دو گانه بهره‌وری مالی و فرهنگی میان مسئولان شهری
کهن‌شهر ایرانی موزه ندارد
ملیحه مهدی‌آبادی
کارشناس ارشد مرمت
روز جـــهـــــانــــــی موزه‌ها رسید اما چشم‌انتظاری جوانان هرسین به پایان نرسید. آنها مدت‌هاست دنبال مجاب کردن مسئولان استانی برای تبدیل یک ساختمان 80 ساله به موزه شهر هستند تا هر کسی وارد هرسین شد، بخشی از تاریخ یکی از کهن‌ترین شهرهای کشور را به تماشا بنشیند. آنها البته در متقاعد کردن مسئولان موفق نشده‌اند، چون برخی مسئولان استانی اعتقاد دارند مراکز فرهنگی بهره‌وری مادی ندارند. آنان در میان تعجب جوانان فرهنگ‌دوست شهر، ساختمانی را که می‌تواند جایی برای معرفی شهر به گردشگران باشد، به طرح مولدسازی سپرده‌اند! آن‌هم زمانی که در نظرسنجی‌ای که از سوی معاون اجرایی رئیس‌جمهوری پیش از سفر به استان کرمانشاه انجام شده، کمترین رضایت مردمی از بخش‌های فرهنگی استان با 19 درصد رضایت اعلام شده است.
موزه چیست؟
ایکوم جهانی، موزه را چنین تعریف می‌کند:«موزه، یک مؤسسه (نهاد) دائمی یا سازمان غیرانتفاعی است که در خدمت جامعه و توسعه آن بوده و به موضوعات مختلف علمی و پژوهشی، برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی ملموس و غیرملموس و محیط‌زیست برای اهداف آموزشی و تربیتی در جامعه می‌پردازد.» موزه مؤسسه‌ای است دائمی، بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، تحقیق در آثار و شواهد به‌جای مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار بویژه به نمایش گذاشتن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.
هر چند سال یک‌بار، ایکوم جهانی با توجه به پیشرفت‌های صنعتی و نرم‌افزاری، در تعریف موزه بازنگری می‌کند. در تعاریف جدید موزه؛ آرشیوها و مراکز اسناد، اماکن و آثار باستانی، طبیعی و مردم‌شناسی را به دلیل فعالیت در زمینه گردآوری، حفظ و نگهداری و نمایش آثار باستانی، دارای اهمیت می‌داند. بنابراین به نوعی پایگاه‌های میراث فرهنگی و ساختمان‌های تاریخی شامل این تعریف می‌شوند. علاوه بر آن، مؤسساتی از قبیل باغ‌های حیوان‌شناسی، جانورشناسی و گیاه‌شناسی، نمایشگاه جانوران زمینی و موجودات آبزی که نمایشگر نمونه‌های موجودات زنده هستند و زیستگاه‌های طبیعی در اختیارِ سازمان محیط‌زیست، شامل این تعریف می‌شوند. ذخایر طبیعی و مراکز علمی و نمایشگاه‌های فضایی نیز نوعی موزه هستند.
مرکز فرهنگی، بهره‌وری مادی ندارد!
در آستانه روز جهانی موزه‌ها (29اردیبهشت‌ماه)، امسال نیز تلاش‌های بی‌شائبه جوانان علاقه‌مند هرسین برای ایجاد موزه‌ای در شهرستان تاریخی و معروف خود، به نتیجه نرسیده است، چون برخی مسئولان استان اعتقاد دارند مرکز فرهنگی بهره‌وری مادی ندارد. همان‌طور که گفته شد، موزه، مؤسسه‌ای بدون هدف مادی و در جهت تربیت و آموزش میراث ملموس و ناملموس است. جوانان هرسین دقیقاً در این راستا گام برداشتند و مطالبه‌گری کردند. سال‌ها بود یکی از ساختمان‌های قدیمی و نه البته تاریخی شهر موسوم به شهرداری هرسین که از ساخت آن قریب به 80 سال می‌گذرد، بلااستفاده مانده بود.
اولین کشاورزان جهان که غلات را ذخیره کردند
بر اساس شواهد باستان‌شناسی، شهرستان هرسین از کهن‌ترین شهرهای تاریخی استان کرمانشاه و کشور ایران است. مردمان تپه گنج‌دره هرسین، اولین کشاورزانی بودند که ذخیره‌گاه غلات ساختند و بز کوهی را اهلی کردند، به همین دلیل در جهان شناخته شده‌‌اند. علاوه بر تپه گنج‌دره، این شهرستان آثار منحصربه‌فردی را در دل خود جای داده است، از جمله غار پیش از تاریخ «مَرخِرَیل»، غارهای شکارچیان، مرتاریک، مردودر و مرآفتاو از دوران پارینه‌سنگی کهن تا دوره نوسنگی، کتیبه جهانی بیستون متعلق به دوره هخامنشی، گوردخمه‌های اسحاق‌وند (هخامنشی-اشکانی) تا سراب تاریخی آن (دوره اشکانی و ساسانی) باغ‌های سرسبز شهر هرسین و درخت کهنسال چنار این شهرستان که در فهرست میراث طبیعی به ثبت رسیده از جاذبه‌های طبیعی این شهر است و همچنین تصاویر منحصر‌به‌فرد گلیم آن که نشان جغرافیایی جهانی دارد، همه از توانمندی این شهرستان حکایت می‌کند.
دور مانده از تحولات اجتماعی
اما اکنون هرسین به واسطه تغییر راه‌های تاریخی و عدم توجه به توانمندی‌های بالقوه آن، از تحولات اجتماعی به دور مانده است و با انواع کاستی‌ها دست و پنجه نرم می‌کند. یکی از کاستی‌ها، عدم شناخت پیشینه قوی فرهنگی این شهرستان است. جوانان هرسین خواستار درک درست و علمی از پیشینه تاریخی شهرستان خود هستند و این اشتیاق را می‌توان در فعالیت‌های فرهنگی آنان در فضای مجازی دید. اما آنچه این اشتیاق را هدفمند و علمی و به دور از تعصبات قومی می‌کند، داشتن موزه‌ای در حوزه تاریخ و فرهنگ هرسین است.
در دو سال گذشته تلاش‌هایی از سوی انجمن‌های دوستدار هرسین و مردمش با جمع‌آوری امضا و فرستادن آن به دفتر نمایندگان و مسئولان شهر برای ایجاد موزه‌ای در شهر هرسین در مکان شهرداری سابق آغاز شد. به تبع این مطالبه‌گری، مسئولان شهرستان هرسین و میراث فرهنگی استان نیز مکاتباتی با مسئولان کلان استان انجام دادند. به‌رغم این تلاش‌ها و در کمال ناباوری، ساختمان مذکور در فهرست اموال مازاد دولت قرار گرفت و به کمیته مولدسازی کشور ارائه شد و با مبلغی که در دو مزایده برگزار شد، خواهانی پیدا نکرد و اکنون هر کس بالاترین مبلغ را برای خرید پیشنهاد دهد، می‌تواند ساختمان مذکور را خریداری کند.
یک سؤال مهم
حال این سؤال مطرح است که مسئولان کشوری، استانی و نمایندگان محترم استان کرمانشاه به‌خصوص شهرستان هرسین، برای بالا بردن کیفیت محیط فرهنگی و آگاهی‌بخشی تاریخی، همچنین ارتقای سطح رضایت عمومی از بخش فرهنگی، حاضر به ایجاد موزه در هرسین هستند یا نه؟ آیا حاضرند مدیریتی معکوس برای خروج ساختمان مذکور از بخش مولدسازی انجام دهند یا مطالبات فرهنگی فدای نگاه اقتصادی خواهد شد؟ باشد که اراده‌ای برای پاسخ به مطالبه جوانان هرسین در استان و کشور
شکل گیرد.
