روند صعودی یک رابطه با دو یادداشت اختصاصی عبدالامیر نبوی استاد دانشگاه و محمد جمال روزنامه‌نگار مصری
رایزنی در قاهره از غزه تا هسته‌ای
عراقچی پس از گفت‌وگو با گروسی در قاهره: بدون حق غنی‌سازی، توافقی در کار نخواهد بود
گروه سیاست خارجی/ دیدار روز گذشته سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران با وزیر خارجه و رئیس‌جمهوری مصر در قاهره، سومین سفر او به این کشور مهم منطقه از زمان تصدی سمت وزارت امور خارجه در مرداد ۱۴۰۳ به شمار می‌رود. این سفر بار دیگر نشان داد عزم تهران و قاهره برای تقویت روابط دوجانبه و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای جدی است؛ جایی که مقامات عالیرتبه مصر از جمله رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه این کشور در دیدار با عراقچی بر «توسعه روابط دوجانبه بر اساس منافع و احترام متقابل» و «حمایت از رسیدن به راه‌حل سیاسی و مسالمت‌آمیز برای پرونده هسته‌ای ایران» تأکید کردند و در مقابل وزیر امور خارجه کشورمان نیز بر سازنده بودن مشورت‌ها و همکاری میان دو کشور مهم ایران و مصر در خصوص تحولات حساس جاری در منطقه و ضرورت تداوم این رایزنی‌ها تأکید کرد.
طی یک سال گذشته ایران و مصر، به عنوان دو قدرت تأثیرگذار در خاورمیانه، با درک ضرورت هماهنگی و همکاری مشترک، گام‌های مؤثری در جهت توسعه روابط برداشته‌اند. محورهای اصلی این روند مثبت شامل تقویت همکاری‌های سیاسی پیرامون موضوع فلسطین، رایزنی‌ها درباره تحولات شامات و پرونده هسته‌ای ایران است.
ایران در یک سال اخیر هم‌زمان به دنبال بهبود روابط با کشورهای منطقه و کاهش نقاط اختلاف با قدرت‌های فرامنطقه‌ای بوده است تا بتواند پرونده هسته‌ای خود را پیش ببرد و توازنی میان مسائل منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برقرار کند. مصر با توجه به جایگاه تاریخی خود به عنوان یکی از قدرت‌های سیاسی و نظامی جهان عرب، همواره نسبت به امنیت منطقه خلیج فارس حساس بوده و روابط نزدیکی با کشورهای عربی مانند عربستان، کویت، بحرین و امارات دارد و دستگاه دیپلماسی فعال این کشور نقش مؤثری در ارائه راه‌حل‌های منطقه‌ای داشته است.
در مقابل، با توجه به تحولات پیچیده در منطقه شامات و مسأله فلسطین، مصر نیازمند تقویت روابط با ایران است تا بتواند از ظرفیت‌های تهران در حل این بحران‌ها بهره‌مند شود. در مجموع، در شرایطی که خاورمیانه با چالش‌های متعددی روبه‌روست، تقویت روابط میان تهران و قاهره می‌تواند نقش کلیدی در ایجاد ثبات و امنیت پایدار منطقه ایفا کند و به نفع منافع ملی و منطقه‌ای هر دو کشور باشد.
بــــرش
دیدار و گفت و گوی عراقچی با گروسی در مصر :
بدون حق غنی‌سازی، توافقی در کار نخواهد بود
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه، در جریان سفر به قاهره، علاوه بر دیدار با وزیر خارجه و رئیس‌جمهوری مصر با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار داشت. عراقچی در خصوص این دیدار گفت: «من در این جا با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیدار کردم.»
وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «در این دیدار که آقای گروسی برای موضوع دیگری به مصر آمده بودند در مورد پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات صحبت کردیم» در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با انتقاد از گزارش آژانس تأکید کرد:« فشارهای غربی نباید روی آژانس تأثیر بگذارد و آژانس باید هویت مستقل و فنی خود را حفظ کند، برخی از کشورها می‌خواهند از طریق آژانس به ایران فشار آورند و امیدواریم که آژانس در این دام نیفتد.» عراقچی همچنین با تشکر از مصر به خاطر حمایت این کشور از مذاکرات هسته‌ای گفت: «من به کشورهای دیگر منطقه نیز سفر خواهم کرد و آنها را در جریان این مذاکرات قرار می‌دهم.» در همین حال گروسی در شبکه ایکس درباره این دیدار نوشت:« دیداری به‌موقع در قاهره با بدر عبدالعاطی از وزارت امور خارجه مصر و وزیر امور خارجه ایران (داشتم). قدردان نقش سازنده مصر در حمایت از راه‌حل‌های صلح‌آمیز و دیپلماتیک برای چالش‌های منطقه‌ای هستیم.»
در عین حال وزیر خارجه کشورمان عصر دیروز در جریان کنفرانس خبری مشترک با وزیر خارجه مصر با تأکید بر نقش مهم دو کشور در راستای ایجاد صلح و امنیت در منطقه گفت: «ما از تحقق آرامش و صلح در منطقه حمایت می‌کنیم.» عراقچی با تأکید بر اینکه غنی‌سازی براساس معاهدات بین‌الملل حق ماست و این حق را نمی‌توان از ایران گرفت گفت: «مطالبه اصلی ما در مذاکرات رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران است. ما به مذاکرات ادامه می‌دهیم تا جایی که بتوانیم حقوق ملت ایران را احقاق کنیم، از نظر ما نه تنها بهترین گزینه، بلکه تنها راه، دیپلماسی است و هیچ راه‌حل دیگری وجود ندارد. بدون احترام به حق غنی‌سازی، توافقی در کار نخواهد بود.» وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین در پاسخ به سؤالی در مورد پاسخ ایران به پیشنهاد آمریکا گفت: «ما پاسخ مناسب را به‌زودی به طرح آمریکا خواهیم داد. این پاسخ بر اساس مواضع و اصول ملت ایران خواهد بود و حقوق ملت ایران را حفظ خواهد کرد.»
شایان ذکر است عراقچی روز گذشته در دیدار با عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهوری مصر با اشاره به وضعیت دردناک مردم مظلوم فلسطین در نوار غزه بر ضرورت اقدام جمعی و مؤثر کشورهای اسلامی برای بازداشتن رژیم صهیونی از ادامه ارتکاب جنایات خود در غزه و توقف توسعه‌طلبی و اشغالگری در لبنان و سوریه تأکید کرد.
یادداشت
پیشران‌های تقویت روابط تهران- قاهره
عبدالامیر نبوی
استاد دانشگاه و کارشناس مسائل مصر
روابط ایران و مصر طی یک سال گذشته روندی صعودی به خود گرفته است؛ به این معنا که میزان رفت‌وآمدهای دیپلماتیک و تبادل نظرها افزایش چشمگیر و مهمی داشته است. سفر روز گذشته سیدعباس عراقچی به عنوان وزیر خارجه ایران به مصر، سومین سفر او به این کشور مهم منطقه از زمان تصدی این سمت به شمار می‌رود. در مقابل، مقامات سیاسی مصر نیز استقبال خود را از گسترش روابط و مشورت‌ها میان دو کشور نشان داده‌اند. به طور کلی چهار عامل اتفاق نظر در مورد غزه، پرونده هسته‌ای ایران، بحران آب و ضرورت‌های بین‌المللی را در تقویت روابط ایران و مصر به ویژه در یک سال اخیر می‌توان حائز اهمیت برشمرد. به همین دلیل، مقامات دیپلماتیک ایران در ماه‌های اخیر به صورت منظم و مستمر با همتایان خود در کشورهای مختلف منطقه در حال رایزنی و مشورت بوده‌اند.
بحران غزه بار دیگر نگرانی تمامی کشورهای منطقه، به ویژه مصر را که یکی از کشورهای پیشرو در کنترل و مدیریت بحران به شمار می‌رود، برانگیخته است. این بحران اکنون به مرحله‌ای رسیده که اتفاق نظر و همسویی میان بازیگران منطقه‌ای برای مدیریت و کنترل بحران را ضروری کرده است. در این بین ایران و مصر بر این مسأله تأکید دارند که کمک‌رسانی سریع به غزه و مردم ساکن آن منطقه باید در اولویت باشد. در موضوع پرونده هسته‌ای، جایگاه مصر برای ایران در چهارچوب راهبرد کلان سیاست خارجی کشور تعریف می‌شود. به هر حال بازیگران منطقه‌ای و کشورهای اسلامی نقش مؤثری در سرنوشت پرونده مذاکرات هسته‌ای ایران دارند و این در مذاکرات متعدد ایران با مقامات سیاسی کشورهایی مانند عمان، عربستان، امارات و قطر نیز نمود عینی یافته است. پرونده سومی که می‌تواند مورد توجه مقامات و متخصصان دو کشور قرار گیرد، بحران آب است. هر دو کشور شرایط آبی مناسبی ندارند و می‌توانند تجربیات خود را برای مقابله با این وضعیت به اشتراک بگذارند. نکته چهارم اینکه تحت تأثیر شرایط بین‌المللی که ضرورت افزایش تبادل نظرها و مشورت‌ها درباره نگرانی‌های مشترک را ایجاد کرده است قدرت گروه‌های مخالف احیای روابط در داخل هر دو کشور فروکش کرده و حامیان برقراری روابط و تنش‌زدایی سعی در احیای روابط و حل مسائل با استفاده از راهکارهای دیپلماتیک را دارند.
یادداشت
اهمیت ایران در سیاست منطقه‌ای مصر
محمد جمال
روزنامه‌نگار مصری و کارشناس روابط بین‌الملل
در سال‌های اخیر، روابط میان مصر و ایران به‌عنوان دو بازیگر اصلی و تأثیرگذار در توازن قدرت منطقه خاورمیانه، تحولات مهمی را تجربه کرده است. این دو کشور که هر یک نقش محوری در معادلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی منطقه دارند، با ازسرگیری و گسترش روابط دیپلماتیک، تلاش می‌کنند هماهنگی و همکاری‌های خود را در راستای منافع مشترک توسعه دهند. پس از بازگشایی مجدد کانال‌های ارتباطی، تبادل دیدارهای مقامات عالیرتبه از جمله رؤسا و وزرای امور خارجه دو کشور افزایش یافته است. این روند نشان‌دهنده تمایل جدی قاهره و تهران به تقویت همکاری‌های دوجانبه و هماهنگی در مسائل منطقه‌ای است. در همین راستا، مصر موضع حمایتی خود را نسبت به مذاکرات میان آمریکا و ایران اعلام کرده است؛ مذاکراتی که فرصت مهمی برای کاهش تنش‌ها و پیشگیری از گسترش بحران‌ها در منطقه به شمار می‌آید. قاهره با دقت تحولات این مذاکرات را دنبال می‌کند و از دستیابی به توافقی عادلانه که منافع تمامی طرف‌ها را تأمین کند، حمایت می‌کند. یکی از محورهای اصلی توسعه روابط مصر و ایران، گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری است. بازارهای گسترده دو کشور ظرفیت مناسبی برای تبادل کالا و خدمات فراهم آورده‌اند؛ به‌گونه‌ای که مصر می‌تواند محصولات خود را به ایران صادر کند و در مقابل، کالاهای ایرانی وارد بازار مصر شوند. همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های زیرساختی، صنایع تبدیلی و بخش انرژی از دیگر زمینه‌های همکاری است که می‌تواند به توسعه اقتصادی هر دو کشور کمک کند. در حوزه گردشگری نیز تسهیل سفر میان دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. حذف یا کاهش محدودیت‌های صدور ویزا، ارائه بسته‌های گردشگری جذاب و تبادل تجربیات در صنعت گردشگری می‌تواند زمینه‌ساز رونق این بخش باشد و به افزایش تعاملات فرهنگی و اقتصادی کمک کند. عضویت مشترک مصر و ایران در گروه بریکس، افق‌های تازه‌ای برای همکاری‌های چندجانبه میان کشورهای عضو این گروه و به‌ویژه همکاری‌های دوجانبه میان دو کشور گشوده است. این عضویت می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و سیاسی و توسعه پروژه‌های مشترک در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کمک کند. با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، شرایط ناپایدار منطقه خاورمیانه همچنان چالشی جدی برای توسعه روابط مصر و ایران به شمار می‌آید. از جمله این موضوعات تحولات منطقه در شامات و اختلاف نظرها درباره برخی مسائل منطقه‌ای، به‌ویژه امنیت کشتیرانی در دریای سرخ و کانال سوئز است که نیازمند تفاهم و همکاری بیشتر دو کشور است.
