برداشت از آب‌های زیرزمینی استان یزد ۱۰۰ درصد بیشتر از استانداردهای جهانی است
توسعه صنایع آب‌بر در دل کویر
در نیم قرن گذشته مؤلفه‌های توسعه در استان یزد حول محورهایی بوده که بستر آن فراهم نیست و اصولاً با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی؛ یزد شرایط توسعه در این بخش‌ها را نداشته است. کشاورزی و صنعت در یزد در حالی به‌عنوان سرخط‌های توسعه در این استان قرار گرفته که یزد در سابقه تاریخی چند هزار ساله خود، به‌عنوان منطقه‌ای کم آب و کویری شناخته شده است. با این حال با وجود محرز بودن مشکل کم‌آبی در این استان و آب‌بر بودن صنایع فولاد، 17 کارخانه تولید فولاد در این استان مشغول فعالیت هستند و این در حالی است که بخش زیادی از منابع آبی استان یزد به وسیله پروژه‌های انتقال آب تأمین می‌شود. این نکته را هم در نظر داشته باشید که برای تولید هر تن فولاد به‌طور متوسط حدود 28 متر مکعب آب نیاز است! در بخش کشاورزی نیز هرچند استان یزد به سبب توسعه کشت گلخانه‌ای و محصولات کم آب بر، بالاترین رقم بهره‌وری آب در این بخش را دارد، اما باز هم اصرار بر توسعه کشاورزی در شرایط بی‌آبی از تناقضات توسعه‌ای در این استان است. همین رویکرد باعث شده تا میزان برداشت از آب‌های زیر زمینی در یزد از متوسط کشوری فراتر رود.
«جواد محجوبی»، مدیرعامل آب منطقه‌ای یزد اعلام کرده که میزان برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی این استان، به ۱۶۰ درصد رسیده است. این در حالی که استانداردهای جهانی میزان مجاز برداشت را ۴۰ تا ۶۰ درصد می‌دانند.
به گفته وی مجموع مصارف آب در استان یزد 830 میلیون مترمکعب است که تأمین 690 میلیون مترمکعب آن در بخش کشاورزی از طریق سفره‌های زیرزمینی انجام می‌شود. همچنین بخش‌های «شرب و بهداشت» و «صنعت» نیز به ترتیب 80 و 60 میلیون مترمکعب آب مورد نیاز خود را از این مدل منابع آبی برداشت می‌کنند. مدیرعامل آب منطقه‌ای یزد با اشاره به روند نزولی بارش‌ها و وضعیت کمبود آب، بر ضرورت کاهش برداشت از سفره‌های زیرزمینی و اصلاح الگوی کشت در این استان تأکید کرد و گفت: «تطبیق کشت‌های موجود در استان باید با برنامه‌ریزی دقیق انجام شود تا بتوانیم این موضوع رامدیریت کنیم.»
وی با تأکید بر استفاده از ظرفیت علمی دانشگاه‌ها در این حوزه، ادامه داد: «لازم است دانشجویان و متخصصین حوزه آب طرح‌ها و راهکارهای عملیاتی را برای تطبیق کشت‌های موجود باغی و زراعی در استان ارائه دهند. در این زمینه باید مسائل مطرح و با خرد جمعی برای آنها راهکارهای عملیاتی ارائه شود.»
کاهش 45 درصدی بارندگی‌ها
محجوبی همچنین با بیان اینکه میزان بارندگی استان حدود ۹۰ میلیمتر است، افزود: «میزان بارندگی در سال‌جاری نسبت به بلند مدت چهل ساله
۴۵ درصد و نسبت به سال آبی گذشته ۶۴ درصد کاهش داشته است.کلیه مصارف کشاورزی، صنعت، خدمات، فضای سبز و شرب و بهداشت استان یزد ۸۳۰ میلیون مترمکعب است که ۶۹۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی، ۸۰ میلیون در بخش شرب و بهداشت و ۶۰ میلیون مترمکعب آب در بخش صنعت از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت می‌شود.» این مقام مسئول خاطرنشان کرد:« اگر ۸۳۰ میلیون متر مکعب کل مصارف استان را بر میزان آب تجدیدپذیر تقسیم کنیم، متوجه میزان برداشت ۱۶۰ درصدی آب از سفره‌های زیرزمینی استان می‌شویم در حالی که استانداردهای جهانی ۴۰ تا ۶۰ درصد است.»
محجوبی با اشاره به اینکه در چند سال گذشته برنامه‌ریزی‌ها براساس آب قابل برنامه‌ریزی که حدود ۷۵ درصد آب تجدیدپذیر است، انجام می‌شود، گفت: «با توجه به وضعیت منابع آب استان و کاهش برداشت از سفره‌ها، باید راهکارهای عملی برای تطبیق کشت‌ها با آب موجود ارائه شود. محدودیت منابع آبی یزد، آینده استان را نامطمئن کرده است.
بارگذاری‌های بیش از اندازه
«محسن موسوی»، کارشناس تأسیسات آبی نیز با تأکید بر اینکه ادامه این روند ممکن نیست، اظهار کرد:« با توجه به محدودیت منابع آبی یزد لازم است صنایع، کشاورزی و بارگذاری جمعیت در این استان محدود شود.»
وی ادامه داد: «تداوم چنین رویه اشتباهی، آینده‌ای تاریک و نامطمئن برای نسل‌های کنونی و فردا ساخته است. منابع آبی یزد فقط متعلق به امروز نیست در حالی که برداشت نادرست از این منابع باعث می‌شود نه تنها آبی برای فرزندان باقی نماند که نسل امروز بدهکار آنها باشد. از سوی دیگر، بخشی از تبعات موضوع همین حالا نیز قابل مشاهده است؛ از جمله فرونشست زمین که بر اثر استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی ایجاد می‌شود. این پدیده، هم به زیرساخت‌ها و هم به آثار تاریخی آسیب می‌زند.» این کارشناس حوره آب با تشریح اینکه توسعه صنعت و کشاورزی چه میزان در کمبود منابع آبی یزد مؤثر بوده‌اند، گفت: «یزد به صورت تاریخی، استان فقیری از نظر منابع آبی بوده و توسعه هر 2 بخش کشاورزی و صنعتی در این استان، بدون توجه به آمایش سرزمینی انجام شده است. در این میان، تعداد زیادی صنایع آب‌بر از جمله در حوزه سرامیک و فولاد در یزد شکل گرفته‌اند. باید به این نکته دقت شود که علاوه برآب بر بودن این صنایع ایجاد فرصت‌های شغلی باعث جذب افراد غیربومی و بارگذاری بیش از حد جمعیت در استان شده است. طبیعی است که این شرایط فشار زیادی را به منابع آبی یزد وارد می‌کند. بخش کشاورزی نیز با کشت محصولات آب‌بر
بر شدت این فشارها افزوده است.»
