سعیده احسانی راد
روزنامه‌نگار

سابقه آشنایی‌تان با بزرگمهر حسین‌پور به چه زمانی  بر می‌گردد؟
از اوایل دهه 70 که کارم را شروع کردم، بزرگمهر حسین‌پور را درمجله کیهان کاریکاتور دیدم، مجله‌ای تخصصی در حوزه کارتون و کاریکاتور. در آن زمان هر دو جوان بودیم و کم سن و سال. بزرگمهر از زمانی که وارد مطبوعات شده بود کارش هم به لحاظ سوژه و تکنیک، حرفه‌ای و قابل دفاع بود. او سبک شخصی خودش را داشت که این بیشتر مؤثر از خطوط مینیاتور بود که در ادامه این اغراق‌ها بیشتر شد و به سمتی آمد که کاملاً از فضای دهه 70 جدا شد که کاراکترهای خودش را داشت. حسین‌پور چهره را به عالی‌ترین شکل کار می‌کند و در فانتزی‌ترین شکل فرم هم موفق است.

نظرتان درباره نمایشگاه نقاشی بزرگمهر حسین‌پور چیست؟
کارتون و کاریکاتور قبلاً بین کاریکاتوریست‌ها و کارتونیست‌ها به دو حوزه کارهای مطبوعاتی و نمایشگاهی تقسیم می‌شد. کسانی که در زمینه کار مطبوعاتی فعال بودند از لفظ نمایشگاهی برای تحقیر شکل دیگری از کارتون و کاریکاتور استفاده می‌کردند به این معنی که جایگاه کارتون و کاریکاتور در مطبوعات است حالا که سر از نمایشگاه در آورده است جایگاه نازل‌تری دارد. ولی واقعیتش این است که همیشه هنر جاهای مختلف برای خودش پیدا می‌کند. کارتون و کاریکاتور با اینکه از مطبوعات شروع کردند ولی در ادامه جاهای دیگری برای خودشان پیدا کردند.
بزرگمهر حسین‌پور در این نمایشگاه کارتون را به سه شاخه تقسیم کرده است قبلاً اگر می‌گفتیم کار مطبوعاتی و نمایشگاهی الان این تعریف درست از نمایشگاه را دارد و دسته‌بندی قبلی را می‌توان کنار گذاشت. اگر صحبت از کارتون نمایشگاهی شود چیزی است که در این نمایشگاه می‌بینیم کارتونی که جایش در گالری است و می‌توان آن را خرید و فروش کرد.

این اتفاق خوبی است که در این نمایشگاه صورت گرفته است؟
به نظر من بزرگمهر دریچه جدیدی را در این حوزه باز کرده است و کارهایش با استقبال خریداران مواجه شده است. قبل از این کارتون را برای خرید نداشتیم و کسی کارتون نمی‌خرید چون آن را برای دکور و زیبا کردن فضا مناسب نمی‌دیدند و عادت کرده بودند که کارتون و کاریکاتور متعلق به زمان و مکان مشخصی است و تاریخ مصرف داشت بر خلاف آن نقاشی تاریخ مصرف ندارد. بزرگمهر در این نمایشگاه به سراغ حوزه‌ای رفته که انسجام موضوعی دارد کافه و از لحاظ تکنیکی هم همینطور.
در دو بخش فرم و محتوا می‌توان درباره نقاشی‌های این نمایشگاه صحبت کرد، درباره فرم بزرگمهر در این نمایشگاه با کادر هم بازی کرده و ایستا نیست و فعال است حس می‌کنید متناسب با فرم‌هایی که در کادر است کادر متفاوت بوده و تکان می‌خورد. پس کادر دارای معنی است و فعالیت‌هایی به فرم‌های داخل کادر می‌دهد که این را برای اولین بار در کارهای بزرگمهر در این نمایشگاه می‌بینیم به جایی اینکه در یک چهارچوب تعریف شده مشخص کار کند، چهارچوب را نسبت به فرم خودش انتخاب کرده، قاب‌ها به شکلی سفارش شده که متناسب با فرم هاست در نمایشگاه فرم صاف نمی‌بینید چون کادرها خودش متحرک است.
بزرگمهر وقتی سراغ فرم‌ها می‌آید فرم‌ها دفورمه است که از فضای کمیک می‌آید اما حیطه دفرمه ما از یک فانتزی کمدی شروع می‌‌شود. اینجا فرم‌ها به تجرید می‌رسد فرم‌ها آن قدر عوض می‌شود که در چهره‌ای شما یک میله با دوچشم تصویر شده، مشاهده می‌کنید حیطه اغراقش گسترده است یک جایی میل به واقعیت پیدا می‌کند و در جایی دیگر به تجرید می‌رسد. بخش جالبش این است که توانسته واقعیت کمدی را در کنار تجرید بگذارد که اینها در کنار هم مشکلی ندارد.
بزرگمهر به لحاظ رنگ عمدتاً سراغ رنگ‌هایی رفته که زنده هستند و دارای درجه درخشندگی زیاد. او این کار را با چند ترفند کنترل کرده است. در بعضی آثار با رنگ‌های معادلش و خانواده رنگی کنار هم که در سطوح مختلف آن را با کم و زیاد کنترل می‌کند در جاهایی با خط تیره و روشن مهار شده. در مجموع شما رد پای طراحی که هم فرم و رنگ را می‌شناسد، می‌بینید.
از لحاظ محتوایی در کارتون و کاریکاتور کاری که انجام می‌دهیم فضای موضوعی را از لحاظ نرمال خارج می‌کنیم اگر مثلاً شما عادت به تکرار یک چیزی دارید آن تکرار اگر بی‌اندازه صورت گیرد از حالت نرمال درمی آید.
بعضی وقت‌ها موضوع درست می‌کنیم مثلاً بزرگمهر در این نمایشگاه به سراغ موضوع به آن شکل نرفته است که موضوع کارتونی داشته باشد با اینکه در این کار بسیار مسلط است، در فضایی که آدم‌ها قرار گرفتند از دید طنازانه خودش دیده است با اینکه نزدیک کارتون می‌شود ولی درگیر قواعد سوژه پردازی در کارتون نمی‌شود مثلاً در موقعیت‌هایی که آدم‌ها نشسته‌اند را به شکل کمیک دیده از طرف دیگر زاویه دید است سوای نگاهی که در کادر داشته و از قواعد نرمال خارجش کرده در زاویه دید هم در چند تابلو اغراق شده است.

بی حوصلگی و خنده‌های تلخ آدم‌های معاصر به وضوح در نقاشی‌ها دیده می‌شود.
فضا و محتوا در کمدی ابزورد مهم است، بی‌زمانی و مکانی در آن است که در هر کافه‌ای دیده می‌شود آدم‌ها با انگیزه‌های مختلف به کافه می‌روند عمدتاً برای گذران اوقاتی است که قبل از کافه کسل‌کننده است کاری که بزرگمهر در این نمایشگاه کرده حوصله سر بردن کافه را هم اضافه کرده الزاماً آدم‌ها با حضور در آن فضا حال‌شان خوب نشده ودر ادامه زندگی کسالت بار بخشی‌اش را به اینجا می‌آورد.

پشتوانه ژورنالیستی شان چقدر به نقاشی‌های‌شان کمک کرده است؟
کار مطبوعاتی باعث فعال شدن انسان‌ها می‌شود اما در نقاشی شبانه‌روز کار کنید خیلی وقت‌ها حس نقاشی کردن ندارید و مدت زیادی اصلاً سراغ بوم نقاشی نمی‌روید اما در مطبوعات یاد می‌گیرید که کسی با حس شما کاری ندارد و همیشه باید چشمه زاینده باشید و تولید کنید حالا حوصله داشته باشید یا نه پشتوانه مطبوعاتی بزرگمهر کمک کرده تا بی‌وقفه خلق کند و مداومت در کار نتیجه فعالیت‌های مطبوعاتی است.

برخلاف بسیاری از نقاشان معاصر که در گالری‌ها آثاری غیرقابل‌فهم را به نمایش می‌گذارند حسین‌پور در این نمایشگاه مخاطب را به رسمیت می‌شناسد مخصوصاً مخاطب جوان.
این هم نتیجه کار کردن در مطبوعات است چون در این حیطه یک طرف مهم مخاطب است چون کار می‌کنید تا مخاطب آن را بپسندد. امکان ندارد که شما فقط برای خودتان کار کنید همه نیاز به دیده شدن دارند و فقط درجه دیده شدن متفاوت است کسانی که در مطبوعات کار می‌کنند مخاطب برای شان مهم می‌شود حالا بزرگمهر به عنوان یک کارتونیست که نقاشی هم می‌کند مخاطب برایش مهم است و از طرف دیگر سراغ جایی رفته مثل کافه که عمدتاً جوان‌ها در کافه قرار می‌گذارند و چون مدتی هم در چلچراغ بوده جنس کارش عمدتاً مخاطبان جوان هستند.

به عنوان یک فعال مطبوعاتی مطرح در زمینه کاریکاتور وضعیت کاریکاتور در مطبوعات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کاریکاتوریست‌ها الان در صفحات شخصی خودشان کار می‌کنند بدون محدودیت و مطلبش را هم کنار کار می‌گذارد حالا فقط در چند نشریه کاریکاتور چاپ می‌شود که مخاطب محدودی دارد و صاحبان روزنامه و نشریه بیشتر به عنوان اهرم در ساز و کار سیاسی استفاده می‌کنند و مخاطب محل چندانی از اعراب ندارد.

یعنی کاریکاتور در مطبوعات مرده است.
اصلاً شغلی به نام کاریکاتوریست و کارتونیست وجود ندارد قبلاً می‌شد درباره آن حرف زد یعنی آن قدر کم است که می‌توان آن را ندید و در مطبوعات به شکل جدی هم نداریم. درست است که بسته شدن فله‌ای مطبوعات نشریات به سمتی رفتند که موضوعات کلی شد و ستون طنز و کاریکاتور حذف شد چون باید برای آن هزینه می‌دادند با آمدن شبکه‌های اجتماعی کلاً ساختار تغییر کرد الان کسی معطل برای دیده شدن کارش نمی‌ماند.
بزرگمهر حسین‌پور یک کار جدیدی را در کارتون و کاریکاتور باز کرده و حیطه‌ای را به سمت نقاشی برده که قبلاً عادت نداشتیم. اگر در هنر یک طرفش کاریکاتور و کمدی باشد و طرف دیگر تراژدی عمدتاً بخش آرتیستیک در بخش تراژدی بود یا حد فاصل بین کمدی و تراژی، هیچ وقت خود کمدی معمولاً جزو هنر دسته‌بندی نمی‌شد مقاومت همیشه در مقابلش است. چون کمدی در حیطه سرگرمی می‌آید که سرگرمی در هنر دسته‌بندی نمی‌شود. بزرگمهر با مجموعه آثارش کار بزرگی که کرده تعریف را عوض کرده مثلاً لازم ندیده فرم‌ها به سمت کمدی برود آن کمدی تلخ باشد اتفاقاً به فضایی آورده که کمدی‌اش خنده دار است که فرم‌ها خنده دار و اغراق‌آمیز است و آن را به حیطه نقاشی نزدیک کرده و به گالری آورده تا به فروش برساند تا کلکسیون‌دارها هم کاریکاتور را به‌عنوان اثر هنری بپذیرند و بعدها قیمتش مضاعف شود این قدم خیلی بزرگی است که او برداشته است.

ویژگی شاخصی که بزرگمهر حسین‌پور را از ارکان تصویری می‌دانند، چیست؟
بزرگمهر سبک کاری خاص خودش را دارد و نوع نگاهش به موضوعات هم متفاوت است بزرگمهر طنز و کمدی را به زندگی روزمره آدم‌ها می‌برد و چون مقاطع مختلف مهمی در مطبوعات داشتیم که بزرگمهر هم حضور داشته است طبیعتاً از چهره‌های مهم این حیطه هم هست به لحاظ تکنیکی کامل مسلط است و سابقه کار در جاهایی داشته که دیده می‌شده.