زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم

 رئیس‌جمهوری در پیام خود به آیین بزرگداشت ابوالقاسم فردوسی نوشت: «شاهنامه قصه‌ای کهن نیست، بلکه زنده‌ترین کتاب امروز ماست.» این پیام در محوطه آرامگاه فردوسی در توس قرائت شد، جایی که پر از ایرانیانی بود که آمده بودند تا یاد و نام دهقان‌زاده‌ای را پاس بدارند که از زبان و خرد فارسی، کاخی بلند ساخت.
پیام رئیس‌جمهوری را «محمود شالویی» رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی خواند. از گوشه و کنار شنیده می‌شود که شاید نسل جوان و متولدان دهه ۸۰ و ۹۰ با فردوسی آشنا نباشند، اما در محوطه آرامگاه حکیم توس، جمعیت پر از نوجوانان مشتاقی بود که به تماشای مرشد‌خوانی و ورزش‌های زورخانه‌ای و باستانی ایران نشسته بودند. در فصلی که به گفته مظفری، استاندار خراسان رضوی مهم‌ترین فصل فرهنگی مشهد است؛ چرا که ۲۵ فروردین روز بزرگداشت عطار، ۲۵ اردیبهشت روز بزرگداشت فردوسی و ۲۸ اردیبهشت روز بزرگداشت خیام است. در جایی از همین محوطه، محمدرضا شجریان که خود را «خاک پای مردم ایران» می‌دانست و نیز «مهدی اخوان‌ثالث» آرمیده‌اند.
 
نجات ایران از دل فراموشی
رئیس‌جمهوری در پیام خود به مراسم بزرگداشت فردوسی بزرگ گفت: «فردوسی بزرگ با شاهنامه سترگ خویش، نه‌تنها تاریخ ایران را از دل فراموشی نجات داد، بلکه الگویی جاودانه برای حیات فرهنگی ما برجای گذاشت.» مسعود پزشکیان با یادآوری این بیت از فردوسی بزرگ که «به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه بر نگذرد»؛ جوانان بلندآوازه، میهمانان داخلی و خارجی و «همه دل‌سپردگان فرهنگ، ادب و هویت ایران اسلامی» را مخاطب قرار داد و افزود: «روز بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، روز پاسداشت زبان گران‌سنگ فارسی، هویت تمدنی و روز گرامیداشت شکوه فرهنگ ایران‌زمین است. روزی که در آنجا هر ایرانی در آیینه سخن بزرگمردی تجلی می‌یابد که با صلابت قلم خود، هویت ملی را بر ستون‌های خرد، دین و اخلاق با زبان حماسه بنیان نهاد.»
 او اضافه کرد: «فردوسی بزرگ با شاهنامه سترگ خویش، نه‌تنها تاریخ ایران را از دل فراموشی نجات داد، بلکه الگویی جاودانه برای حیات فرهنگی ما برجای گذاشت، الگویی که بر پایه اندیشه آزادی، عدالت و عزت نفس استوار است.»
پزشکیان با تأکید بر اینکه «امروز نیازمند بازخوانی این روح حماسی هستیم»، ادامه داد: «روحیه‌ای که این شاعر پرآوازه در ظاهر و باطن آن از رهایی کرامت انسانی، غیرت ملی و امید به پیروزی در برابر ظلم و تباهی سخن رانده است. زبان فارسی زبان این همدلی دیرینه است، زبانی که نه‌تنها هویت تاریخی ایرانیان، بلکه آیینه فرهنگ مشترک اقوام این سرزمین پهناور است، زبانی که قرن‌ها در دل خود معارف اسلامی، حکمت ایرانی و اخلاق انسانی را پرورانده است.»
پزشکیان، ملت بزرگ ایران را با همه گوناگونی فرهنگی و زبانی‌اش، یک خانواده دانست و گفت: «آنچه این وحدت و وفاق را ممکن ساخته، ایمان به خدا، عشق به میهن و اتکا به فرهنگ مشترکی است که شاهنامه فردوسی یکی از باشکوه‌ترین ستون‌های آن به شمار می‌رود.»
 وی یادآوری کرد: «در دنیایی که موج‌های رسانه‌ای هویت نسل‌ها را درهم می‌شکند، شاهنامه می‌تواند سرگرمی فرهنگی جوانان این مرز و بوم باشد، راهنمایی برای یافتن خویش، الگوی سربلندی و دریچه‌ای به سوی امید و افتخار زنان و مردان ایران‌زمین بویژه نسل جوان.»
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «شاهنامه قصه‌ای کهن نیست»، اظهار کرد: «شاهنامه زنده‌ترین کتاب امروز ماست، کتابی برای انگیزش بیداری، شجاعت و همت در ساختن ایرانی
نو و سربلند.»
وی به جایگاه زنان در شاهنامه پرداخت و افزود: «زنان ما که در جای‌جای شاهنامه در قامت همسر، مادر، فرمانروا و قهرمان، نقشی پررنگ و کارا دارند، امروز نیز همچنان از حاضران استوار فرهنگ و تمدن و آگاهی‌اند. تردیدی نیست جوانان ما با تکیه بر الگوهای حماسی و اخلاقی شاهنامه می‌توانند حاملان تمدن ایران باشند، تمدنی که بر پایه علم، عدالت، اخلاق و استدلال استوار است.»
وی در ادامه این پیام افزود: «اینجانب با باور راسخ به ضرورت تقویت پایه‌های فرهنگی کشور از همه نهادهای علمی، فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای خواستارم که پاسداری از زبان فارسی و بزرگداشت حکمت و فرهنگ این سرزمین را به وظیفه‌ای فرهنگی، تاریخی و تمدنی در دستور کار قرار داده و برای سربلندی ایران عزیز اسلامی از هیچ کوششی دریغ نورزند.»
پیام پزشکیان به آیین گرامیداشت حکیم سخندان و سخن آموز، این طور به پایان رسید: «به یقین امروز صدای فردوسی از دل قرون، بار دیگر ما را به همدلی، به خرد، به مقاومت و به شکوفایی فرا می‌خواند.»

شاهنامه باید کتاب بالینی ما باشد
 معاون راهبردی و امور مجلس رئیس‌جمهوری نیز سخنران این آیین بود. محسن اسماعیلی گفت: «اگر تاریخ چند صد ساله اخیر را ملاحظه کنیم، بدخواهان هر ملت از کهن‌ترین ملت‌ها، بی‌ریشه‌ترین مردم را تولید کردند و توانستند هویت آنان را آنگونه که خودشان می‌خواهند، تغییر بدهند.»
اسماعیلی بر شاهنامه‌خوانی برای کودکان تأکید کرد و گفت: «شاهنامه باید کتاب بالینی ما باشد کمااینکه در گذشته این طور بود.»
معاون راهبردی رئیس‌جمهوری، شاهنامه خوانی بزرگ‌ترها برای کودکان در شب نشینی خانواده‌های ایرانی را در چند دهه گذشته مثال زد و گفت: «شاهنامه فقط شعر نیست، شاهنامه خداینامه است، شاهنامه ادب‌نامه است. شاهنامه سراسر پند و اندرز است. با خواندن شاهنامه خود به خود همه ارزش‌های مورد علاقه ما به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»
 وی افزود: «وطن‌دوستی، فداکاری، ازخودگذشتگی و نوعدوستی در شاهنامه موج می‌زند. از این زیباتر چگونه می‌شود حس میهن پرستی را در مخاطب برانگیخت؟ که فردوسی گفته است: چو ایران نباشد تن من مباد، در این بوم و بر زنده یک تن مباد، همه سر به سر تن به کشتن دهیم، از آن به که کشور به دشمن دهیم.»
 او شاهنامه را پندنامه خواند و گفت: «عالی‌ترین آموزش‌های اخلاقی با زیباترین واژه‌ها و در کوتاه‌ترین مدت از طریق شاهنامه قابل انتقال است.»

شاهنامه، متنی برای شهروندان جهان
استاندار خراسان رضوی نیز شاهنامه را متنی برای یکایک شهروندان جهان دانست و با طرح این سؤال که «یک کشور چقدر باید هزینه کند تا بتواند نمادهایی همسنگ فردوسی و خیام خلق کند و از آن رهگذر امکان بهره‌برداری را بیابد؟» اظهارکرد: «ما باید قدر این اندوخته‌های تاریخی را بدانیم و به واسطه آنان چراغ فرهنگ را شعله‌ورتر سازیم. حکیم توس به ما یاد داد که می‌توان میان دین و دانش پیوندی خجسته ایجاد کرد. او به ما‌آموزاند که شیر خدا و رستم دستان دو نشانه امکان همنشینی دو کلان فرهنگ ایرانی و اسلامی است.»
غلامحسین مظفری یادآوری کرد: «از دیگر آموزه‌های مهم و بنیادین فردوسی آن است که گفت: «به نیکی گرای و میازار کس، که نشان می‌دهد فردوسی نیکی و نیازردن دیگران را راه رستگاری می‌داند. بنگرید در جهان پرآشوب امروز، این آموزه تا چه اندازه می‌تواند راهگشا و الهام بخش باشد؟»
مظفری در مقام نتیجه‌گیری گفت: «امروز شاهنامه نه متنی برای شهروندان پارسی زبان، بلکه متنی برای یکایک شهروندان جهان است که از وجدانی بیدار و جهانی آگاه بهره‌مند هستند. این روز بر همگان مبارک باد.»