امیر فرشباف
روزنامه نگار

 
بنیامین نتانیاهو مدت‌هاست که روابط خود با ترامپ را در بوق و کرنا کرده؛ اما رئیس‌جمهوری او را در مسائل اضطراری مانند مذاکرات هسته‌ای ایران و درگیری با یمنی ها به حاشیه رانده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در اولین سفر خارجی مهم خود در این هفته، قرار است بدون توقف در اورشلیم از سه کشور خاورمیانه - عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی - بازدید کند. این اولین باری نیست که او اسرائیل - یا نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو - را دور می‌زند.
از آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران گرفته تا تلاش برای مذاکراه با حماس بدون اطلاع اسرائیل، ترامپ به طور فزاینده‌ای نتانیاهو را به حاشیه رانده و باعث ایجاد نگرانی در رژیمی شده است که مدت‌هاست به مشورت با دولت‌های متوالی آمریکا عادت کرده است.
در هفته‌ای که گذشت، اسرائیلی‌ها معتقد بودند که پس از اعلام آتش‌بس ترامپ با یمن که حملات به کشتی‌های آمریکایی را مهار می‌کند - اما شامل اسرائیل نمی‌شود - بین رئیس‌جمهوری صاحب ایده «اول آمریکا» و اسرائیل، شکاف‌های بیشتری ایجاد شده است. چند روز بعد، گزارش‌هایی مبنی بر اینکه ترامپ در حال بررسی ارائه دسترسی به فناوری هسته‌ای غیرنظامی به عربستان سعودی است منتشر شد. (بدون درخواست از این پادشاهی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به عنوان پیش‌شرطی که جو بایدن، رئیس‌جمهوری سابق، تعیین کرده بود.)
روز یکشنبه، خلیل الحیه، رهبر ارشد حماس گفت که این گروه پس از مذاکرات مستقیم با مقامات آمریکایی، عیدان الکساندر، اسیر اسرائیلی-آمریکایی را آزاد خواهد کرد.
اکنون، بسیاری از اسرائیلی‌ها از خود می‌پرسند که آیا اسرائیل متحد پسین ایالات متحده است که توسط رئیس‌جمهوری که تا همین چند ماه پیش، رادیکال‌ترین طرفدار تاریخ اسرائیل شناخته می‌شد، پشت سر گذاشته می‌شود یا خیر.
مایکل اورن، سفیر سابق اسرائیل در واشنگتن، گفت: «این نگران‌کننده است.» شالوم لیپنر، دستیار سابق نتانیاهو و عضو شورای آتلانتیک، در توصیف حال و هوای اورشلیم گفت: «این یک وحشت کامل است.»
دنیس راس، مقام ارشد سابق وزارت امور خارجه که در دوران رؤسای‌جمهوری دموکرات و جمهوری‌خواه به عنوان فرستاده خاورمیانه خدمت کرده است، گفت: «نگرانی‌های اسرائیل در مورد مذاکرات ترامپ با ایران و سایر تهدیدات علیه اسرائیل «در نظر گرفته نمی‌شود، یا اگر هم در نظر گرفته شود، جدی گرفته نمی‌شود.»
راس خاطرنشان کرد، در حالی که ترامپ احتمالاً اولویت اصلی خود را در طول سفرش، جذب میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری از پادشاهی‌های ثروتمند خلیج فارس به ایالات متحده قرار خواهد داد، صداهایی در دولت ترامپ که طرفدار کاهش درگیری‌های نظامی ایالات متحده در خاورمیانه هستند، در حال افزایش است.
راس گفت: «آنچه می‌بینید این است که رئیس‌جمهوری ترامپ تصوری از آنچه به نفع ماست دارد و این در اولویت قرار دارد. او ماهیت منافع ما در خارج از کشور را نه از طریق یک زمینه ژئوپلیتیکی یا امنیتی، بلکه از طریق یک چهارچوب اقتصادی، مالی و تجاری تعریف می‌کند. من فکر می‌کنم رئیس‌جمهوری ترامپ ممکن است این دیدگاه را داشته باشد که «ما سالانه 4 میلیارد دلار کمک نظامی به آنها می‌دهیم. من برای حمایت از اسرائیلی‌ها کارهای زیادی انجام می‌دهم.»
مایک هاکبی، سفیر جدید ایالات متحده در اسرائیل این ادعا را که دولت نگرانی‌های اسرائیل را نادیده می‌گیرد، رد کرد و پنجشنبه به یک کانال تلویزیونی اسرائیلی گفت که ایالات متحده ملزم به کسب اجازه از اسرائیل برای دستیابی به آتش‌بس با یمنی‌ها نیست.
در اسرائیل، افزایش نگرانی‌ها نشان‌دهنده یک تغییر بزرگ از ماه نوامبر است، زمانی که بسیاری از مردم انتخاب ترامپ را جشن گرفتند، نتانیاهو آن را «بزرگترین بازگشت تاریخ» نامید. وزرای کابینه راست افراطی او چراغ سبزی برای توسعه‌طلبی دیدند و بلافاصله خواستار الحاق کرانه باختری همراه با جنگ افسارگسیخته و شهرک‌سازی‌های جدید یهودی در غزه شدند.
اما حتی قبل از مراسم تحلیف ترامپ، فضا شروع به تغییر کرد. برخی از متحدان نتانیاهو در خفا از استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در خاورمیانه که نتانیاهو را برای توافق آتش‌بس با حماس تحت فشار قرار می‌داد، شکایت داشتند و ادعا می‌کردند که او تحت تأثیر روابط تجاری شخصی با قطر قرار گرفته است.
ترامپ در ماه آوریل در دفتر بیضی کاخ سفید، در مقابل نتانیاهو و رسانه‌ها اعلام کرد که ایالات متحده مذاکرات با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور را برگزار خواهد کرد. نخست‌وزیر اسرائیل که بیش از یک دهه رهبران ایالات متحده را برای استفاده از اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران تحت فشار قرار داده است، با تعجب از او رو برگرداند.
یکی از مشاوران ترامپ که رفتار ترامپ با نتانیاهو را «یک درجه بالاتر» از نشست پرتنش او در کاخ سفید با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین توصیف کرد، گفت که چهره‌های بانفوذ «ماگا» (MAGA) تلاش کرده‌اند در برابر تلاش‌های لابی طرفدار اسرائیل و جمهوری‌خواهان نومحافظه‌کار برای انتصاب تندروهای ضد ایرانی و کسانی که بیش از حد با نتانیاهو همدل هستند، در پست‌های کلیدی امنیت ملی مقاومت کنند.
مایکل والتز، مشاور سابق امنیت ملی، پس از آنکه ظاهراً در مورد گزینه‌های نظامی علیه ایران با نتانیاهو هماهنگی شدیدی داشته و این امر ترامپ را خشمگین کرده بود، از سمت خود برکنار شد.
مشاور ترامپ با استفاده از لقب نتانیاهو گفت: «در MAGA، ما طرفدار بی‌بی نیستیم. ترامپ سرسخت است: او می‌خواهد مردم اسلحه‌هایشان را زمین بگذارند.» این مشاور، مانند چندین مشاور دیگر که در این مقاله به آنها اشاره شده است، به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد تا رک و پوست‌کنده درباره روابط بین دو رهبر صحبت کند.
مقامات و تحلیلگران اسرائیلی می‌گویند ظهور یک جناح بدبین به اسرائیل در واشنگتن، بویژه در حزب جمهوری‌خواه که به طور سنتی به عنوان حزبی نزدیک به اسرائیل دیده می‌شود، چالش جدیدی را ایجاد می‌کند.
برای دهه‌ها، وقتی رؤسای‌جمهوری آمریکا، از جورج اچ دبلیو بوش جمهوری‌خواه گرفته تا باراک اوبامای دموکرات، با اسرائیل بر سر مسائلی از سیاست شهرک‌سازی در کرانه باختری گرفته تا استراتژی در قبال ایران درگیر بوده‌اند، اسرائیل برای مقابله به‌مثل، به حامیان خود در کنگره متکی بوده است. با این حال، حتی پس از آنکه نتانیاهو و برخی از حامیان اسرائیل از ترامپ حمایت کردند، تعدادی از قانونگذاران جمهوری‌خواه متحد ترامپ، مانند سناتور مارجوری تیلور گرین (جمهوری‌خواه از جورجیا)، به طور فزاینده‌ای از اسرائیل رویگردان شده‌اند.
از سوی دیگر، متحدان نتانیاهو هرگونه اختلاف بین رهبران ایالات متحده و اسرائیل را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند. یکی از اعضای حزب لیکود گفت که نگرانی‌ها در اسرائیل صرفاً به دلیل انتظارات نامتناسب است.
این مقام اسرائیلی گفت: «بسیاری از مردم آنقدر خوشحال بودند که فکر می‌کردند ترامپ یک رئیس‌جمهوری آمریکایی از حزب لیکود خواهد بود که هر کاری اسرائیل بخواهد انجام خواهد داد. اما این انتظارات هرگز واقع‌بینانه نبود.»
با این حال، حتی تصور از دست دادن محبوبیت نتانیاهو نزد ترامپ می‌تواند به نخست‌وزیر کهنه‌کار اسرائیل که وجهه عمومی خود را بر توانایی هدایت - و تأثیرگذاری - بر سیاست آمریکا بهتر از هر یک از رقبای داخلی خود بنا نهاده است، لطمه بزند.
در جریان انتخابات پارلمانی سخت سال ۲۰۱۹، نتانیاهو یک بیلبورد عظیم را در امتداد بزرگراه اصلی تل‌آویو نصب کرد که در آن او با ترامپ دست می‌داد و بالای آن نوشته شده بود: «نتانیاهو، از زاویه‌ای دیگر.»
اما یک سال بعد، نتانیاهو با اعلام اینکه بخش‌هایی از کرانه باختری اشغالی را ضمیمه خواهد کرد، ترامپ را خشمگین کرد و به فروپاشی طرح صلح خاورمیانه که ترامپ آن را «معامله قرن» نامیده بود، کمک کرد. او در مصاحبه‌ای با آکسیوس در سال ۲۰۲۱ گفت که نتانیاهو با تبریک پیروزی بایدن در انتخابات، در حالی که ترامپ نتایج را به چالش می‌کشید، او را بیشتر خشمگین کرد.
در روزهای اخیر، مخالفان نتانیاهو از فرصت استفاده کرده و نحوه برخورد او با روابط با آمریکا را زیر سؤال برده‌اند. یائیر لاپید، رهبر مخالفان، مذاکرات مستقیم بین ایالات متحده و حماس بر سر اسرا را «شکست دیپلماتیک ننگین» نتانیاهو خواند.
یائیر گولان، رهبر یک حزب چپ‌گرا، گفت: «آمریکایی‌ها در حال پیشبرد توافق با سعودی‌ها، در حال پیشبرد توافق با ایران و در حال پیشبرد یک طرح منطقه‌ای چند میلیارد دلاری جدید هستند، اما نتانیاهو و اسرائیل را نادیده می‌گیرند.»
اورن، سفیر سابق اسرائیل گفته است: «برخی از چهره‌های بسیار بانفوذِ طرفدار اسرائیل، دیگر در کاخ سفید نیستند؛ بیایید واقع‌بین باشیم.»

منبع: Washington Post