واکنش وزیر امور خارجه به گمانه‌زنی رسانه‌های غربی
هیچ سناریویی برای چشم‌پوشی از غنی‌سازی وجود ندارد
با پایان چهارمین دور مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای ایران و آمریکا در مسقط، فضای دیپلماسی بار دیگر متلاطم و پر از گمانه‌زنی‌های تازه شد. در حالی که رسانه‌های بین‌المللی بویژه روزنامه انگلیسی «گاردین» از ادعای تعلیق سه ساله غنی‌سازی اورانیوم در ایران سخن گفتند و مدعی شدند میانجی‌ها فشار آورده‌اند تا تهران برای اعتمادسازی به مدت سه سال دست از غنی‌سازی بکشد. این ادعا بلافاصله توسط مقام‌های ایرانی تکذیب شد.
در واکنش به ادعاهای مطرح‌شده، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در پیامی در شبکه اجتماعی خود تأکید کرد که هیچ سناریویی وجود ندارد که در آن ایران از حق خود برای غنی‌سازی با اهداف صلح‌آمیز چشم‌پوشی کند. او با بیان اینکه ایران هیچ‌گونه پیشنهاد مکتوبی از سوی ایالات متحده – نه به صورت مستقیم و نه غیرمستقیم دریافت نکرده است، افزود: «پیام‌هایی که ما و جهان دریافت می‌کنیم، همچنان سردرگم و متناقض هستند.» عراقچی در ادامه با لحنی قاطع گفت: «موضع ایران همچنان روشن و غیرقابل‌تغییر است: به حقوق ما احترام بگذارید و تحریم‌ها را پایان دهید؛ در این صورت، توافقی حاصل خواهد شد.»
وزیر امور خارجه ایران بار دیگر تأکید کرد: «به‌روشنی می‌گویم: هیچ سناریویی وجود ندارد که در آن ایران از حق خود برای غنی‌سازی با اهداف صلح‌آمیز، که با تلاش‌های بسیار و هزینه‌های سنگین به دست آمده است، چشم‌پوشی کند؛ حقی که دیگر اعضای معاهده عدم اشاعه نیز از آن برخوردار هستند.» او در پایان خاطرنشان کرد: «ملت بزرگ ایران، استواری و قدرت خود را در برابر کسانی که کوشیده‌اند اراده خود را تحمیل کنند، به‌خوبی نشان داده است.
ما همواره از گفتوگوی مبتنی بر احترام متقابل استقبال می‌کنیم و هرگونه رفتار مبتنی بر زورگویی را قاطعانه رد می‌کنیم.» در همین حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا که اخیراً از سفر به کشورهای حوزه خلیج فارس بازگشته است، با ادعای ارائه بسته پیشنهادی مکتوب جدید به تهران، بر دامنه خبرسازی‌ها افزود.
در کنار این تنش‌ها، نیویورک‌تایمز گزارشی منتشر کرد که ادعا می‌کرد عراقچی در دیدار اخیر خود با استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در عمان، ایده تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای را مطرح کرده است. به گفته مقام‌های ایرانی، این طرح پیشنهادی راه‌حلی جایگزین برای خواسته اصلی واشنگتن مبنی بر برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران است.
بر اساس این پیشنهاد، کنسرسیومی شامل ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و سرمایه‌گذاری آمریکا شکل خواهد گرفت که تولید سوخت هسته‌ای غیرنظامی را در سطح پایین (حدود ۳.۶۷ درصد، مشابه توافق برجام ۲۰۱۵) ادامه خواهد داد.
به ادعای این گزارش، این کنسرسیوم زیر نظر نمایندگان کشورهای مختلف از جمله آمریکا، فعالیت خواهد کرد و هدف اصلی آن تأمین سوخت برای نیروگاه‌های هسته‌ای غیرنظامی در کشورهای منطقه است. این گمانه‌زنی‌ها درحالی است که بر تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک برای دستیابی به راهکارهای جدید از سوی ایران افزوده شده است که می‌تواند پنجره‌ای تازه به سوی گفتوگوهای سازنده‌تر و راه‌حل‌های هسته‌ای باز کند.
بــــرش
چهارمین دور گفتوگوهای سیاسی ایران و تروئیکای اروپایی روز گذشته در استانبول برگزار شد
چشم انداز مذاکرات ایران و اروپا
دیپلمات‌های ایران و نمایندگان سه قدرت اروپایی بار دیگر دور یک میز نشستند. چهارمین دور گفتوگوهای سیاسی میان تهران و پاریس، لندن و برلین در حالی روز گذشته به میزبانی استانبول برگزار شد که مانند همیشه، سایه پرونده هسته‌ای ایران بر سر این مذاکرات گسترده بود.
برنامه اولیه این نشست، دوم ماه مه تنظیم شده بود؛ تنها یک روز پیش از دور تازه مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط. اما با تعویق گفتوگوهای تهران و واشنگتن، این ملاقات دیپلماتیک نیز چند روزی به تعویق افتاد. با آغاز مجدد گفت و گوهای مسقط، نشست استانبول در فضایی متفاوت برگزار شد.
مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی، دو دیپلمات ارشد ایران در کنسولگری جمهوری اسلامی میزبان همتایان خود از سه کشور اروپایی بودند. گفت‌وگوها پشت درهای بسته انجام شد، اما روایت‌ها از آنچه در اتاق‌های مذاکره گذشت به بیرون کشیده شد. پس از پایان نشست، غریب‌آبادی در پیامی کوتاه در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «ما درباره آخرین وضعیت مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای و لغو تحریم‌ها بحث و تبادل‌نظر کردیم. همه طرف‌ها بر پایبندی به دیپلماسی و لزوم ادامه گفت‌وگوها تأکید داشتند». بعد از نشست مشترک تخت روانچی و غریب آبادی با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در استانبول، «اولاف اسکوگ» معاون نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی نیز با هیأت ایرانی دیدار کرد.
چند روز پیش از آنکه دیپلمات‌ها در استانبول در جست‌وجوی راه‌حل باشند، از آن‌سوی میدان، صدای تازه‌ای بلند شده بود؛ «لوییجی دی‌مایو»، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج فارس در گفت‌وگویی با شبکه سی‌ان‌ان، بار دیگر ادعاهایی قدیمی را در لباس نو مطرح کرده بود و با اشاره به همکاری‌های ایران و روسیه از آنچه واقعیتی جدید خواند، سخن گفت.
مشارکت نظامی تهران و مسکو، به ادعای او حالا به متغیری تعیین‌کننده در روابط اتحادیه اروپا با ایران بدل شده است؛ ادعایی که مقامات ایرانی بارها آن را بخشی از روایت ازپیش‌ساخته غرب خوانده‌اند که هدفی جز پروپاگاندا ندارد.
مسأله مهم
با وجود رد ادعای اروپایی‌ها از سوی تهران، هشدار این کشورها درباره توسل به مکانیسم ماشه، بار دیگر سایه‌ای بر سر توافق برجام انداخته است که حالا دیگر فقط در محافل دیپلماتیک زمزمه نمی‌شود، بلکه بعضاً از تریبون‌های رسمی در پایتخت‌های اروپایی نیز با صراحت بیان می‌شود.
چند روز پیش فرانسه، به نمایندگی از تروئیکای اروپایی اولین کشوری بود که آژیر هشدار را به صدا درآورد. «ژان‌نوئل بارو»، وزیر خارجه فرانسه ادعا کرد که اگر برنامه هسته‌ای ایران امنیت اروپا را تهدید کند، پاریس، به همراه لندن و برلین درنگی برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های تعلیق شده نخواهد داشت. اما تهران نیز در مقابل این تهدید، سکوت نکرد.
سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در یادداشتی در نشریه فرانسوی «لوپوئن»، با زبانی صریح اروپا را به بی‌عملی متهم کرد که به زعم او، نه حاصل اجبار که نتیجه یک انتخاب سیاسی است.
عراقچی در آن یادداشت نوشت: «دوران استعمار به پایان رسیده، اما رفتار منفعلانه امروز اروپا یادآور دورانی است که تصمیمات در جای دیگری گرفته می‌شد، نه در بروکسل یا پاریس.» در چنین فضایی گفتوگوی روز گذشته استانبول، گامی مهم در مسیر مدیریت تنش ها محسوب می شود.
رانده شده به حاشیه
اروپا، با ورود ایالات متحده به صحنه گفتوگوهای غیرمستقیم با تهران، به حاشیه رانده شده و تروئیکا بیش از پیش به یک بازیگر ثانویه بدل شده است.
اروپایی‌ها که هنوز از ضربه خروج ناگهانی واشنگتن از برجام در دوران ترامپ کمر راست نکرده‌اند، حالا باید میان حفظ اعتبار خود در قبال توافقی چندجانبه و همراهی با فشارهای سیاسی جدید آمریکا، موازنه‌ای دشوار برقرار کنند. فشارهایی که بار دیگر در جریان سفر «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا به استانبول شدت گرفت. چه آنکه طبق گزارش رویترز، «روبیو» روز گذشته در حاشیه نشست صلح اوکراین، با مشاوران امنیت ملی تروئیکا نیز دیدار و درباره پرونده ایران و بحران اوکراین گفت‌وگو کرد. همه این تحرکات نشان می‌دهد که مذاکرات هسته‌ای نه فقط یک آزمون برای آینده روابط ایران و غرب که محکی برای سنجش توان دیپلماتیک اروپا در حفظ یک توافق شکننده است.
