چرا پخش مجازی غم‌انگیزترین انیمه تاریخ سینما این‌قدر طول کشید!
تلخی بی‌پایان بچگی کردن در دنیایی بی‌تفاوت
رضا حسینی
منتقد و مترجم سینمایی
استودیوی جیبلی در سال 1988 انیمه مدفن کرم‌های شب‌تاب / Grave of the Fireflies را به نمایش عمومی درآورد؛ انیمه‌ای که امروز به عنوان یکی از غم‌انگیزترین فیلم‌های تاریخ سینما با محوریت جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود. اهمیت تماتیک و تاریخی این انیمه باعث شد تا کمپانی نتفلیکس ژاپن، آن را به فهرست پخش مجازی و آنلاین گسترده‌اش اضافه کند و قرار است از پانزدهم ژوئیه (24 تیر 1404) به‌واسطه پلتفرم «اوریکان یواس» در دسترس علاقه‌مندان ژاپنی قرار بگیرد.
مدفن کرم‌های شب‌تاب را ایسائو تاکاهاتا کارگردانی کرده است؛ فیلمساز نامداری که یک دوست مهم و مرشد برای همتای خودش در استودیوی جیبلی بود که امروز شهرتش به‌مراتب بیشتر از خود اوست؛ فیلمسازی به نام هایائو میازاکی که با همکاری ایسائو تاکاهاتا و دو سینماگر دیگر، استودیوی جیبلی را در سال 1985 بنیان گذاشتند. انیمه مدفن کرم‌های شب‌تاب که با الهام از یک داستان کوتاه خودزندگی‌نامه‌ای از آکی‌یوکی نوساکا شکل گرفت داستان پسری دوازده‌ساله به نام سِتا و خواهر چهارساله‌اش سِتسوکو را روایت می‌کند که در ژاپن دوران جنگ جهانی دوم می‌کوشند زنده بمانند. آنها پس از اینکه مادرشان را در پی حمله‌ای هوایی با بمب‌های آتش‌زا از دست می‌دهند زندگی‌شان به تقلایی بی‌پایان برای یافتن غذا و دیگر منابع لازم برای ادامه حیات بدل می‌شود. این فیلم پس از اینکه در فهرست پخش بین‌المللی نتفلیکس قرار گرفت با استقبال پرشور تماشاگرانش مواجه و به سوژه‌ای داغ در رسانه‌های اجتماعی بدل شد. انیمه مدفن کرم‌های شب‌تاب در ماه سپتامبر 2024 در رتبه هفتم از فهرست «ده فیلم برتر غیرانگلیسی‌زبان جهانِ» نتفلیکس قرار گرفت.
مدفن کرم‌های شب‌تاب جوایز و افتخارهای بین‌المللی پرشماری را به دست آورده است؛ با وجود این، ترسیم موثق تصویری از ژاپن در روزگار جنگ جهانی دوم، فیلم را در ژاپن هم بسیار محبوب کرده است. شینیچیرو یاشیرو (رئیس بخش تجارت محتوا در شینکوشا، ناشر ژاپنی داستان اریژینال آکی‌یوکی نوساکا) در این خصوص می‌گوید: «تقریباً هشتاد سال از آن روزگار سرنوشت‌ساز می‌گذرد اما هنوز این دنیا به طاعون جنگ مبتلاست. من تحت‌تأثیر این موضوع اندوهناک قرار گرفته‌ام که داستان مدفن کرم‌های شب‌تاب همچنان بی‌سروصدا در سراسر ملیت‌ها، نژادها و قومیت‌ها جریان دارد.»
مدفن کرم‌های شب‌تاب در ایالات متحده بارها و بارها روی پرده سینماها رفته است و در تابستان سال 2025 هم قرار است جی‌کیدز (GKIDS: پخش‌کننده آثار استودیوی جیبلی در آمریکای شمالی) این انیمه را به عنوان فیلمی از برنامه جشنواره استودیوی جیبلی 2025 به نمایش درآورد که یک رویداد سینمایی سالانه مختص بهترین تولیدهای استودیوی جیبلی است. به این ترتیب، مدفن کرم‌های شب‌تاب از 10 تا 12 ماه اوت (19 تا 21 مرداد 1404) روی پرده نقره‌ای می‌رود؛ تقریباً یک ماه پس از اکران دوباره یک انیمه محبوب دیگر با عنوان همسایه‌ام توتورو (هایائو میازاکی، 1988)؛ و با اینکه اغلب فیلم‌های جشنواره جیبلی به زبان‌های انگلیسی و ژاپنی پخش شده‌اند اما مدفن کرم‌های شب‌تاب در ژاپن با زیرنویس انگلیسی یک بار دیگر روی پرده سینماها خواهد رفت.
این فیلم جنگی برجسته که منتقدان بزرگ و مهمی چون راجر ایبرت آن را ستوده‌اند به اولین فیلم بلند استودیوی جیبلی بدل خواهد شد که در نتفلیکس ژاپن عرضه آنلاین می‌شود. طبق صحبت‌های کازوتاکا ساکاموتو (نایب رئیس بخش محتوای نتفلیکس) تصمیم کمپانی‌اش به دلیل «واکنش پرشوری» گرفته شد که انیمه مدفن کرم‌های شب‌تاب از تماشاگران سراسر جهان گرفته است. او در این باره می‌گوید: «ما از سال 2020 عرضه فیلم‌های جیبلی در نتفلیکس را شروع کردیم و دست‌آخر، این واکنش پرشور تماشاگران بود که تأثیر جاودان آن را به ما یادآوری کرد. ما از این اتفاق هیجان‌زده‌ایم که بالاخره می‌توانیم این انیمه تحسین‌شده را برای تماشاگران ژاپنی هم به‌صورت مجازی پخش کنیم.»
انیمه مدفن کرم‌های شب‌تاب در حال حاضر امتیاز میانگین 94 از 100 را در سایت معتبر جمع‌آوری آرای منتقدان متاکریتیک دارد. راجر ایبرت در بخشی از نقدش با امتیاز کامل 100 از 100 بر این اثر سینمایی نوشته است: «این فیلم چنان تجربه احساسی قدرتمندی است که تماشاگرش را به تفکر دوباره در خصوص انیمیشن وامی‌دارد.» گلن کنی منتقد سرشناس نیویورک تایمز هم در نقدش با امتیاز کامل، مدفن کرم‌های شب‌تاب را در کنار آثار سینمایی برجسته‌ای چون چهارصد ضربه (فرانسوا تروفو، 1959)، قوش (کن لوچ، 1969) و دربه‌در (انیس واردا، 1985) قرار داده است و نوشته: «یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما درباره بچه بودن در یک دنیای بی‌تفاوت». «استیو رُز منتقد نشریه گاردین هم در نقدش با امتیاز کامل آورده است: «این انیمیشن شاهکار ژاپنی، داستانی جنگی است که به اندازه بهترین فیلم‌های زنده جنگی، شما را از نظر روحی و روانی رنج می‌دهد.»
نتفلیکس در حال حاضر آرشیوی از فیلم‌های استودیوی جیبلی را در بیش از 190 کشور جهان در اروپا، آمریکای جنوبی، آفریقا، آسیا و خاورمیانه عرضه کرده است؛ و به‌طور طبیعی، تماشاگران آمریکایی هم می‌توانند مدفن کرم‌های شب‌تاب را در نتفلیکس تماشا کنند در حالی که باقی آثار استودیوی جیبلی به‌واسطه سرویس مجازی مکس (متعلق به اچ‌بی‌او) در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
منبع: سی‌بی‌آر (نوشته رنی سِنزاتیمور) و...
