبه‌ اشتباهی که از آن به‌عنوان یک «خطای راهبردی بزرگ» یاد کرد، می‌تواند ایران را به واکنشی قاطع و غیرقابل بازگشت وادارد؛ واکنشی که مسئولیت کامل آن به باور عراقچی، برعهده همان بازیگرانی است که به گفته او با عملکرد خود، اعتبار دیپلماتیک‌شان را به نابودی کشاندند.
 
هشدارهای دیپلماتیک در وین
در همین فضا، رضا نجفی، سفیر و نماینده دائم ایران در وین نیز با دفاع از ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای کشور، گزارش اخیر آژانس را فاقد درک درست از زمینه‌های تاریخی و سیاسی وضعیت کنونی توصیف کرد. او با اشاره به بدعهدی‌های مکرر آمریکا و اروپا، هشدار داد که هرگونه صدور قطعنامه یا بازگشت تحریم‌ها، تبعاتی جدی خواهد داشت که مسئولیت کامل آن برعهده غرب خواهد بود. او همچنین هشدار دارد که تروئیکای اروپایی در موقعیتی نیست که بتواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
کاظم غریب آبادی، معاون حقوقی وزیر امور خارجه نیز در واکنش به تحولات آژانس اعلام کرد که ایران در واکنش به قطعنامه سیاسی و احتمالی شورای حکام که احتمالاً بدون اجماع تصویب می‌شود، اقدامات لازم را از پیش در نظر گرفته است. این تصمیمات در ساختار نظام اتخاذ شده و بلافاصله پس از تصویب، در حوزه فنی اجرا خواهند شد. برنامه هسته‌ای کشور نیز با گام‌هایی مؤثر و رو به جلو ادامه می‌یابد.
در کنار این مواضع، حتی صدای مخالفت از درون ساختارهای بین‌المللی نیز به گوش رسید. میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، اقدام شورای حکام برای تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران را «بد و ناعادلانه» توصیف کرد، و آن را گامی در جهت تخریب فضای تعامل موجود دانست.
 در حالی که بار دیگر سرنوشت یک قطعنامه جنجالی در شورای حکام آژانس در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، تهران صریح و روشن اعلام کرده که واکنشش صرفاً محدود به لفاظی‌های دیپلماتیک نخواهد بود. تجربه‌های پیشین نیز نشان داده که جمهوری اسلامی اگرچه گفت‌وگو و شفاف‌سازی را ترجیح می‌دهد، اما در برابر فشارهای سیاسی و نقض حقوق مشروع خود ساکت نمی‌ماند.

بیانیه مشترک هفت کشور
در حمایت از تهران
هفت کشور بلاروس، چین، جمهوری کوبا، ایران، نیکاراگوئه، روسیه و ونزوئلا نیز در بیانیه‌ای مشترک در نشست شورای حکام آژانس، از مواضع ایران حمایت کردند. آنها با یادآوری تعهد ایران به NPT، خواستار احترام کامل به حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای شدند و از سفر اخیر گروسی به تهران و ادامه همکاری‌های فنی استقبال کردند. این کشورها تأکید کردند گزارش اخیر آژانس تحت فشار سیاسی تهیه شده و مسائل پادمانی مطرح ‌شده مربوط به قبل از ۲۰۰۳ است و قبلاً در سال ۲۰۱۵ بسته شده‌اند.
این بیانیه، پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی آمریکا و سه کشور اروپایی را فاقد مبنای حقوقی دانسته و هشدار داده تصویب آن می‌تواند حل‌وفصل موضوع را از چهارچوب آژانس خارج کند. این کشورها همچنین خواستار پرهیز از سیاسی‌سازی موضوع و تلاش برای حفظ برجام و اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت شدند.

بــــرش

در حاشیه مجمع گفت‌و‌گوی «اسلو»، پایتخت نروژ انجام شد
دیدارهای عراقچی با همتایان سعودی، مصری و عمانی

وزرای خارجه ایران، عمان و مصر در حاشیه بیست‌ و دومین مجمع جهانی اسلو گرد هم آمدند و با یکدیگر دیدار و گفت‌و‌گوهای مهمی را از سر گذراندند. سید‌عباس عراقچی، «بدر البوسعیدی» و «بدر عبدالعاطی» در حالی در اسلو به گفت‌وگو نشستند که تحولات مذاکرات هسته‌ای و رویدادهای پرشتاب غرب آسیا از محورهای اصلی این دوره از مجمع بود. در همین حال «فیصل بن فرحان»، وزیر خارجه عربستان و عراقچی هم در دیداری جداگانه در حاشیه بیست و دومین مجمع جهانی اسلو با هم گفت‌و‌گو کردند.
در حاشیه این رایزنی‌ها وزیر امور خارجه ایران در پیامی جدید دستیابی به توافقی را که استمرار ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضمین کند، در دسترس خواند؛ موضعی که حاوی پیامی روشن برای طرف‌های غربی به شمار می‌رفت.
عراقچی در پیامی به موضع صریح دونالد ترامپ در آغاز دوره دوم ریاست‌ جمهوری‌‌اش اشاره کرد که تأکید کرده بود ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. وزیر خارجه ایران با تکیه بر همین جمله، بر همسویی این موضع با دکترین رسمی جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد و گفت این موضع می‌تواند پایه‌ای برای توافقی معنادار و مشترک باشد.
اما فضای عمومی کاخ سفید هنوز به روشنی به سمت توافق نرفته است. چه آنکه ترامپ در گفت‌وگویی جدید با نیویورک پست، در پاسخ به پرسشی درباره احتمال موفقیت در اقناع ایران برای توقف برنامه هسته‌ای‌اش گفت: «نمی‌دانم. زمانی این‌طور فکر می‌کردم، اما روز به روز بیشتر نسبت به آن اطمینان کمتری پیدا می‌کنم.»
عراقچی نیز در واکنش به این تردید، بار دیگر شروط تهران را یادآور شد: «توافق نتیجه‌ بخش، تنها زمانی ممکن است که غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران با نظارت کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه یابد و در مقابل، تحریم‌ها به شکلی مؤثر و واقعی برداشته شوند.»