در تازهترین تحقیق دانشمندان MIT
راز سنگهای مغناطیسی ماه کشف شد
آرزو کیهان
خبرنگار
یکی از رازهای بزرگ کیهان، چگونگی شکلگیری سنگهای مغناطیسی بر سطح کره ماه است در حالی که این سیاره هیچ میدان مغناطیسی فعالی ندارد. حالا تازهترین پژوهشها پرده از این راز برداشته و گفته میشود احتمالاً برخورد سهمگین یک سیارک عظیم در میلیاردها سال قبل، علاوه بر تغییر چهره ماه، آن را برای مدتی کوتاه به یک جرم مغناطیسی تبدیل کرده است.
یک فرضیه تازه
وقتی در جریان مأموریتهای فضایی آپولو در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، نمونههایی از سنگهای سطح ماه به زمین آورده شدند، این معما توجه بیشتری را به خود جلب کرد و دانشمندان هم تاکنون برای یافتن پاسخی برای این موضوع، فرضیههای مختلفی ارائه دادهاند. یکی از مهمترین فرضیههایی که اکنون با شبیهسازیهای کامپیوتری جدید توسط دانشمندان MIT قوت گرفته، به برخورد یک سیارک عظیم در دوران اولیه شکلگیری کره ماه اشاره دارد. بر اساس این فرضیه، برخورد سیارکی عظیم، نه تنها میدان مغناطیسی ضعیف ماه را به طور موقت تقویت کرده، بلکه اثری پایدار بر سنگهای سطحی آن گذاشته که تا امروز باقی مانده است. این فرضیه میتواند میدانهای مغناطیسی قوی اندازهگیری شده توسط فضاپیماهای مداری در اطراف ماه و همچنین سنگهایی را که در سمت پنهان ماه (ناحیهای کمتر کاوش شده) قرار دارند، توضیح دهد.
مغناطیسی شدن سنگها در یک ساعت
«آیزاک نارت»، از محققان مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) در اینباره گفت:«ممکن است ماه زمانی به اندازه «آیو»، قمر آتشفشانی مشتری، جهنمی بوده باشد چراکه دهانههای عظیم روی سطح آن، بقایای اقیانوسی از گدازههای باستانی را در خود جای دادهاند. میدان مغناطیسی ضعیف موجود در ماه در گذشته، به تنهایی برای مغناطیسی کردن سنگهای سطح این سیاره کافی نبوده و حالا شبیهسازیهای انجام شده توسط تیم ما نشان داده که برخوردی عظیم، وضعیت را به کلی تغییر داده است.»
وی افزود:«بر اساس این پژوهش، سیارکی عظیم با برخورد به ماه، منطقهای وسیع به نام «ایمبریوم» را ایجاد کرده که سطحی هموار دارد ولی آثار گدازههای گذشته، آن را پوشانده است. بر اثر این برخورد، مواد سطحی ماه بشدت گرم شده و به حالت گاز درآمدهاند و ابری از ذرات فوق داغ و باردار به نام «پلاسما» را ایجاد کردهاند. این پلاسما برای مدتی کوتاه، یک میدان مغناطیسی موضعی ولی قوی را در ناحیه برخورد ایجاد کرده است.»
«آیزاک نارت» گفت:«این میدان مغناطیسی موقتی قدرتمند، سنگهای اطراف را تحت تأثیر قرار داده و آنها را مغناطیسی کرده است. اما نکته مهمتر، عبور امواج لرزهای بسیار قدرتمند از درون ماه بوده است که به دنبال این برخورد ایجاد شدهاند. این امواج، الکترونهای موجود در سنگهای مجاور را دقیقاً در لحظه اوج میدان مغناطیسی تحریک کردهاند. ما تخمین زدهایم که کل این رویدادها از لحظه برخورد تا مغناطیسی شدن سنگها در کمتر از یک ساعت رخ دادهاند، اما اثری که از خود بر جای گذاشتهاند، چنان قوی است که هنوز هم پابرجاست.»
البته بسیاری از سنگهای مغناطیسی شناسایی شده، در نواحی خاصی از ماه بویژه در نزدیکی قطب جنوب و سمت پنهان آن یافت شدهاند که در برنامههای آینده فضایی از جمله پروژه «آرتمیس»، برای کاوش در دستور کار ناسا قرار دارد و این بسیار برای دانشمندان امیدوارکننده است. اگر نمونههای جمعآوری شده از این مناطق نشانههایی همزمان از تغییرات زمینشناسی و مغناطیس در خود داشته باشند، میتوان مطمئن شد ناهنجاریهای مغناطیسی سطح ماه به دلیل برخورد سهمگین یک سیارک عظیم بودهاند.
اکنون که بخشی از این راز تاریخی فاش شده، مسیرهای تازهای پیش روی دانشمندان گشوده شده است. آیا برخوردهای مشابه در دیگر نقاط منظومه شمسی نیز همین تأثیر را داشتهاند؟ آیا دیگر قمرها نیز حافظهای مغناطیسی از گذشته خود دارند؟ باید منتظر ماند و دید.